Autisme

Wat is autisme?

Autisme, of autisme spectrum stoornis, is een verzamelnaam voor gedragskenmerken die wijzen op een kwetsbaarheid in sociale interactie, communicatie, flexibiliteit in denken en handelen en het filteren en integreren van prikkels en informatie uit de omgeving. De meeste mensen met autisme hebben een normale tot hoge intelligentie. Naar schatting heeft ongeveer een derde een verstandelijke beperking. Mensen met autisme ervaren de wereld op een heel andere manier dan mensen zonder autisme.

Autisme komt voor in verschillende gradaties. Hierdoor kunnen sommige mensen met een autisme spectrum stoornis goed zelfstandig wonen en hebben anderen juist veel zorg nodig.

Voordat de verschillende vormen van autisme in het DSM-5 (het diagnostisch handboek voor de psychiatrie) werden samengevoegd in de categorie ‘autisme spectrum stoornis’, waren er een aantal vormen van autisme die relatief vaker voorkwamen:

• Klassiek autisme. Mensen met klassiek autisme zijn vooral overgevoelig voor prikkels van buitenaf en vertonen stereotiep gedrag, zoals het herhalen van woorden of bewegingen. Ze hebben bovendien vaak moeite om met andere mensen om te gaan. Kenmerken van klassiek autisme zijn verder, taalproblemen en het volledig opgaan in een bezigheid of situatie. Mensen met klassiek autisme hebben vaker een lager IQ dan gemiddeld.
• Syndroom van Asperger. Kenmerken lijken op die van klassiek autisme, maar de taalproblemen zijn niet zo groot. Hierdoor is communicatie met anderen makkelijker dan bij klassiek autisme. Mensen met het syndroom van Asperger kunnen vaak goed zelfstandig wonen.
• Pervasieve Ontwikkelingsstoornis (PDD-NOS). Bij PDD-NOS bestaan er verschillende kenmerken van autisme, maar ze passen niet goed binnen een kader. Hierdoor is een specifieke diagnose, zoals syndroom van Asperger, niet mogelijk.

Symptomen

Autisme kenmerken bevinden zich op twee gebieden, namelijk het omgaan met anderen en de manier waarop iemand zich gedraagt. Er zijn echter geen twee mensen met een autisme spectrum stoornis hetzelfde en de aandoening uit zich dus bij iedereen anders. Daarnaast kunnen symptomen van tijd tot tijd verschillen, afhankelijk van de situatie of de stemming. Autisme symptomen die vaak voorkomen zijn onder andere:

• Sociale en communicatieve beperkingen. Dit uit zich bijvoorbeeld in het niet goed onder woorden kunnen brengen van gevoelens of woordgrapjes niet begrijpen. Het taalbegrip schiet tekort.
• Een verminderd vermogen om lichaamstaal te lezen.
• Niet goed kunnen aanvoelen of invoelen van gevoelens van anderen.
• Rationeel en feitelijk denken.
• Sociaal onaangepast gedrag.
• Beperkte behoefte aan sociale contacten.
• Moeite met het aangaan of onderhouden van vriendschap of een relatie.
• Vaste rituelen.
• Moeite hebben met veranderingen.
• Sterk hechten aan structuur. Afwijken van de structuur kan leiden tot paniek, woede of ernstige stress.
• Overgevoelig of ongevoelig voor prikkels, zoals kou, geluid of pijn.
• Beperkte, maar diepgaande interesses.
• Stereotiep gedrag, zoals zinnen en woorden vaak herhalen of bepaalde bewegingen constant herhalen.
• Voeren taken of werkzaamheden zeer zorgvuldig uit.
• Altijd eerlijk
• Groot oog voor detail.
• Gastro-intestinale klachten. Mensen met autisme hebben vaker darmklachten. Dit kan komen door een verhoogde darmpermeabiliteit, leaky gut, bijvoorbeeld door exorfinen.

Sommige mensen met autisme zijn zich er sterk van bewust dat zij soms sociaal ‘onwenselijk’ gedrag vertonen. Zij proberen autisme symptomen zo veel mogelijk te verbloemen door compensatiegedrag. Zeker mensen met een autisme spectrum stoornis en een hoge intelligentie vertonen vaker dan gemiddeld compensatiegedrag. Dit betekent dat zij zichzelf bepaalde gedragingen hebben aangeleerd die in de omgang met anderen normaal worden gevonden. Voorbeelden zijn iemand in de ogen kijken tijdens een gesprek of gesprekken voeren over koetjes en kalfjes.

Autisme gaat vaker gepaard met andere aandoeningen. Ongeveer 70 procent van de mensen met autisme krijgt op enig moment in zijn leven een depressie, angst- of dwangstoornis, posttraumatische stress-stoornis (PTSS), burn-out of een persoonlijkheidsstoornis. Ter vergelijking, onder de gehele de algemene bevolking is dit percentage 40 procent. Ook ADHD en epilepsie komen relatief vaak voor bij mensen met een autisme spectrum stoornis.

Oorzaken

De exacte oorzaak van autisme is nog onbekend. Zowel de genetische achtergrond als de omgeving spelen een rol. Met autisme geboren, al kan het zich wel pas later in het leven uiten. Risicofactoren voor het ontstaan van autisme zijn:

• Erfelijkheid. Als een of meerdere mensen in het gezin autisme hebben, neemt de kans op autisme bij een kind met 15 tot 40 procent toe.
• Laag geboortegewicht.
• Hogere leeftijd van de ouders tijdens de conceptie, met name de leeftijd van de vader.
• Diabetes bij de moeder tijdens de zwangerschap.
• Als het ongeboren kind in aanraking komt met pesticiden, uitlaatgassen of zware metalen.
• Tekort aan vitamine D tijdens de zwangerschap. Er zijn tevens verbanden gevonden met folaat en omega 3-vetzuren.
• Gebruik van bepaalde medicijnen tijdens de zwangerschap, bijvoorbeeld antidepressiva en anti-epileptica.
• Problemen rondom de bevalling, zoals vroeggeboorte.
• Luchtvervuiling tijdens de zwangerschap.

Autisme gaat vaak gepaard met darmklachten en een disbalans in de samenstelling van het darmmicrobioom, waaronder een overgroei van Candida. Onderzoek¹ laat zien dat mensen met autisme vaker een leaky gut hebben. Exorfinen, zoals gluten en caseïne, verhogen de darmpermeabiliteit. Hierdoor lekken er (ongecontroleerd) eiwitten en bacteriën door de darm het lichaam in wat resulteert in laaggradige ontsteking. Via de hersen-darm-as kunnen verstoringen in het darmmicrobioom en een leaky gut leiden tot een verergering van autisme-symptomen. De darmklachten kunnen tevens worden veroorzaakt door voedselintoleranties.

Voedingsadviezen

• Een glutenvrij en caseïnevrij voedingspatroon zijn het meest onderzocht. Kinderen en volwassenen die tevens darmklachten hebben, reageren mogelijk beter op een glutenvrij en caseïnevrij voedingspatroon dan mensen zonder darmklachten.
• Vermijd voedingsstoffen die rijk zijn aan exorfinen waaronder gluten, melkproducten, spinazie, champignons en soja. Bij autisme is er vaak sprake van een overbelasting door exorfinen.
• Het functioneren van de hersen-darm-as beïnvloedt mogelijk de ernst van autisme. Een voedingsadvies gericht op een goede balans in het darmmicrobioom kan zinvol zijn. Eet groenten rijk aan fermenteerbare vezels.
• Vermijd geraffineerde suikers vanwege de ongunstige invloed op de samenstelling van het darmmicrobioom.

Mensen met autisme kunnen sterke voedselvoorkeuren en aversies vertonen. De kans op nutriëntendeficiënties neemt hierdoor toe. Het aanpassen van het voedingspatroon kan hierdoor tevens een uitdaging vormen. naar de nutriëntenstatus van kinderen met autisme laat zien dat kinderen vaker een tekort hebben aan vitamine A, vitamine C, zink en choline. Ook tekorten in calcium, vitamine D en vitamine K komen voor. Bovendien aten de kinderen met autisme significant minder vezels, wat de samenstelling van het microbioom verstoort.

Opmerkingen

Het stellen van de diagnose autisme is niet gemakkelijk. Door middel van een autisme test, vragenlijsten, en gesprekken met de persoon, familie en vrienden doet een psycholoog en/of psychiater uitgebreid onderzoek. Afhankelijk van de ernst en duidelijkheid van de symptomen kan een autisme spectrum stoornis al bij een kind van drie jaar worden vastgesteld of pas op volwassen leeftijd.

Autisme is niet te genezen. De behandeling bij autisme richt zich op psycho-educatie voor zowel de persoon met autisme als zijn naasten, structuur aanbrengen in de omgeving en duidelijke communicatie. Als er sprake is van aanvullende psychische problematiek, zoals depressie, wordt dit als zodanig behandeld.