Waarom hooikoorts, eczeem & astma vaak samen voorkomen

Hooikoorts, eczeem en astma zijn drie veelvoorkomende chronische aandoeningen die een grote impact kunnen hebben op het dagelijks leven. Heb je last van het een? Dan is de kans groot dat je ook voor de andere aandoeningen vatbaar bent. Waarom deze aandoeningen vaak samen voorkomen, bespreken we in dit blog.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.

Wat is eczeem?

Eczeem omvat meerdere huidaandoeningen waarbij een jeukende, droge, schilferige, rode en ontstoken huid kenmerkend is. In dit blog leggen we de focus op constitutioneel eczeem, ook wel atopisch eczeem, een aangeboren vorm van eczeem waarbij de eerste klachten al voor het eerste levensjaar optreden. Kinderen kunnen hier overheen groeien maar blijven hiervoor gevoelig en klachten kunnen terugkeren.

Een verstoorde huidbarrière draagt bij aan het ontwikkelen van eczeemklachten doordat de natuurlijke beschermfunctie niet goed werkt. Hierbij zijn specifieke genmutaties betrokken.¹ De huid is daardoor vatbaarder voor bepaalde stoffen en prikkels uit de omgeving en deze dringen makkelijker binnen. Dit leidt tot een overgevoelige reactie van het immuunsysteem, waarbij histamine vrijkomt en een ontstekingsreactie ontstaat met jeuk en roodheid als gevolg.

Bekijk ook ons andere blog over wat je wel en niet kunt eten bij eczeem.

Constitutioneel eczeem geeft een groter risico op het ontwikkelen van astma, vooral als er sprake is van ernstige en aanhoudende eczeemklachten.² Daarnaast wordt constitutioneel eczeem in verband gebracht met hooikoorts en komen hooikoorts en astma samen voor bij mensen met deze vorm van eczeem.³

Wat is hooikoorts?

Hooikoorts, of allergische rhinitis, is een allergische reactie op stuifmeel (pollen) van grassen, bomen en onkruid. Het immuunsysteem ziet deze stuifmeeldeeltjes als een vreemde en gevaarlijke stof en reageert hier overdreven op. Hierdoor komt histamine vrij en worden ontstekingsreacties in gang gezet.

De stof histamine is verantwoordelijk voor de kenmerkende symptomen die bij hooikoorts voorkomen zoals jeuk, een loopneus of verstopte neus, niezen, geïrriteerde en tranende ogen, kortademigheid, hoesten, keelpijn en vermoeidheid. Ook komt huiduitslag voor bij hooikoorts met jeuk, roodheid en zwelling.

Lees ook ons andere blog met 6 tips bij hooikoorts.

Wat is astma?

Astma is een chronische longaandoening waarbij de luchtwegen ontstoken en overgevoelig zijn. Hoewel er altijd sprake is van kleine ontstekingen hoeft dat niet te betekenen dat de klachten dagelijks aanwezig zijn. Tijdens een astma-aanval vernauwen de luchtwegen wat klachten zoals benauwdheid, een piepende ademhaling, kortademigheid en het ophoesten van slijm verergeren.

Een aanval kan worden uitgelokt door verschillende factoren waaronder allerlei prikkels (allergenen, temperatuur (kou), luchtvervuiling, sigarettenrook, cosmetica), luchtweginfecties, inspanning, emoties en stress. Allergenen zorgen ervoor dat histamine vrijkomt waardoor een astma-aanval kan ontstaan. Deze vorm van astma wordt ook wel allergische astma genoemd.

Wat hebben deze aandoeningen met elkaar te maken?

Constitutioneel eczeem, astma en hooikoorts hebben een gemeenschappelijke basis: het immuunsysteem reageert overgevoelig op prikkels uit de omgeving. Dit leidt tot een ontstekingsreactie waarbij histamine vrijkomt en symptomen zoals jeuk, zwelling en benauwdheid ontstaan. De aandoeningen komen dan ook vaak samen voor, wat suggereert dat er een onderliggende gedeelde factor is.

Het atopisch syndroom

Astma, eczeem en hooikoorts vallen onder het atopisch syndroom, een term die verwijst naar een erfelijke aanleg om overgevoelig te reageren op onschadelijke stoffen zoals pollen, huisstofmijt of bepaalde voedingsmiddelen. De naam atopie is afgeleid van het Griekse atopía, wat letterlijk misplaatst betekent. In medische context verwijst dit naar een ongebruikelijke of buitensporige reactie van het immuunsysteem op alledaagse stoffen. Bij mensen met atopie maakt het lichaam IgE-antistoffen aan tegen onschadelijke stoffen, wat leidt tot allergische klachten.

Deze aanleg blijft vaak levenslang aanwezig. Klachten kunnen in de loop van de tijd verminderen of verdwijnen, maar de gevoeligheid blijft bestaan en kan op latere leeftijd opnieuw opspelen. Wanneer één of beide ouders een atopische aandoening hebben, is de kans groter dat hun kind ook eczeem, astma of hooikoorts ontwikkelt.

Zo toont een meta-analyse een sterk verband aan tussen het hebben van een ouder met een atopische aandoening en het risico op atopisch eczeem.⁴ Dit risico neemt toe als beide ouders een atopische aandoening hebben of als er meerdere atopische aandoeningen in de familie voorkomen.

Genetische risicofactoren: waarom deze aandoeningen samen voorkomen

Onderzoek toont aan dat hooikoorts, eczeem en astma gedeelde genetische risicofactoren hebben. Een grote internationale meta-analyse onderzocht het genetisch materiaal van een brede populatie en identificeerde 136 locaties in het genoom die verband houden met deze aandoeningen. ⁵ Deze genetische varianten beïnvloeden de activiteit van 132 nabijgelegen genen, die een rol spelen in de werking van immuuncellen en mogelijk bijdragen aan een verhoogd risico op het ontwikkelen van atopische astma, hooikoorts en eczeem.

Naast genetische aanleg kunnen ook omgevingsfactoren de expressie van deze genen beïnvloeden, een proces dat bekend staat als epigenetica. Uit dezelfde meta-analyse kwam naar voren dat blootstelling aan externe factoren zoals roken invloed kan hebben op de regulatie van genen die geassocieerd worden met atopie. Dit suggereert dat atopische aandoeningen niet alleen erfelijk bepaald zijn, maar dat ook leefstijl en omgevingsfactoren een rol kunnen spelen in de ontwikkeling en ernst van de klachten.

Wat is de rol van de omgeving?

Atopische aandoeningen komen steeds vaker voor, en er wordt gedacht dat ook de omgeving hieraan bijdraagt. Factoren die in verband worden gebracht met een verhoogd risico zijn onder andere een grotere blootstelling aan luchtvervuiling en sigarettenrook, een verminderde blootstelling aan micro-organismen en de consumptie van bewerkte voeding.⁶ Of deze factoren ook invloed hebben op het veranderen van genexpressie is nog de vraag. Meer kwalitatief onderzoek is nodig om de precieze interactie tussen genen en omgeving in kaart te brengen.

Een mogelijke verklaring zou kunnen zijn dat deze omgevingsinvloeden de barrièrefunctie van epitheelcellen aantasten. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen en allergenen makkelijker binnendringen in de huid, darmen, neus en longen, wat het immuunsysteem gevoeliger maakt voor allergische reacties.⁶ Dit kan het immuunsysteem verzwakken en kan mensen gevoeliger maken voor allergische reacties.

Hoe kun je ondersteunen met voeding & nutriënten?

De atopische aandoeningen eczeem, hooikoorts en astma kunnen een grote last vormen voor het dagelijks functioneren en kwaliteit van leven. Bepaalde voeding en specifieke nutriënten kunnen hierbij mogelijk ondersteunend werken.

Voeding voor gezonde darmen

De gezondheid van de darmen is belangrijk voor de werking van ons immuunsysteem en het afbreken van histamine.^7,8 Een voedingspatroon rijk aan onbewerkte en verse producten met micronutriënten, onverzadigde vetzuren, polyfenolen en vezels kan bijdragen aan een gezonde darmflora.

Probiotica kunnen wellicht ook uitkomst bieden. Meta-analyses tonen aan dat probiotica de ernst van eczeem verminderen, en de symptomen van astma en hooikoorts verbeteren.^9-11 In deze onderzoeken werd voornamelijk gebruik gemaakt van lactobacillen en bifidobacteriën.

Is gezondheid jouw passie?

Wordt orthomoleculair adviseur met de opleiding Orthomoleculair Adviseur Basis.

Ontdek de opleiding

Histamine arme voeding

Histamine speelt een belangrijke rol bij atopische aandoeningen zoals eczeem, hooikoorts en astma. Een histaminearm dieet zou daarom misschien kunnen helpen bij het verminderen van klachten. Hoewel histamine een stof is die door ons lichaam aangemaakt wordt, kunnen we het ook binnenkrijgen via voeding. Ook zijn er producten die het vrijmaken van histamine stimuleren. In een histaminearm dieet kun je daarom

Voedingsmiddelen die in verband worden gebracht met hogere histaminewaarden zijn onder andere gefermenteerde producten zoals kaas, yoghurt, kimchi en alcohol. Ook tomaten, spinazie, banaan, aardbei, citrusvruchten, specerijen zoals kaneel en kruidnagel, en bepaalde vleessoorten zoals wild en varkensvlees kun je in een histaminearm dieet beter vermijden.

Meer over histamine en voeding lees je in ons eerder verschenen blog.

Kruisreactieve voedingsmiddelen

Wanneer je hooikoorts hebt, kunnen kruisreacties voorkomen met voedingsmiddelen die gelijksoortige eiwitten bevatten als het stijfmeel. Voorbeelden van kruisreactieve voedingsmiddelen zijn peren, appels, wortels, selderij en hazelnoten. Of je van deze voedingsmiddelen last krijgt, hangt af van het soort stuifmeel waar je allergisch op reageert.

Vitamine C en D

Er zijn aanwijzingen dat vitamine C en D kunnen bijdragen aan het verminderen van allergische klachten. Vitamine C speelt een rol in de afbraak van histamine en heeft daarnaast antioxidatieve eigenschappen, wat mogelijk gunstig is bij allergische reacties. Vitamine D is betrokken bij de regulatie van het immuunsysteem en wordt in verband gebracht met een lagere gevoeligheid voor allergenen. Vitamine D tekorten zouden dan ook bij kunnen dragen aan symptomen.

Quercetine

Quercetine is een veelvoorkomende flavonoïde of polyfenol in voedingsmiddelen zoals bessen, uien, boerenkool en groene thee. Quercetine heeft antioxiderende en ontstekingsremmende effecten met positieve effecten voor de huid.¹³

Laboratorium- en dierstudies suggereren dat quercetine een rol speelt in verschillende allergische aandoeningen zoals astma, eczeem en hooikoorts.¹⁴ Het lijkt erop dat deze flavonoïde de productie van histamine kan remmen. Ook zou quercetine de afgifte van de antistof IgE kunnen verminderen. Kwalitatief onderzoek bij mensen ontbreekt echter nog. Het is dus nog onduidelijk wat de effecten van quercetine bij mensen precies kunnen zijn.

Meer over quercetine bij hooikoorts vind je in ons ander blog.

Zink

Zink is een belangrijk mineraal voor een gezonde huid en een goed werkend immuunsysteem. In een meta-analyse werd gevonden dat mensen met atopisch eczeem vaak lagere zinkwaarden hebben in bloed en haar, en ook kinderen met astma hebben vaker lagere zinkwaarden.^15-17 In een interventiestudie bij kinderen met eczeem en lage zinkwaarden verbeterden de klachten na suppletie, al was de kwaliteit van dit onderzoek beperkt doordat deelnemers wisten of ze zink kregen of niet. Een ander onderzoek zag echter geen vermindering van klachten, en zag zelfs een toename van jeuk bij zinksuppletie. Of zink bijdraagt aan de verlichting van eczeemklachten is daarmee nog onduidelijk; mogelijk is het vooral belangrijk om tekorten te herkennen en aan te vullen.

Ook voor de rol van zink bij hooikoortsklachten ontbreken goede experimentele studies.

Waarom zink belangrijk is bij astma lees je in ons eerder geschreven blog.

Tot slot

Dat hooikoorts, eczeem en astma vaak samen voorkomen, hangt samen met een complexe wisselwerking tussen genetische aanleg en omgevingsfactoren. Er zijn genetische risicofactoren gevonden die deze aandoeningen deels gemeenschappelijk hebben, en er zijn aanwijzingen dat invloeden van buitenaf — zoals luchtvervuiling of voeding — hierop van invloed kunnen zijn. Hoewel nog veel onduidelijk is, lijken bepaalde voedings- en suppletiemaatregelen ondersteuning te kunnen bieden. Daarbij is het belangrijk om oog te houden voor mogelijke tekorten en individuele verschillen.