Dyslexie

Wat is dyslexie?

Dyslexie is een neurologische aandoening die vooral invloed heeft op het lezen en schrijven van taal. Het woord “dyslexie” komt uit het Grieks en is samengesteld uit “dys” (dat “beperkt” betekent) en “lexis” (dat “woord” betekent). Mensen met deze aandoening hebben moeite met het herkennen en verwerken van geschreven woorden. Ongeveer 3 tot 5 procent van de Nederlandse bevolking heeft last van dyslexie.

Bij dyslexie is het probleem vaak te vinden in de fonologische verwerking, wat verwijst naar het vermogen om klanken van woorden te koppelen aan geschreven letters. Dit kan leiden tot fouten bij het lezen van woorden, zoals het omdraaien van letters of het lezen van woorden die er niet zijn.

De aandoening manifesteert zich al op jonge leeftijd, maar het wordt vaak pas later ontdekt, bijvoorbeeld wanneer kinderen naar school gaan en leren lezen en schrijven. Kinderen met dyslexie leren vaak langzamer lezen en schrijven dan leeftijdsgenoten zonder dyslexie.

Dyslexie kan niet worden genezen, maar het is wel mogelijk om ermee om te leren gaan. Zo kunnen mensen met deze aandoening bijvoorbeeld hulpmiddelen gebruiken, zoals gesproken boeken, speciale software of extra tijd bij toetsen. Ook kan het helpen om extra begeleiding te krijgen bij het leren lezen en schrijven. Adviezen over leefstijl, voeding en suppletie dienen als ondersteuning van de hersenfunctie.

Vaak voorkomende aandoeningen die samen kunnen gaan met dyslexie zijn:

• Dyscalculie: een leerstoornis waarbij iemand moeite heeft met rekenen en wiskunde.
• ADHD of ADD: aandoeningen die te maken hebben met aandachtsproblemen, zoals concentratie, impulsiviteit en hyperactiviteit.
• Dyspraxie: een aandoening waarbij iemand moeite heeft met motorische vaardigheden, zoals schrijven, knippen en knopen.
• Taalontwikkelingsstoornis: een stoornis waarbij iemand moeite heeft met taal, zowel gesproken als geschreven.
• Autisme: een aandoening waarbij iemand moeite heeft met communicatie, sociale interactie en verbeelding.

Symptomen

• Moeite met het herkennen en onderscheiden van klanken in woorden (auditieve verwerkingsproblemen)
• Moeite met het onthouden en automatiseren van letters, klanken en woorden
• Problemen met het snel en nauwkeurig lezen van woorden, zinnen en teksten
• Regelmatig overslaan, herhalen of vervangen van woorden tijdens het lezen
• Moeite met het begrijpen van wat er gelezen is
• Traag of slordig handschrift
• Spelfouten maken en moeite hebben met het toepassen van spellingregels
• Problemen met het onthouden van rijmpjes, liedjes en namen
• Moeite met het organiseren en opschrijven van gedachten in een samenhangende tekst

Oorzaken

Hoewel de precieze oorzaken nog niet volledig bekend zijn, wordt gedacht dat het te maken heeft met een probleem in de hersenen. Zo kan het zijn dat bepaalde gebieden in de hersenen minder goed samenwerken bij mensen met dyslexie, waardoor het verwerken van taal bemoeilijkt wordt.

Er wordt verondersteld dat er verschillende genetische en neurologische factoren bij betrokken zijn die kunnen leiden tot een disfunctioneren van de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taalverwerking. Er zijn bijvoorbeeld aanwijzingen dat bepaalde genetische varianten het risico op dyslexie vergroten, zoals DYX1C1, DCDC2 en KIAA0319.

Daarnaast zijn er ook omgevingsfactoren die invloed hebben op het ontstaan van de aandoening. Zo is er bijvoorbeeld aangetoond dat een lage sociaaleconomische status, slechte onderwijskwaliteit en gebrek aan stimulatie en taalinput in de vroege kindertijd het risico op dyslexie vergroten. Ook een hoge mate van stress en een gebrek aan voedingsstoffen dragen bij aan de ontwikkeling van de aandoening.

Ook spelen complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling een rol, zoals een laag geboortegewicht, zuurstoftekort bij de geboorte of infecties tijdens de zwangerschap. Dit kan leiden tot een verstoorde ontwikkeling van de hersenen en daarmee tot dyslexie.

Voedingsadviezen

• Exorfinen in voeding, zoals gluten, melkeiwit, spinazie en soja, kunnen het endorfinesysteem ontregelen.
• Omega 3-vetzuren zijn belangrijk voor de ontwikkeling en functie van de hersenen. Vette vis zoals zalm, tonijn, makreel en haring zijn rijk aan omega 3-vetzuren.
• Vitamine B is betrokken bij de aanmaak van neurotransmitters in de hersenen die een rol spelen bij de cognitieve functies, waaronder lezen en schrijven. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vitamine B zijn bijvoorbeeld volkoren graanproducten, vlees, vis, eieren en zuivelproducten.
• Magnesium speelt een rol bij de overdracht van zenuwsignalen en bij de productie van energie in de hersencellen. Het kan ook helpen bij het verminderen van stress en angst, wat gunstig is voor de hersenfunctie. Magnesiumrijke voeding is onder andere spinazie, amandelen, avocado’s, donkere chocolade en bonen.
• IJzer is belangrijk voor de aanmaak van hemoglobine in het bloed, wat zuurstof transporteert naar de hersenen. Een tekort aan ijzer kan leiden tot vermoeidheid en concentratieproblemen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan ijzer zijn bijvoorbeeld rood vlees, gevogelte, vis, bonen en groene bladgroenten.
• Antioxidanten zoals vitamine E en vitamine C spelen een rol bij het behoud van gezonde hersenfuncties. Groenten en fruit zijn rijk aan antioxidanten.
• Zink is een belangrijk mineraal dat betrokken is bij de hersenfunctie en het immuunsysteem. Een tekort aan zink kan leiden tot cognitieve problemen en verminderde leerprestaties. Zinkrijke voedingsmiddelen zijn vlees, vis, schaaldieren, noten en zaden.

Suiker heeft een negatieve invloed op de neurotransmitters en daardoor op de hersenfunctie. Wanneer er te veel suiker wordt geconsumeerd, leidt dit tot een snelle stijging van de bloedsuikerspiegel en een insulinepiek. Dit leidt tot een tijdelijke verbetering van de stemming en energieniveau, maar daarna volgt er een snelle daling van de bloedsuikerspiegel, wat resulteert in vermoeidheid, stemmingswisselingen en een slechte concentratie. Vooral bij mensen met dyslexie is dit problematisch, omdat zij al meer moeite hebben met het verwerken van informatie en concentratie. Het is daarom belangrijk om het gebruik van suiker te beperken en te kiezen voor voedingsmiddelen met complexe koolhydraten en vezels, die langzaam worden afgebroken en de bloedsuikerspiegel stabiel houden.

Opmerkingen

Er bestaan verschillende lees- en spellingsinterventies om ondersteuning te bieden bij dyslexie.

• Fonologische training: hierbij wordt het fonologisch bewustzijn en de koppeling tussen klanken en letters getraind.
• Woordherkenningstraining: hierbij wordt de automatisering van woordherkenning geoefend, bijvoorbeeld door het veelvuldig oefenen van woordrijtjes.
• Spellingstraining: hierbij wordt het spellen van woorden geoefend, bijvoorbeeld door middel van dictees.
• Leestechnieken: hierbij wordt geleerd hoe je een tekst het beste kunt lezen en begrijpen, bijvoorbeeld door het trainen van de concentratie en het gebruik van leesstrategieën.
• Computerprogramma’s: er bestaan speciale computerprogramma’s die het lezen en spellen kunnen ondersteunen.