Dementie

Wat is dementie?

Dementie kenmerkt zich door afname van de verstandelijke vermogens, waaronder het geheugen, stemming en gedrag. Dementie is vaak een geleidelijk ziekteproces, dat in het beginstadium moeilijk te onderscheiden is van normale leeftijd gerelateerde geheugenachteruitgang. De symptomen kunnen door verschillende hersenproblemen worden veroorzaakt, wat zich vooral op latere leeftijd openbaart. Het vermogen tot waarnemen en oordelen, taalgebruik en oriëntatie worden mede aangetast.

Vaak denkt men bij dementie direct aan Alzheimer. Dementie komt echter in meerdere verschillende soorten voor. Twee veelvoorkomende vormen van dementie zijn de ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie. Het verschil zit in zowel de oorzaak als het verloop van de ziekte.

Bij de ziekte van Alzheimer is sprake van gedeeltelijk atrofische (dode) gebieden met daarin groepjes samengeklonterde hersencellen, plaques genaamd. Vasculaire dementie kenmerkt zich door stagnatie van de bloedvoorziening als gevolg van hersencellen die afsterven. Dit is vaak een gevolg van hersenschade die veroorzaakt wordt door een TIA of beroerte (CVA). Het verschil in ontwikkeling tussen Alzheimer en vasculaire dementie is dat Alzheimer geleidelijk verergert en vasculaire dementie trapsgewijs (na iedere ‘mini’ beroerte). Dit gaat vaak gepaard met brabbeltaal en/of lichte verlammingsverschijnselen.

Alzheimer is een degeneratieve breinziekte en de meest voorkomende oorzaak van dementie. De ziekte wordt gekenmerkt door achteruitgang van diverse cognitieve vaardigheden die nodig zijn om dagelijkse activiteiten uit te voeren. Bij Alzheimer leidt neuronale schade uiteindelijk tot een dermate verminderde functie van het brein dat basale lichamelijke functies zoals lopen en slikken moeilijk worden. Een patiënt in de laatste fases van Alzheimer is zelfs bed gebonden en heeft vierentwintig uur per dag verzorging nodig.

Symptomen

• Geheugenverlies dat het dagelijks leven beïnvloedt
• Het uitvoeren van bekende taken thuis of op het werk wordt lastig
• Slecht tijds- of plaatsbesef
• Moeite met het begrijpen van visuele weergaven en ruimtelijke inzichten
• Moeite met probleemoplossend denken
• Het uitspreken of schrijven van woorden wordt problematisch
• Dingen kwijtraken en het verliezen van het vermogen om stappen te herhalen
• Een verminderd of zwak waarnemingsvermogen
• Het terugtrekken van werk of sociale activiteiten
• Veranderingen in stemming en persoonlijkheid

Oorzaken

De oorzaak van deze cognitieve achteruitgang kan gevonden worden in een verminderde functie van de zenuwcellen die samenhangen met cognitie. De ziekte kan worden herkend aan beelden van de hersenen met ineengestrengelde zenuwvezels (neurofibrillaire tangles) en ophopingen van giftig eiwit die bèta-amyloïd worden genoemd. Ontstekingsprocessen, oxidatieve stress en voedingstekorten spelen hier een belangrijke rol bij.

De stapeling van het eiwit bèta-amyloïd (bèta-amyloïd plaque) buiten de neuronen en de stapeling van een abnormale vorm van het eiwit tau (tau tangles) binnen de neuronen, zijn twee fundamentele veranderingen in het brein die samenhangen met de ontwikkeling van Alzheimer. Deze ziekte kenmerkt zich doordat informatieverspreiding door synapsen (de communicatieplek tussen neuronen) begint te falen, het aantal synapsen vermindert en de neuronen uiteindelijk afsterven. De opeenstapeling van bèta-amyloïd wordt de voornaamste oorzaak genoemd van een verminderde neuronencommunicatie via synapsen en een oorzaak van celschade.

Tau is een belangrijke stof in de hersenen, want het zorgt er bijvoorbeeld voor dat voedingstoffen van de ene kant van de cel naar de andere worden vervoerd. Tau tangles blokkeren het transport van nutriënten en andere essentiële moleculen in neuronen. Uiteindelijk zal dit leiden tot het afsterven van cellen waardoor Alzheimer ontstaat. Er is nog weinig bekend over de oorzaak van verstoringen van dit eiwit. Een oorzaak kan bijvoorbeeld een grote blootstelling aan aluminium zijn. Het bevorderen van de ontgifting wordt sterk aanbevolen.

Erfelijkheid is bij dementie niet zozeer van toepassing, maar het kán voorkomen. Dementie op jonge leeftijd is vaak wel een indicatie van erfelijkheid als oorzaak. Omgevingsfactoren spelen bij Alzheimer een grote rol. Hier is de huidige levensverwachting een belangrijke factor voor, met name op het gebied van blootstelling aan gifstoffen. Deze stoffen in het milieu waar we dagelijks mee in aanraking komen, zijn neurotoxisch. Ook de insulinehuishouding is betrokken bij de ontwikkeling van neurodegeneratie. Er bestaat een verband tussen het vormen van plaques en het resistent worden voor insuline in de hersenen. Er is daarom ook een nauwe relatie tussen Alzheimer en Diabetes.

Voedingsadviezen

• Eet voeding rijk aan omega 3 vetzuren
• Koolhydraatrijke voeding beperken
• Rood vlees met mate, maximaal 1 keer per week
• Volle zuivelproducten met mate
• Dagelijks circa 400-800 gram verse groenten
• 2 tot 3 stuks fruit per dag (zoet fruit met mate)
• Vermijd voeding met geraffineerde suiker
• Dagelijks circa 25 gram (een handje) noten en zaden per dag
• Drink minimaal 1,5 tot 2 liter water per dag
• Kies voor volkoren rijst en graansoorten
• Alcohol, frisdranken en geraffineerde vruchtsappen vermijden

Naast voeding is uiteraard ook de leefstijl van groot belang. Zorg voor voldoende cognitieve stimulatie en ontspanning. Ook dagelijkse beweging is essentieel voor de hersengezondheid. Een initiatief om dit te stimuleren is kan je hier lezen.

Opmerkingen

Onderzoek laat zien dat een verhoogde serumwaarde van homocysteïne (een stof die ons lichaam zelf produceert in de lever) de kans op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer vergroot. SAMe is samen met vitamine B12 noodzakelijk voor de omzetting van homocysteïne. Een verlaagd vitamine B12 gehalte kan daarom leiden tot een verhoogd homocysteïne. Gebruik vitamine B12 altijd in combinatie met actief foliumzuur en vitamine B6 voor het verlagen van het homocysteïnegehalte.

De medicijnen die er op dit moment zijn, kunnen mogelijk de symptomen tijdelijk remmen, maar werken lang niet bij iedereen en verliezen snel effect. Daarnaast brengen ze talloze onaangename bijwerkingen met zich mee. Zo kunnen gebruikers behoorlijk misselijk of verward worden, en in ergere gevallen zelfs maagzweren of epileptische aanvallen krijgen. Doordat het aantal Alzheimerpatiënten wereldwijd enorm groeit, worden er talloze klinische onderzoeken uitgevoerd met “veelbelovende” medicijnen, maar sinds 2003 is er geen enkel nieuw medicijn tegen de ziekte van Alzheimer goedgekeurd.

In de hoop meer inzicht te krijgen naar de oorzaak van deze ziekte richt men zich op genetisch onderzoek. Onlangs ontdekten de onderzoekers een zogenaamd “pack-man” gen. Dit gen verorbert de schadelijke bèta-amyloid en kan daardoor neurodegeneratie voorkomen. Veelbelovend hierbij lijkt stamceltherapie. CBD (Cannabidiol) uit cannabis heeft een effect op deze stamcellen en kan mogelijk de Alzheimer remmen. Meer onderzoek is echter wenselijk.