PCOS

Wat is PCOS?

PCOS staat voor Polycysteus Ovarium Syndroom. Dit is een complexe hormonale aandoening die bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd voorkomt. Bij PCOS zijn er meerdere blaasjes (cysten) in de eierstokken aanwezig, waarvan de groei en rijping is verstoord. Hierbij vindt er geen of beperkte ovulatie plaats. Dit kan resulteren in een verminderde vruchtbaarheid.

Tijdens de menstruatiecyclus ontwikkelen zich follikels (blaasjes) in de eierstokken, waarvan er normaliter één doorgroeit. Deze bevat een eicel en wanneer het blaasje knapt, komt de eicel vrij. Dit noemen we de ovulatie, ofwel eisprong. Bij PCOS zijn er meerdere blaasjes welke niet goed doorgroeien. Hierdoor ontstaan er te veel onrijpe blaasjes in de eierstokken waardoor de cyclus ontregeld raakt. Vaak vindt er geen eisprong plaats en blijft de menstruatie uit. Langere tijd geen menstruatie of moeite met zwanger worden kan duiden op PCOS.

Bij PCOS is er een disbalans in de hormonale verhoudingen, met betrekking tot follikelstimulerend hormoon (FSH), luteïniserend hormoon (LH) en oestrogeen. FSH stimuleert de groei van een follikel en aanmaak van oestrogeen. Als reactie op het verhoogde oestrogeen, remt LH de aanmaak van FSH. Op basis van het verhoogde LH vindt vervolgens de ovulatie plaats. In het geval van PCOS is FSH laag en zijn oestrogeen en LH te hoog. Deze verstoring in de hormonen zorgt ervoor dat de follikels niet goed groeien en de eisprong uitblijft.

PCOS gaat vaak gepaard met insulineresistentie en/of overgewicht. Kenmerkend bij PCOS is minder dan 8 menstruaties per jaar. In sommige gevallen blijft de menstruatie geheel uit. Vaak worden verhoogde oestrogeen en/of testosteron waarden in het bloed gemeten. Een gynaecoloog kan met een inwendige echo bepalen of er sprake is van PCOS, afhankelijk van de hoeveelheid aan follikels in de eierstokken. De diagnose PCOS wordt gesteld bij minstens twee van de drie punten: jaarlijks minder dan 8 menstruaties, meer dan 12 blaasjes per eierstok, verhoogd testosteron.

Symptomen

• Onregelmatige cyclus
• Uitblijvende menstruatie
• Verhoogd aantal eiblaasjes in de eierstokken (12 of meer)
• Gewichtstoename en vetopslag
• Acné
• Overbeharing
• Onvruchtbaarheid
• Verhoogd risico op zwangerschapscomplicaties en miskramen

Symptomen zijn verwant aan insulineresistentie

Oorzaken

PCOS kan ontstaan door een of meerdere factoren, waaronder:

• Insulineresistentie: verhoogde insulinewaarden in het lichaam verminderen de gevoeligheid van de insulinereceptoren. Hierdoor stijgen de bloedsuikerpieken en blijft er meer vet in de cel aanwezig.

• Overgewicht/diabetes type II: insulineresistentie gaat vaak gepaard met overgewicht. Overgewicht vergroot het risico op hart- en vaatziekten en diabetes type II maar ook verstoringen in de hormoonhuishouding.

• Laaggradige ontstekingen: chronische laaggradige ontstekingen zorgen voor een continue activatie van het immuunsysteem. Dit verstoort onder andere de hormoonbalans. Laaggradige ontstekingen gaan vaak gepaard met insulineresistentie.

• Hormoonverstorende stoffen: de lever is essentieel in het afbreken van hormonen. Wanneer we teveel met hormoonverstorende stoffen in aanraking komen, wordt de lever overbelast in zijn werking. Hierdoor kan het de lichaamseigen hormonen niet voldoende afbreken.

• Stress: de bijnieren zijn betrokken bij de stressregulatie en hebben altijd voorrang op de andere hormoonsystemen. Bij veel stress krijgen de geslachtshormonen minder prioriteit wat resulteert in een hormonale disbalans.

Voedingsadviezen

Neem meer voeding met een hoog gehalte aan Indole-3-Carbinol (I3C) vanuit kruisbloemige groenten (zoals broccoli). I3C vanuit voeding wordt in het lichaam omgezet in DIM (di-indol-methaan). DIM activeert in de lever het enzym CYP450, wat zorgt voor de afbraak van hormonen, waaronder oestrogeen.

Zorg voor een gebalanceerd voedingspatroon en verbeter de insulinegevoeligheid door teveel pieken in de bloedsuiker te voorkomen. Intermittent fasting heeft hier bijvoorbeeld een positieve bijdrage aan.

Gezonde basisvoeding bestaat uit:

• Eet circa 400-800 gram verse groenten en 2-3 stukken fruit per dag
• Kies volkoren rijst en graansoorten
• Varieer dagelijks door magere vleessoorten af te wisselen met vegetarische maaltijden
• Rood vlees met mate, maximaal 1 keer per week
• Volle zuivelproducten met mate
• Circa 25 gram (een handje) noten en zaden per dag
• Geraffineerde suikers, vruchtensappen en frisdranken vermijden
• Zoetstoffen met mate en alcohol het liefst vermijden

Voor een gezonde hormoonbalans is stressregulatie essentieel. Zorg daarom ook voor een gezonde leefstijl met voldoende ontspanning en minimaal 30 minuten (niet te intensieve) beweging per dag.

Opmerkingen

Bij PCOS is er sprake van oestrogeendominantie. Dit kan samengaan met verhoogde LH en testosteronwaarden. Bij veel stress is er echter ook een verlaagd testosteron en tevens progesteron mogelijk. Een bloedtest kan dus een vertekend beeld geven.

Vrouwen met de diagnose PCOS krijgen vaak te horen van de gynaecoloog om terug te komen wanneer zij zwanger willen worden. In de tussentijd is de anticonceptiepil of hormoonspiraal het advies. In geval van een zwangerschapswens schrijft de gynaecoloog medicatie zoals hormoontabletten of -injecties voor om de cyclus te beïnvloeden. Hierdoor kan er toch een eisprong komt en bevruchting plaatsvinden. Dit heeft echter vaak bijwerkingen en lost het onderliggende probleem niet op.

Behandeling