Probiotica zijn levende micro-organismen die van nature in onze darmen voorkomen en bekend staan om hun positieve effecten op de darmgezondheid. Ze kunnen bijvoorbeeld verlichting bieden bij spijsverteringsklachten. Daarnaast worden probiotica steeds vaker ingezet bij huidaandoeningen zoals eczeem. In dit blog verdiepen we ons daarom in het effect van probiotica bij eczeem en kijken we of ze eczeemklachten kunnen verminderen.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is eczeem?
Eczeem is een verzamelnaam voor verschillende huidaandoeningen waarbij ontstekingen in de huid gepaard kan gaan met schilfering, vochtblaasjes, bultjes, korstjes, roodheid, droogheid en jeuk. Deze huiduitslag is niet besmettelijk zoals soms wordt gedacht. Wel is het een chronische aandoening waardoor klachten lang kunnen aanhouden of steeds weer terug kunnen keren. Het is dus niet te genezen, de gevoeligheid ervoor blijft bestaan. Eczeem komt meestal op jonge leeftijd voor, maar kan op elke leeftijd ontstaan.
Vormen van eczeem
Er bestaan verschillende vormen van eczeem waaronder contacteczeem en seborroïsch eczeem. In dit blog ligt de nadruk op constitutioneel eczeem omdat deze vorm vaak voorkomt en hier het meeste onderzoek naar is gedaan.
Constitutioneel eczeem behoort tot het atopisch syndroom en wordt daarom ook wel atopisch of aangeboren eczeem genoemd.1 Bij deze vorm is er sprake van een erfelijke aanleg voor overgevoelige reacties van het lichaam op onschadelijke stoffen uit de omgeving.2 Constitutioneel eczeem komt wereldwijd bij ongeveer 20 procent van de mensen voor. Mensen met deze vorm van eczeem hebben vaak ook last van andere atopische aandoeningen zoals hooikoorts en astma.
Waarom eczeem, hooikoorts en astma vaak samen voorkomen lees je in ons andere blog.
De interactie tussen eczeem, darmen en het immuunsysteem
Waarschijnlijk ligt de oorzaak van eczeem in een complexe interactie tussen het darmmicrobioom, immuunsysteem en de huidbarrière.
Bij mensen met eczeem zijn de huidbarrière en het immuunsysteem verstoord waardoor bepaalde (schadelijke) bacterie- of gistsoorten op de huid kunnen overheersen en eczeemklachten kunnen ontwikkelen.1 De huid heeft dan een grotere doorlaatbaarheid waardoor ook (onschuldige) stoffen en prikkels uit de omgeving de huid makkelijker kunnen binnendringen. Het immuunsysteem beschouwt deze stoffen als indringers en reageert hier overdreven op door middel van ontstekingsreacties. Meerdere genen lijken betrokken te zijn bij deze verstoringen.
De invloed van het darmmicrobioom
Een evenwichtig darmmicrobioom met de juiste balans tussen schadelijke of slechte en nuttige of goede bacteriën draagt bij aan het goed functioneren van het immuunsysteem en een goede conditie van de huid. Zo communiceren micro-organismen in de darmen met immuuncellen en hebben een stimulerende werking op deze cellen.3
Raakt het evenwicht van het darmmicrobioom verstoord dan krijgen slechte bacteriën de kans om te groeien. De darmwand wordt hierdoor ook meer doorlaatbaar waardoor de darmbarrière verzwakt. Ongewenste of schadelijke stoffen kunnen zo makkelijker het lichaam binnendringen en systemische ontstekingsreacties veroorzaken, ook in de huid. Dit kan zorgen voor een verzwakt en overactief immuunsysteem. Het staat dus allemaal met elkaar in verbinding.
Darmmicrobioom herstellen
In het darmmicrobioom van mensen met eczeem wordt een verminderde diversiteit van goede darmbacteriën aangetroffen en vertoont de darmwand een grotere doorlaatbaarheid.4 Om dit weer te herstellen kunnen probiotica mogelijk een uitkomst bieden. Onderzoek wijst namelijk uit dat probiotica voor meer diversiteit aan bacteriesoorten zorgen, de darmbarrière verbeteren en ontstekingsfactoren zoals CRP, TNF-α en IL-6 verminderen.5 Zo kunnen probiotica mogelijk ook het immuunsysteem ondersteunen.
Bekijk ook ons blog over eczeem en voeding.
Wat is probiotica?
Probiotica zijn levende micro-organismen die een positief effect hebben op de gezondheid wanneer ze in de juiste hoeveelheden worden ingenomen.6 In de meeste gevallen gaat het om supplementen met goede bacteriën die van nature in onze darmen voorkomen en de spijsvertering ondersteunen.7 Vaak is dit een mix van bacteriesoorten behorende tot het bacteriegeslacht Lactobacillus en Bifidobacterium. Elke soort bevat verschillende stammen met zijn eigen specifieke eigenschappen. Hierdoor kan de combinatie van meerdere bacteriesoorten en -stammen een brede werking uitoefenen op het lichaam.
Om effect te hebben dient een probioticum voldoende hoeveelheden bacteriën te bevatten en moeten deze het zure milieu van de maag kunnen overleven om de darmen levend te bereiken.8,9 Bovendien is het darmmicrobioom van elk persoon uniek waardoor producten onderling verschillende effecten kunnen hebben.
Wat zegt de wetenschap over probiotica bij eczeem?
Gezien de effecten van probiotica op de darmen en het immuunsysteem hebben deze goede bacteriën mogelijk ook een positieve invloed op eczeem en het verminderen van eczeemklachten.
Probiotica verminderen eczeemklachten
Wetenschappelijk onderzoek toont een gunstig effect aan van probiotica op eczeem, zowel bij kinderen als bij volwassenen.10-14 In meerdere studies wordt een lichte vermindering van eczeemklachten gevonden. Daarbij kwam ook naar voren dat een inname van minimaal 3 maanden nodig is voor een betere effectiviteit.11,13
Naar de invloed van de ernst van de aandoening voorafgaand aan het probioticagebruik op het gevonden effect worden tegenstrijdige resultaten gevonden. In een meta-analyse hadden mensen met een milde of gemiddelde ernst van eczeem meer baat bij het gebruik van probiotica, terwijl in een andere meta-analyse juist betere resultaten werden gevonden bij mensen met matige tot ernstige eczeemklachten.11,12 Meer onderzoek is nodig om deze resultaten te verduidelijken.
Welke bacteriesoorten zijn effectief?
Het is lastig te zeggen welke bacteriesoorten het meest effectief zijn. In onderzoek worden diverse bacteriesoorten gebruikt en worden verscheidene uitkomsten gevonden. In de meeste studies worden bacterien uit de lactobacillus en bifidobacterium famillie gebruikt. Vaak is er echter maar 1 studie gedaan met een specifieke soort of een combinatie van soorten. Bij studies die geen effect zagen is het dus lastig om te zeggen of de bacteriesoort niet effectief is, dat er andere factoren in de studie waren die het resultaat beïnvloedden, of dat de uitkomst gewoon toeval was.
Ook individuele verschillen in voedingspatroon en leeftijd zouden invloed kunnen hebben op de samenstelling van het darmmicrobioom en de effectiviteit van bepaalde goede bacteriën bij eczeemklachten.11
Zo wordt er bij bepaalde bacteriesoorten die werkzaam zijn bij volwassenen geen effect gevonden bij kinderen en andersom. L. salivarius, L. acidophilus en L. plantarum doen het goed bij volwassenen.10,12 Zo vond een meta-analyse van onderzoeken bij kinderen dat L. fermentum effectiever was dan andere stammen.13 Een meta-analyse bij volwassen vond daarentegen geen effect van deze soort.12 Daarnaast toont onderzoek aan dat kinderen al baat hebben bij de inname van één enkele bacteriesoort in tegenstelling tot volwassenen die juist meer voordeel hebben aan een combinatie van meerdere bacteriesoorten van het Lactobacillus- en Bifidobacteriumgeslacht.10,13
Een mogelijke verklaring voor bovengenoemde effecten is dat de samenstelling van het darmmicrobioom bij kinderen nog niet volgroeid, en daardoor minder divers is. Ook kunnen andere bacteriesoorten domineren dan bij volwassenen.
Kun je eczeem voorkomen met probiotica?
Onderzoek wijst uit dat probiotica ook een rol kunnen spelen in het voorkomen van eczeem.14,15 Vooral inname tijdens de zwangerschap en tijdens het geven van borstvoeding toont een preventief effect. Hierbij waren vooral de stammen L. paracasei en L. Sakei effectief. Hoewel L. Rhamnosus in veel onderzoeken terug kwam bleek deze stam niet effectief. Ook een andere recente meta-analyse vond dat probiotica de kans op eczeem kon verlagen. Hierbij waren de effecten van suppletie van moeder, kind of beiden vergelijkbaar, hoewel suppletie met Bifidobacterium stammen niet effectief bleek.
Er zijn aanwijzingen dat deze effecten te maken hebben met de verhoogde aanwezigheid van het TGFβ-2-eiwit in borstvoeding. Dit eiwit zou kunnen beschermen tegen ontregeling van het immuunsysteem en het ontstaan van eczeem bij kinderen. Ook komen baby’s doorgaans via het microbioom van de moeder voor het eerst in contact met allerlei micro-organismen waardoor dit een centrale rol zou kunnen spelen in de immuunreactie van het kind.
Hoewel dit veelbelovende resultaten zijn, is het nog niet duidelijk of probiotica eczeemklachten ook op lange termijn kunnen voorkomen. Meerdere factoren zoals genen en omgeving spelen een rol in het ontstaan van eczeem.
Bekijk ook ons eerder verschenen blog over de invloed van voeding in de eerste 1000 dagen van je kindje.
Veiligheid en bijwerkingen
Over het algemeen zijn probiotica bij normale doseringen veilig maar in sommige gevallen is het gebruik ervan niet geschikt, bijvoorbeeld doordat het risico op infectie is verhoogd.16 Dit geldt bij:
- Een erg verzwakt immuunsysteem
- Het kortedarmsyndroom
- Hartklepaandoeningen
- Het gebruik van centrale veneuze katheters
- Te vroeg geboren baby’s
Ook kunnen probiotica de werking van medicijnen zoals immunosuppressive mogelijk verstoren via hun invloed op het immuunsysteem.17 Bij een medische aandoening of medicijngebruik is het altijd verstandig eerst een arts of apotheker te raadplegen voordat je met suppletie begint.
Bovendien kun je in het begin van het gebruik van probiotica bijwerkingen ervaren zoals winderigheid en een opgeblazen gevoel.17 In de meeste gevallen verdwijnen deze klachten weer na een korte aanpassingsperiode.
Tot slot
Probiotica laten veelbelovende resultaten zien in het verminderen van eczeemklachten en kunnen daarom mogelijk een waardevolle aanvulling zijn op de behandeling van deze klachten bij zowel kinderen als volwassenen. Toch is er ook nog veel onbekend. Meer onderzoek is dan ook nodig om de optimale samenstelling, dosering, duur en langetermijneffecten te achterhalen.
- Nemeth, V., & Evans, J. (2022). Eczema. StatPearls.
- Umborowati, M. A., Damayanti, D., Anggraeni, S., et al. (2022). The role of probiotics in the treatment of adult atopic dermatitis: a meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Health, Population and Nutrition, 41(1), 37.
- Mazziotta, C., Tognon, M., Martini, F., Torreggiani, E., & Rotondo, J. C. (2023). Probiotics mechanism of action on immune cells and beneficial effects on human health. Cells, 12(1), 184.
- Rusu, E., Enache, G., Cursaru, R., et al. (2019). Prebiotics and probiotics in atopic dermatitis. Experimental and Therapeutic Medicine, 18(2), 926-931.
- Zheng, Y., Zhang, Z., Tang, P., et al. (2023). Probiotics fortify intestinal barrier function: a systematic review and meta-analysis of randomized trials. Frontiers in Immunology, 14, 1143548.
- Hill, C., Guarner, F., Reid, G., et al. (2014). The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology, 11(8), 506-514.
- Zaib, S., Hayat, A., & Khan, I. (2023). Probiotics and their beneficial health effects. Mini-Reviews in Medicinal Chemistry, 24(1), 110–125.
- Bodke, H., & Jogdand, S. (2022). Role of probiotics in human health.
- Gul, S., & Durante-Mangoni, E. (2024). Unraveling the puzzle: health benefits of probiotics—a comprehensive review. Journal of Clinical Medicine, 13(5), 1436.
- Li, Y., Zhang, B., Guo, J., Cao, Z., & Shen, M. (2022). The efficacy of probiotics supplementation for the treatment of atopic dermatitis in adults: a systematic review and meta-analysis. Journal of Dermatological Treatment, 33(6), 2800-2809.
- Kim, K., Lee, E., Kim, M., et al. (2023). Therapeutic effectiveness of probiotics for atopic dermatitis: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials with subgroup analysis. Asian Pacific Journal of Allergy and Immunology.
- Husein-ElAhmed, H., & Steinhoff, M. (2024). Effects of probiotic supplementation in adult with atopic dermatitis: a systematic review with meta-analysis. Clinical and Experimental Dermatology, 49(1), 46-52.
- Fijan, S., Kolč, N., Hrašovec, M., et al. (2023). Single-strain probiotic lactobacilli for the treatment of atopic dermatitis in children: a systematic review and meta-analysis. Pharmaceutics, 15(4), 1256.
- Husein‐ElAhmed, H., & Steinhoff, M. (2023). Meta‐analysis on preventive and therapeutic effects of probiotic supplementation in infant atopic dermatitis. JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft, 21(8), 833-843.
- Wang, L., & Xu, L. (2025). The impact of prebiotics, probiotics and synbiotics on the prevention and treatment of atopic dermatitis in children: an umbrella meta-analysis. Frontiers in Pediatrics, 13. https://doi.org/10.3389/fped.2025.1498965
- Doron, S., & Snydman, D. R. (2015). Risk and safety of probiotics. Clinical Infectious Diseases, 60(suppl_2), S129–S134.
- Salvadori, M., & Rosso, G. (2024). Update on the reciprocal interference between immunosuppressive therapy and gut microbiota after kidney transplantation. World Journal of Transplantation, 14(1).
- Dore, M. P., Bibbò, S., Fresi, G., Bassotti, G., & Pes, G. M. (2019). Side effects associated with probiotic use in adult patients with inflammatory bowel disease: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrients, 11(12), 2913.
