D-ribose is een natuurlijke suiker die in het lichaam wordt gebruikt voor de aanmaak van ATP, de belangrijkste energiedrager in onze cellen. In de sportwereld wordt het ingezet om het energieniveau en herstel te ondersteunen. Er is daarom ook interesse in gebruik bij mensen met CVS, fibromyalgie en hartfalen. Hoe dat precies zit, leggen we uit in dit blog.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is D-ribose?
D-ribose is een monosacharide, ook wel een enkelvoudige suiker, die het lichaam uit glucose kan vormen. De D geeft aan dat het om de natuurlijke, rechtsdraaiende vorm van ribose gaat, de enige variant die het lichaam gebruikt. Het fungeert niet als directe energiebron zoals glucose, maar is essentieel voor de synthese van ATP en draagt daardoor bij aan de energiehuishouding van onze cellen.
Waar zit D-ribose in?
In onze voeding vind je kleine hoeveelheden van D-ribose, bijvoorbeeld in appels, druiven, broccoli, spinazie, vlees, vis, melk en yoghurt. Sporters gebruiken het als voedingssupplement om de sportprestatie en herstel erna te ondersteunen.
Wat is de rol van D-ribose in de synthese van ATP?
D-ribose is een suiker die het lichaam gebruikt voor de opbouw van nucleotiden. Dat zijn moleculen die je misschien kent als bouwstenen van RNA en DNA. Hier hebben we het echter over adenosine-nucleotiden, de basis van bijvoorbeeld ATP.
Adenosine-nucleotiden bestaan uit adenine, ribose en één of meerdere fosfaatgroepen. De hoeveelheid fosfaatgroepen bepaalt hun vorm: AMP heeft er één, ADP twee en ATP drie. Het koppelen van extra fosfaatgroepen kost energie, die onder andere geleverd wordt door de verbranding van glucose. Vervolgens kunnen deze moleculen deze energie ook weer afgeven, en zo allerlei processen mogelijk maken. Ribose is hierbij vooral belangrijk voor de structuur van deze energiemoleculen. De aanmaak van ATP gebeurt vooral in de mitochondriën, de energiefabriekjes van de cel.
D-ribose en ATP recycling
Daarnaast speelt D-ribose een belangrijke rol bij de recycling of resynthese van ATP. Als een cel energie nodig heeft, wordt de derde fosfaatgroep van ATP losgekoppeld en komt er energie vrij. ATP wordt dan afgebroken tot ADP en anorganisch fosfaat. Afgebroken ATP kan weer opnieuw opgebouwd worden met behulp van D-ribose en andere stoffen.
Je kunt ATP dus zien als een oplaadbare batterij die voortdurend wordt gebruikt en weer wordt herladen. Op deze manier kunnen cellen energie blijven produceren en altijd over energie beschikken. Het is een proces dat zich steeds herhaalt.
Waardoor ontstaat een ATP-tekort en wat zijn de gevolgen?
Een tekort aan ATP kan ontstaan als de behoefte aan energie in het lichaam hoger is dan de snelheid waarmee het ATP kan produceren, bijvoorbeeld tijdens grote inspanning of ziekte. Om voldoende ATP aan te maken en te recyclen, is beschikbaarheid van voldoende D-ribose essentieel.
Normaal wordt deze D-ribose aangemaakt uit glucose, via de pentosefosfaatroute (PPP). Dit proces is echter traag. Wanneer D-ribose dus aangemaakt moet worden om de ATP-voorraden weer aan te vullen, kan dit proces hierin een beperkende factor vormen.2,4,5
Wat zijn de gevolgen van een ATP-tekort?
Als er onvoldoende ATP beschikbaar is dan heeft dat een nadelige invloed op essentiële lichaamsprocessen, wat ernstige gevolgen kan hebben. Allereerst is ATP nodig voor het functioneren en overleven van cellen, en een tekort kan dan leiden tot een verminderde celfunctie en zelfs ongecontroleerde celdood (necrose). Dit kan (ernstige) schade geven aan weefsels en organen, waardoor problemen in onder andere de hersenen en het hart kunnen ontstaan met ziekte als gevolg.6
Een verstoorde energieproductie lijkt ook een rol te spelen bij fysieke en mentale vermoeidheid.7,8 Hierbij krijgen spieren onvoldoende energie, wat kan leiden tot verzwakte en vermoeide spieren. Ook is ATP belangrijk voor allerlei hersenfuncties, waardoor er bij een tekort cognitieve problemen zouden kunnen optreden, zoals problemen met concentratie en geheugen.
D-ribose bij CVS, hartfalen en fibromyalgie
Bij ziekte verbruikt het lichaam veel energie, maar dit wordt niet altijd snel genoeg aangevuld. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer de aanmaak van D-ribose onvoldoende is. Suppletie met D-ribose zou daarom voor verbeteringen kunnen zorgen bij aandoeningen waarbij problemen met ATP-productie een rol spelen, zoals CVS, hartfalen en fibromyalgie.2,5,9-11
D-ribose bij CVS en fibromyalgie
CVS en fibromyalgie zijn aandoeningen die een grote impact hebben op het dagelijks leven. CVS (chronisch vermoeidheidssyndroom), ook bekend als ME (Myalgische Encefalomyelitis), is een multisysteemziekte waarbij ernstige, langdurige vermoeidheid centraal staat. Bij deze vermoeidheid helpt rust nemen niet of weinig. Hoewel het nog onduidelijk is waar de aandoening precies door wordt veroorzaakt, lijkt een verstoorde energieproductie hier onder andere bij betrokken te zijn.12
Fibromyalgie of weke delen reuma is een chronische aandoening die gekenmerkt wordt door pijn op specifieke plekken van het lichaam, zogenoemde tenderpoints, zoals rond de nek, achter de elleboog en boven de knie. Daarbij komen ook symptomen als vermoeidheid, stijfheid, krachtverlies en concentratieproblemen voor. Ook hier is de precieze oorzaak nog onbekend, maar mogelijke factoren zijn een verstoorde pijnwerking, genetische aanleg en een ontregeld immuunsysteem.13
De inname van D-ribose kan mogelijk helpen bij CVS en fibromyalgie. In een kleinschalige studie ervaarden deelnemers met deze aandoeningen verbeteringen in energie, slaapkwaliteit, mentale helderheid, pijn intensiteit en algehele welzijn na dagelijkse suppletie met D-ribose.14 Deze bevindingen werden door een wat groter cohortonderzoek bevestigd.15 Beide studies hadden echter geen controlegroep. Kwalitatief onderzoek ontbreekt nog om duidelijke uitspraken te kunnen doen.
Bekijk ook onze andere blogs welke vitamine bij vermoeidheid en fibromyalgie en voeding.
D-ribose bij hartfalen
Hartfalen, ook wel decompensatio cordis, is een aandoening waarbij het hart het bloed minder goed rondpompt. Spieren en organen krijgen hierdoor onvoldoende zuurstof en voedingsstoffen. Symptomen zoals kortademigheid, vermoeidheid en vochtophoping in de enkels en benen komen vaak voor.16 Hartfalen ontstaat door schade aan het hart die veroorzaakt wordt door bijvoorbeeld andere hartziekten, waaronder ischemische hartziekte of coronaire hartziekte waarbij de bloedtoevoer naar het hart onvoldoende is.17
D-ribose lijkt een positieve invloed te hebben op de energievoorziening van het hart, wat gunstig kan zijn bij hartfalen. In drie kleinschalige studies werden verbeteringen gezien na suppletie met D-ribose bij patiënten met hartfalen. 18,19,20 Wel had maar 1 van deze studies een controlegroep. Ook in een grotere studie werd gezien dat suppletie met D-ribose voor 12 weken leidde tot verbeteringen op sommige metingen van de hartfunctie, en tot meer energie en minder klachten bij mensen met hartfalen.21 Meer onderzoek naar de langetermijn-effecten zijn echter nog nodig.
Is het veilig?
Over het algemeen wordt suppletie in de aanbevolen doseringen als veilig beschouwd.1 Het wordt binnen een half uur door het lichaam opgenomen en een overschot wordt via de urine uitgescheiden. Milde bijwerkingen, zoals maag- en darmklachten, kunnen worden voorkomen door D-ribose met wat eten in te nemen.2 Bovendien kan D-ribose de bloedsuikerspiegel verlagen, wat van invloed kan zijn op de werking van bloedglucoseverlagende medicijnen.3 Ook hebben mensen met diabetes vaak al verhoogde ribosewaarden. Ook zijn er aanwijzingen dat bij D-ribose in hoge doseringen negatieve effecten zou kunnen hebben op de nieren. Voorzichtigheid is daarom geboden bij mensen met diabetes of nierproblemen.
Tot slot
D-ribose speelt een centrale rol in de productie en hergebruik van ATP, wat belangrijk is voor een goed werkende energiehuishouding van het lichaam. Daarom zou suppletie met D-ribose mogelijk gunstig kunnen zijn bij aandoeningen zoals CVS, hartfalen en fibromyalgie. Momenteel is er echter nog onvoldoende onderzoek naar effecten bij CVS en fibromyalgie, en zullen we dus af moeten wachten of deze theorie ook in de praktijk effectief zal blijken. Voor effecten op hartfalen is al iets meer onderzoek gedaan, maar ook daar zijn langetermijn-effecten en optimale dosering nog onduidelijk.
- Thompson, J., Neutel, J., Homer, K., Tempero, K., Shah, A., & Khankari, R. (2014). Evaluation of D‐ribose pharmacokinetics, dose proportionality, food effect, and pharmacodynamics after oral solution administration in healthy male and female subjects. The Journal of Clinical Pharmacology, 54(5), 546-554.
- Mahoney, D. E., Hiebert, J. B., Thimmesch, A., et al. (2018). Understanding D-ribose and mitochondrial function. Advances in Bioscience and Clinical Medicine, 6(1), 1.
- Tai, Y., Zhang, Z., Liu, Z., et al. (2024). D-ribose metabolic disorder and diabetes mellitus. Molecular Biology Reports, 51(1), 220.
- Zimmer, H. G. (1996). Regulation of and intervention into the oxidative pentose phosphate pathway and adenine nucleotide metabolism in the heart. Molecular and Cellular Biochemistry, 160–161, 101–109.
- Tori Hudson, N. D. (2010). D-ribose in chronic fatigue syndrome, fibromyalgia, and cardiac disease. Natural Medicine Journal 2(2).
- Galber, C., Carissimi, S., Baracca, A., & Giorgio, V. (2021). The ATP synthase deficiency in human diseases. Life, 11(4), 325.
- Sahlin, K., Tonkonogi, M., & Söderlund, K. (1998). Energy supply and muscle fatigue in humans. Acta Physiologica Scandinavica, 162(3), 261-266.
- Filler, K., Lyon, D., Bennett, J., et al. (2014). Association of mitochondrial dysfunction and fatigue: a review of the literature. BBA Clinical, 1, 12-23.
- Seton, K. A., Espejo-Oltra, J. A., Giménez-Orenga, K., Haagmans, R., Ramadan, D. J., & Mehlsen, J. (2024). Advancing research and treatment: an overview of clinical trials in myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome (ME/CFS) and future perspectives. Journal of Clinical Medicine, 13(2), 325.
- Gerdle, B., Ghafouri, B., Lund, E., et al. (2020). Evidence of mitochondrial dysfunction in fibromyalgia: deviating muscle energy metabolism detected using microdialysis and magnetic resonance. Journal of Clinical Medicine, 9(11), 3527.
- Wagner, S., Herrick, J., Shecterle, L. M., & St. Cyr, J. A. (2009). D‐ribose, a metabolic substrate for congestive heart failure. Progress in Cardiovascular Nursing, 24(2), 59-60.
- Bateman, L., Bested, A. C., Bonilla, H. F., et al. (2021). Myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome: essentials of diagnosis and management. In Mayo Clinic Proceedings (Vol. 96, No. 11, pp. 2861-2878). Elsevier.
- Siracusa, R., Di Paola, R., Cuzzocrea, S., & Impellizzeri, D. (2021). Fibromyalgia: pathogenesis, mechanisms, diagnosis and treatment options update. International Journal of Molecular Sciences, 22(8), 3891.
- Teitelbaum, J. E., Johnson, C., & Cyr, J. S. (2006). The use of D-ribose in chronic fatigue syndrome and fibromyalgia: a pilot study. Journal of Alternative & Complementary Medicine, 12(9), 857-862.
- Teitelbaum, J. E., Jandrain, J., & McGrew, R. (2012). Effective treatment of chronic fatigue syndrome and fibromyalgia with D-ribose—a multicenter study. Open Pain Journal, 5, 32-7.
- Hart- en vaatziekten: hartfalen. Geraadpleegd op 23-05-2025.
- Hart- en vaatziekten: oorzaken hartfalen. Geraadpleegd op 23-05-2025.
- Bayram, M., St Cyr, J., & Abraham, W. T. (2015). d-Ribose aids heart failure patients with preserved ejection fraction and diastolic dysfunction: a pilot study. Therapeutic Advances in Cardiovascular Disease, 9(3), 56–65.
- Omran, H., Illien, S., MacCarter, D., St. Cyr, J., & Lüderitz, B. (2003). D‐Ribose improves diastolic function and quality of life in congestive heart failure patients: a prospective feasibility study. European Journal of Heart Failure, 5(5), 615-619.
- MacCarter, D., Vijay, N., Washam, M., Shecterle, L., Sierminski, H., & Cyr, J. S. (2009). D-ribose aids advanced ischemic heart failure patients. International Journal of Cardiology, 137(1), 79-80.
- Pierce, J. D., Shen, Q., Mahoney, D. E., Rahman, F., Krueger, K. J., Diaz, F. J., Clark, L., Smith, C., Vacek, J., & Hiebert, J. B. (2022). Effects of ubiquinol and/or D-ribose in patients with heart failure with preserved ejection fraction. The American Journal of Cardiology, 176, 79–88.
- Li, S., Wang, J., Xiao, Y., Zhang, L., Fang, J., Yang, N., Zhang, Z., Nasser, M. I., & Qin, H. (2021). D‑ribose: Potential clinical applications in congestive heart failure and diabetes, and its complications (Review). Experimental and Therapeutic Medicine, 21(5).
