De eerste 1000 dagen van een kind zijn van essentieel belang voor een gezond, gelukkig en productief leven in de toekomst. Een valse start kan leiden tot minder kansen op het gebied van school en werk, en het ontstaan van allerlei aandoeningen zoals hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Verschillende factoren dragen hieraan bij. In dit blog kijken we vooral naar de invloed van voeding op de ontwikkeling van een kind.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Hoe bepalend zijn de eerste 1000 dagen van je baby?
De eerste 1000 dagen van een baby staan voor de periode vanaf de bevruchting (-9 maanden) tot aan het tweede levensjaar. In deze fase worden biologisch gezien de meeste mijlpalen gehaald en wordt de basis gelegd voor de rest van het leven. Een goede start is van cruciaal belang voor de lichamelijke, mentale en sociaal-emotionele gezondheid.
De ontwikkeling van een kind in het kort
Na de bevruchting van een eicel met een zaadcel verloopt de ontwikkeling in een razendsnel tempo. Cellen gaan delen en in de eerste 12 weken worden alle organen al gevormd. Na ongeveer 9 maanden komen we ter wereld en gaat de ontwikkeling door. We gaan kruipen, staan, lopen, praten, drinken, eten en bouwen een band op met de mensen om ons heen. Ook de hersenen, het immuunsysteem, de spijsvertering en stofwisseling ontwikkelen zich verder. Verschillende factoren en omstandigheden hebben hier invloed op. Denk hierbij aan genen, leefstijl en gezondheid van je ouders, voeding, armoede, chronische stress en de hoeveelheid liefde en aandacht die je krijgt.1,2
De invloed van ondervoeding
Uit onderzoek bij mensen die tijdens de hongerwinter van 1944-1945 zijn verwekt, blijkt dat ondervoeding tijdens de eerste 12 weken van de zwangerschap levenslang gevolgen heeft voor het kind.3 Het lichaam zou zich hierbij bijvoorbeeld instellen op een omgeving met voedselschaarste, maar juist minder goed om kunnen gaan met een omgeving met voldoende voeding. Bij deze mensen werd dan ook gezien dat verschillende aandoeningen zoals long-, nier-, hart- en vaataandoeningen, diabetes, depressie en borstkanker vaker voorkwamen.
Ook in andere studies worden ongunstige effecten gevonden van ondervoeding bij ouders en kind op latere leeftijd van het kind. Het gaat hierbij om een kortere lengte, een lager opleidingsniveau, een lager inkomen en een groter risico op hoge glucosewaarden in het bloed, een hoge bloeddruk en een ongunstig lipidenprofiel.4 Het geboortegewicht van de moeder leek hierbij zelfs een voorspeller voor het geboortegewicht van haar kinderen, onafhankelijk van haar gewicht tijdens de zwangerschap. De schade die vroeg in het leven wordt opgelopen kan dus levenslang invloed hebben, en zelfs invloed hebben op volgende generaties.
Gezonde voeding die bijdraagt aan goede gezondheid kindje
Gezonde voeding is dus een cruciale factor in de ontwikkeling van een kind en tijdens de eerste 1000 dagen gaat deze ontwikkeling als een speer. Daarom heeft een kind relatief veel energie en nutriënten nodig tijdens deze fase. We bespreken hieronder de voeding voor een kind in verschillende fasen na de geboorte.
Borstvoeding tot 6 maanden
Na de geboorte is borstvoeding de beste voeding voor je kindje omdat het bijna alle essentiële voedingsstoffen bevat die het kind nodig heeft om verder te groeien en te ontwikkelen. Moedermelk bevat koolhydraten, eiwitten, vetten zoals omega 3, vitamines, mineralen, afweerstoffen, groeistoffen, enzymen en vocht. Het ondersteunt de ontwikkeling van het darmmicrobioom en het immuunsysteem, en voorkomt infecties in het prille begin.2,5 De samenstelling van moedermelk verandert mee met de behoefte van het kind.
Het advies is om, indien mogelijk, tijdens de eerste 6 maanden uitsluitend borstvoeding te geven waarna je tot minstens 2 jaar nog borstvoeding geeft als aanvulling op vaste voeding.6 Is het niet mogelijk om borstvoeding te geven of zijn er andere redenen om dit niet te doen dan is zuigelingenvoeding of kunstvoeding een goed alternatief.
Hoewel moedermelk vrij compleet is qua voedingsstoffen, is de hoeveelheid vitamine D en K onvoldoende om in de behoefte van een baby te voorzien. Ook kunnen baby’s zelf nog geen vitamine D en K aanmaken. Naast borstvoeding dienen deze vitamines daarom gesuppleerd te worden.
De Gezondheidsraad adviseert het volgende:7,8
- Vitamine D: 10 microgram per dag voor kinderen van 0 tot 4 jaar. Deze vitamine is onder andere essentieel voor de botontwikkeling.
- Vitamine K: 150 microgram vanaf dag 8 tot en met 12 weken voor zuigelingen die borstvoeding krijgen. Na 12 weken is de darmflora voldoende ontwikkeld om zelf vitamine K aan te maken. Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling.
Bekijk ook ons ander blog vitamine K en baby’s.
Tussen 4 en 6 maanden kun je ook beginnen met oefenhapjes van gepureerde groente, fruit, pap (granen), vis en aardappelen.
Introductie vast voedsel: 6 tot 12 maanden
Na 6 maanden heeft je kindje meer nodig dan alleen borstvoeding of kunstvoeding en is het tijd voor de eerste hapjes vaste voeding en het drinken van water. Je kunt je kindje groente, fruit, granen (pap en brood), peulvruchten, notenpasta (pindakaas), eieren, vis en vlees geven. Met rauwe dierlijke producten en producten met veel vitamine A (zoals lever) kun je beter nog wachten.
Mee-eten met het gezin: >12 maanden
Kinderen kunnen vaak vanaf deze leeftijd (met wat aanpassingen) mee-eten met de rest van het gezin. Het is belangrijk om in deze fase gezonde en gevarieerde maaltijden voor te schotelen. Naarmate kinderen ouder worden, wordt de behoefte aan eiwitten, vitamines, mineralen en energie (calorieën) groter. Kinderen eten minder, maar hebben een relatief hogere behoefte aan sommige voedingsstoffen. Elke hap moet voor een kind dan ook meer voedingsstoffen moet bevatten dan voor een volwassene.
Belangrijke nutriënten in de eerste 1000 dagen zijn vitamine A, carotenoïden (luteïne en zeaxanthine), choline, folaat en andere B-vitamines, jodium, ijzer, omega 3-vetzuren, vitamine D, magnesium en andere spoorelementen.2
Gevarieerde voeding moeder
Tijdens de zwangerschap en de lactatieperiode is gezonde en gevarieerde voeding essentieel voor een goede groei en ontwikkeling van je kindje. Tot de eerste 6 maanden is een kind namelijk afhankelijk van de toevoer en voorraad voedingsstoffen van de moeder.
Voeding tijdens de zwangerschap
Door al voor de conceptie gezond en gevarieerd te eten, bouw je een goede voorraad van voedingsstoffen op die de groei en ontwikkeling van je kindje ondersteunen tijdens de zwangerschap.
Bepaalde nutriënten zijn extra belangrijk tijdens deze periode:2,5,9,10
- Foliumzuur (folaat) en choline zijn belangrijk voor de vorming van de neurale buis. Een adequate inname verkleint het risico op een open ruggetje, vroeggeboorte en een laag geboortegewicht.
- Vitamine B12 is betrokken bij de omzetting van foliumzuur, de aanmaak van DNA en de ontwikkeling van de hersenen en ruggenmerg.
- IJzer zorgt voor de bloed- en zuurstoftoevoer, en dus de aanvoer van nutriënten van moeder naar foetus.
- Vitamine D draagt onder andere bij aan de botopbouw van de foetus.
- Calcium ondersteunt de ontwikkeling van het hart, de spieren, tanden en de zenuwfunctie (voor vochtbalans).
- Eiwitten vormen en herstellen weefsel van bloed en baarmoeder maar ook weefsels van de foetus.
- Omega 3-vetzuren spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van de hersenen en de ogen.
- Jodium is van belang voor de ontwikkeling en groei van de hersenen.
Lees meer over vitamines voor een gezonde zwangerschap in ons ander blog.
Voeding tijdens de lactatieperiode
Een gezond en gevarieerd voedingspatroon komt de kwaliteit van de moedermelk ten goede. Zo zorg je er niet alleen voor dat je pasgeboren kindje voldoende voedingsstoffen binnenkrijgt maar ook dat je eigen reserves niet uitgeput raken. Borstvoeding geven vergt veel energie van het lichaam. Daarom wordt geadviseerd om de calorie-inname bij borstvoeding met 500 calorieën per dag te verhogen met gezonde voeding.11
De groei van het kinderbrein
Gedurende de eerste 1000 dagen zet het lichaam de grootste stappen in de ontwikkeling van het brein. Hierdoor is deze periode cruciaal voor het functioneren van de hersenen op jonge en latere leeftijd. Het is belangrijk om de hersenen zoveel mogelijk uit te dagen en te stimuleren. Dit zorgt voor het ontstaan van meer verbindingen tussen neuronen (zenuwcellen) waardoor verschillende hersengebieden beter gaan samenwerken. Daarbij spelen de juiste nutriënten zoals omega 3-vetzuren, ijzer en vitamine B12 een grote rol.
Omega 3-vetzuren
Omega 3-vetzuren zijn nodig voor de ontwikkeling van de hersenen en het gezichtsvermogen. In verschillende studies wordt de inname van DHA (docosahexaeenzuur) geassocieerd met hogere testscores op de visuele en neurale ontwikkeling van baby’s en kinderen.12
IJzer
IJzer speelt een sleutelrol in neuronale processen die belangrijk zijn voor een efficiënte informatieoverdracht en de energiestofwisseling. Een ijzertekort kan deze processen verstoren en nadelige effecten hebben op verschillende hersenfuncties zoals cognitie, intelligentie, motoriek en gedrag die zelfs na het opheffen van het tekort kunnen blijven bestaan.13
Vitamine B12
Vitamine B12 is betrokken bij het ontstaan van nieuwe neuronen en verbindingen tussen neuronen, vooral in de visuele en auditieve cortex van het brein. In een studie werd een adequate vitamine B12 status tijdens de vroege fase van de zwangerschap in verband gebracht met een betere prestatie op het gebied van motoriek, taal en cognitie gemeten 40 dagen na de geboorte.14
Tot slot: een gezonde basis is een goede start
Gezond en gevarieerd eten vormt dé basis voor een goede start van het leven van je kindje. Dit bepaalt niet alleen de ontwikkeling van je kindje op jonge leeftijd maar ook op zijn of haar gezondheid en levensomstandigheden in de toekomst. Investeren in de eerste 1000 dagen is dus van levensbelang.
- Ministerie van Volkgezondheid, Welzijn en Sport. Kansrijke Start. Geraadpleegd op 7-02-2025.
- Likhar, A., & Patil, M. S. (2022). Importance of maternal nutrition in the first 1,000 days of life and its effects on child development: a narrative review. Cureus, 14(10).
- Roseboom, T. J. (2019). Epidemiological evidence for the developmental origins of health and disease: effects of prenatal undernutrition in humans. Journal of Endocrinology, 242(1), T135-T144.
- Victora, C. G., Adair, L., Fall, C., et al. (2008). Maternal and child undernutrition: consequences for adult health and human capital. The Lancet, 371(9609), 340-357.
- Zhou, Y., & Xu, Y. (2023). Nutrition and metabolism in the first 1000 days of life. Nutrients, 15(11), 2554.
- World Health Organisation (WHO). Health topics: breastfeeding. Geraadpleegd op 7-02-2025.
- De Gezondheidsraad. (2012). Evaulatie van de voedingsnormen voor vitamine D.
- De Gezondeidsraad. (2017). Vitamine K bij zuigelingen. Geraadpleegd op 7-02-2025.
- Zwanger en kind: gezond eten tijdens de zwangerschap. Geraadpleegd op 7-02-2025..
- Rashid, S., Meier, V., & Patrick, H. (2021). Review of Vitamin B12 deficiency in pregnancy: a diagnosis not to miss as veganism and vegetarianism become more prevalent. European Journal of Haematology, 106(4), 450-455.
- Encyclopedie: moedermelk. Geraadpleegd op 7-02-2025.
- Innis, S. M. (2009). Omega-3 Fatty acids and neural development to 2 years of age: do we know enough for dietary recommendations? Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 48, S16-S24.
- McCarthy, E. K., Murray, D. M., & Kiely, M. E. (2022). Iron deficiency during the first 1000 days of life: are we doing enough to protect the developing brain? Proceedings of the Nutrition Society, 81(1), 108-118.
- Cruz-Rodríguez, J., Díaz-López, A., Canals-Sans, J., & Arija, V. (2023). Maternal vitamin B12 status during pregnancy and early infant neurodevelopment: The ECLIPSES study. Nutrients, 15(6), 1529.
