Osteoporose

Wat is osteoporose?

Osteoporose, ook wel botontkalking genoemd, is een aandoening waarbij het bot steeds meer openingen bevat: het wordt poreuzer. Dit komt doordat er meer bot wordt afgebroken dan dat er nieuw bot wordt aangemaakt, oftewel het evenwicht tussen botaanmaak (osteoblasten) en botafbraak (osteoclasten) is verstoord. Osteoporose verschijnselen zijn het verdwijnen van kalk en andere mineralen uit het bot en het verzwakken van de botstructuur. Hieruit blijkt ook dat ‘botontkalking’ eigenlijk geen goede term is, omdat er meer mineralen dan alleen calcium (kalk) een rol spelen. Omdat de aandoening vaak pas in een laat stadium klachten geeft, komt osteoporose veelal pas aan het licht zodra ouderen een botbreuk oplopen. Het botweefsel is dan zodanig verzwakt dat er bij geringe belasting al een botfractuur of inzakking van de wervels kan ontstaan. Osteoporose leidt tot een verhoogd risico op botbreuken, van met name de wervelkolom, heup, pols, bovenarm en bekken.

Er zijn grofweg drie typen osteoporose (botontkalking):

• Type 1. Hierbij gaat het om vrouwen na de menopauze (overgang). Hier speelt de daling in het oestrogeengehalte een belangrijke rol. Osteoporose komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.
• Type 2. Dit is een voortschrijdende osteoporose. Het treft mannen en vrouwen. Tijdens het ouder worden, breekt het lichaam van nature meer bot af dan het aanmaakt.
• Type 3. Secundaire osteoporose. De oorzaak hiervan ligt bij andere gezondheidsproblemen. Aandoeningen zoals diabetes, reuma, schildklierafwijkingen of beenmergtumoren kunnen osteoporose tot gevolg hebben. Maar ook door het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden, antidepressiva, anti-epileptica, chronisch heparine gebruik of maagzuurremmers kan het ontstaan van osteoporose in de hand werken.

Symptomen

• Osteoporose verschijnselen zijn er vaak niet en de aandoening geeft in de meeste gevallen geen klachten. Er is wel een verhoogde kans op een botbreuk, maar deze ontstaan vaak pas op hogere leeftijd.
• Soms zakt een ruggenwervel in waardoor de rug krommer wordt of iemand tijdens het ouder worden korter wordt.

Oorzaken

Risicofactoren voor het ontstaan van osteoporose zijn:

• Onvoldoende lichaamsbeweging
• Te weinig calcium, silicium en andere mineralen die belangrijk zijn voor de botgezondheid in de voeding
• Een vitamine D-tekort
• Het drinken van meer dan 2 glazen alcohol per dag
• Roken
• Vrouwen na de overgang (menopauze) door hormonale veranderingen
• Erfelijkheid
• Een hoge homocysteïnespiegel

Daarnaast hebben mensen met onderliggende aandoeningen, zoals diabetes, gewrichtsproblemen, COPD en schildklierafwijkingen een groter risico op botontkalking. Evenals mensen die medicijnen gebruiken waaronder corticosteroïden, maagzuurremmers en antidepressiva.

Voedingsadviezen

• Zorg voor de inname van voldoende calcium via de voeding (min. 1000 mg per dag) en vul tekorten in vitamine D3 en K2 eventueel aan met een voedingssupplement om de calciumopname in de darmen en de botten te optimaliseren.
• Haal calcium vooral uit plantaardige bronnen, zoals groene (blad)groente, noten, zaden en bonen. Volle zuivelproducten met mate.
• Beperk de inname van alcohol, cafeïne, fytinezuur en oxaalzuur om de opname van mineralen te verbeteren.
• Consumptie van overwegend basische voeding (PH > 7) kan de botgezondheid ten goede komen.
• Let op een verhoogde ijzerstatus bij postmenopauzale vrouwen. Een overschot aan ijzer in deze groep is in verband gebracht met het ontstaan van osteoporose.
• Eet gezond en gevarieerd met voldoende groente, fruit, volkoren granen en eiwitten om zoveel mogelijk voedingsstoffen voor sterke botten binnen te krijgen.

Opmerkingen

Bij verdenking op osteoporose of ter controle van de behandeling zal de arts een botdichtheidsmeting (DEXA-scan) aanvragen. Tijdens dit onderzoek wordt met behulp van een röntgenapparaat de hoeveelheid calcium in de botten en wervels gemeten. De reguliere osteoporose behandeling bestaat uit het advies om voldoende te bewegen, af te vallen als er sprake is van overgewicht en eventueel gebruik van een supplement met calcium en vitamine D om de botaanmaak te stimuleren. Bij gevorderde botontkalking kan osteoporose medicatie worden ingezet, zoals bisfosfonaten. Bisfosfonaten kunnen vervelende bijwerkingen geven waaronder zuurbranden, irritatie of ontsteking van de slokdarm en diarree.

Naast de calciumhuishouding is ook de collageenmatrix van essentieel belang voor sterke botten. Focus daarom niet alleen op calcium, maar ook op het versterken van de collagene vezels middels silicium, vitamine C en collageen.

Behandeling