Shilajit, ook wel ‘de bergbalsem’ genoemd, wordt al eeuwenlang gebruikt in de traditionele Ayurvedische geneeskunde vanwege zijn krachtige gezondheidsvoordelen. In dit artikel duiken we dieper in de werking van Shilajit en onderzoeken we hoe het de hormoonbalans kan beïnvloeden, zowel voor mannen als voor vrouwen.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is shilajit?
Shilajit is een natuurlijke substantie die voornamelijk wordt aangetroffen in de bergen van Azië, zoals de Himalaya. Het is een soort kleverige, teerachtige stof die ontstaat uit het vergaan van planten en organisch materiaal dat duizenden jaren is samengeperst in de rotsen. Shilajit wordt al eeuwenlang gebruikt in de traditionele Ayurvedische geneeskunde vanwege zijn vele gezondheidsvoordelen.
Het wordt vaak geprezen vanwege zijn rijke samenstelling van mineralen, fulvinezuur, en andere bioactieve stoffen die de energie, het immuunsysteem en de algehele vitaliteit kunnen ondersteunen. Shilajit wordt soms ook gebruikt om de hormoonbalans te verbeteren, de hersenfunctie te ondersteunen, en het lichaam te helpen bij het detoxen van zware metalen.
Shilajit is een natuurlijke, teerachtige substantie die ontstaat uit de langzame afbraak van plantaardig materiaal in bergachtige gebieden.1 Ondanks de variaties in chemische samenstelling tussen verschillende regio’s, blijkt dat meer dan 80% van Shilajit uit humusstoffen bestaat. De overige 20% bestaat uit mineralen zoals calcium, kalium en magnesium. Humusstoffen, zoals fulvinezuur, zijn organische verbindingen die van nature in de bodem voorkomen en een belangrijk onderdeel vormen van de vruchtbare bovenlaag van de aarde.1,2
Voordelen van shilajit
Shilajit staat vooral bekend om zijn rijke samenstelling van mineralen, fulvinezuur, humuszuren en dibenzo-α-pyronen. Er worden verschillende gezondheidsvoordelen toegeschreven aan Shilajit en de verschillende bestanddelen.
Antioxidante activiteit: een studie liet zien dat suppletie met Shilajit de antioxidantstatus van deelnemers verbeterde.3 Fulvinezuur kan vrije radicalen neutraliseren en lijkt de activiteit van antioxidante enzymen (zoals superoxide-dismutase, glutathionperoxidase en catalase) te verhogen, wat mogelijk bijdraagt aan een vermindering van oxidatieve stress en celschade.
Opname van voedingsstoffen: fulvinezuur heeft de eigenschap zich te binden aan voedingsstoffen, waardoor deze mogelijk beter biologisch beschikbaar worden. In dierstudies werd ook gezien dat Shilajit of fulvinezuur opname van essentiële nutriënten bevorderde. 4,5
Ontgifting: er zijn aanwijzingen bij dieren dat humuszuur en fulvinezuur de opname van schadelijke stoffen tegen kunnen gaan.6,7
Spierkracht: uit een onderzoek bleek dat suppletie met Shilajit de uitputting van spieren na een spieroefening tegen kon gaan. Mogelijk zou dit komen door een toename in collageenproductie in de spieren, of een verbetering in de energieproductie.8
Shilajit voor mannen
Shilajit ondersteunt mannelijke vruchtbaarheid door de testosteronproductie te verhogen en de reproductieve gezondheid te beschermen, de kwaliteit en het aantal zaadcellen te verbeteren. Dit is gekoppeld aan het hoge gehalte aan DBP’s, die reproductieve cellen beschermen en de hormoonproductie verbeteren.
Verhoging van testosteron niveaus: Shilajit wordt vaak geassocieerd met het verhogen van testosteronniveaus, een cruciaal hormoon voor mannen dat betrokken is bij spieropbouw, energie, libido en algehele gezondheid. Er zijn onderzoeken die suggereren dat het regelmatig gebruik van Shilajit kan helpen bij het verhogen van de testosteronproductie, vooral bij mannen met lage testosteronniveaus.9
Spermakwaliteit: in de Ayurveda wordt Shilajit ingezet als ondersteuner van de vruchtbaarheid. In een kleinschalig onderzoek werd gevonden dat Shilajit, naast het verhogen van het testosteron, ook de spermakwaliteit kon verbeteren.9
Shilajit voor vrouwen
Hoewel Shilajit voornamelijk wordt onderzocht op de invloed op het testosteronniveau bij mannen, speelt dit hormoon ook bij vrouwen een blangrijke rol. Testosteron is belangrijk voor vrouwen omdat het bijdraagt aan energie, spiermassa en botdichtheid, wat essentieel is voor een goede fysieke gezondheid. Het speelt daarnaast een rol in de mentale gezondheid, door het verbeteren van stemming en cognitieve functies, en ondersteunt een gezond libido. Een goed testosteronniveau is dus belangrijk voor zowel lichamelijk als emotioneel welzijn, vooral tijdens hormonale veranderingen zoals de menopauze. Helaas zijn onderzoeken naar de effecten van Shilajit op de hormoonspiegel alleen nog uitgevoerd met mannelijke deelnemers.
Wel is bij postmenopauzale vrouwen onderzoek gedaan naar de effecten op de botgezondheid. Dit onderzoek vond dat Shilajit-extract de oxidatieve stress verminderde en ontstekingswaarden verlaagde. Bovendien bleek Shilajit de botmineraaldichtheid te behouden en zelfs te verbeteren.10
Nadelen Shilajit
In een toxicologische beoordeling werden geen negatieve effecten gevonden van Shilajit. Shilajit wordt dan ook over het algemeen gezien als veilig supplement. Wel kwamen in een onderzoek bij mensen met HIV maag-darmklachten vaker voor degenen die fulvinezuur gesuppleerd kregen dan bij de mensen die de placebo kregen.
Kies ook altijd voor een zuivere vorm van Shilajit, onbewerkte varianten kunnen verontreinigd zijn met bijvoorbeeld zware metalen.
Tot slot
Hoewel er nog beperkt onderzoek is gedaan bij vrouwen, suggereren traditionele Ayurveda en voorlopige studies dat Shilajit een positieve invloed kan hebben op zowel de hormonale balans als het algehele welzijn. De rijke samenstelling van mineralen en bioactieve stoffen helpt bij het herstellen van de balans en het bevorderen van algehele vitaliteit. Zoals bij elk supplement is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn en een professional te raadplegen voordat je Shilajit aan je dagelijkse routine toevoegt, zodat je op een veilige en verantwoorde manier van de voordelen kunt profiteren.
- Carrasco-Gallardo, C., Guzmán, L., & Maccioni, R. B. (2012). Shilajit: a natural phytocomplex with potential procognitive activity.International journal of Alzheimer’s disease,2012, 674142.
- Kamgar, E., Kaykhaii, M., & Zembrzuska, J. (2023). A Comprehensive Review on Shilajit: What We Know about Its Chemical Composition. Critical reviews in analytical chemistry, 1–13. Advance online publication.
- Shilajit: evalution of its effects on blood chemistry of normal human subjects. (2003, October 1). PubMed.
- Lashkova, T., Petrova, G., Zhukova, M., & Mityukov, A. (2024). Fulvic acid effect on nutrients absorption in young cattle diet and productivity. Bulletin of KSAU, 0(6), 109–114.
- CAS full text. (n.d.).
- Gerlach, H., Gerlach, A., Wiel, Schrödl, Schottdorf, B., Haufe, S., Helm, H., Shehata, A., & KrüGer, M. (2014). Oral Application of Charcoal and Humic acids to Dairy Cows Influences Clostridium botulinum Blood Serum Antibody Level and Glyphosate Excretion in Urine.
- Mityukov, A., Tokbaeva, A., Barakova, N., & Nsengumuremy, D. (2020). The search for new solutions to fight mycotoxins. Genetics and Breeding of Animals, 2, 63–69.
- Keller, J. L., Housh, T. J., Hill, E. C., Smith, C. M., Schmidt, R. J., & Johnson, G. O. (2019). The effects of Shilajit supplementation on fatigue-induced decreases in muscular strength and serum hydroxyproline levels. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 16(1).
- Pandit, S., Biswas, S., Jana, U., De, R. K., Mukhopadhyay, S. C., & Biswas, T. K. (2016). Clinical evaluation of purified Shilajit on testosterone levels in healthy volunteers. Andrologia, 48(5), 570–575.
- Pingali, U., & Nutalapati, C. (2022). Shilajit extract reduces oxidative stress, inflammation, and bone loss to dose-dependently preserve bone mineral density in postmenopausal women with osteopenia: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Phytomedicine : international journal of phytotherapy and phytopharmacology, 105, 154334.
- Dai, C., Xiao, X., Yuan, Y., Sharma, G., & Tang, S. (2020). A comprehensive toxicological assessment of Fulvic acid. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine, 2020(1).
- Botes, M., Gilada, I., Snyman, J., & Labuschagne, J. (2017). Carbohydrate-derived fulvic acid wellness drink: its tolerability, safety and effect on disease markers in pre-ART HIV-1 positive subjects. South African Family Practice, 60(3), 91–96.
