Hypogonadisme (testosterontekort)

Wat is hypogonadisme (testosterontekort)?

Bij hypogonadisme maken de teelballen te weinig van het mannelijk geslachtshormoon testosteron aan.^1,2 Dit leidt tot een testosteron tekort in het lichaam, en mogelijk een overwicht van het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Ook wordt hypogonadisme wel eens testosterondeficiëntiesyndroom (TDS) genoemd.

Met het vorderen van de leeftijd, neemt de aanmaak van testosteron in het lichaam af.⁷ Doorgaans gebeurt dit geleidelijk en leidt het niet tot klachten. In sommige gevallen verloopt dit proces sneller, wat symptomen van   hypogonadisme kan veroorzaken. Er zijn verschillende soorten hypogonadisme met verschillende oorzaken.

Late-onset hypogonadisme

De aandoening kan zich in principe op alle leeftijden voordoen, al komt het vaker voor bij oudere mannen. In dit geval spreken we van adult-onset hypogonadisme of late-onset hypogonadisme (LOH).¹

Hypogonadotroop hypogonadisme

Daarnaast bestaat er ook de vorm hypogonadotroop hypogonadisme, waarbij de aandoening zich in de pubertijd ontwikkelt. Dit betekent dat de pubertijd niet op gang komt door een gebrek in de testosteronaanmaak.  Het probleem bevindt zich dan in de hypofyse. De aansturen vanuit deze klier ontbreekt, waardoor er te weinig mannelijk geslachtshormoon wordt aangemaakt.

Kortgezegd zijn dit allemaal overlappende termen voor de combinatie van aanhoudende klinische symptomen en biochemisch bewijs voor testosterontekort.¹

Symptomen

• Verminderd seksueel verlangen (laag libido)
• Lusteloosheid, vermoeidheid of depressie
• Seksuele disfunctie (erectieproblemen)
• Verminderde vruchtbaarheid
• Lagere spiermassa en verlies aan spierkracht
• Verhoogde vetmassa
• Verminderde botdichtheid (osteoporose)
• Uitblijven van de puberteit
• Minder haargroei of haaruitval
• Kleinere teelballen³

Oorzaken

Hypogonadisme wordt doorgaans veroorzaakt door structurele, destructieve of aangeboren aandoeningen rondom de hypothalamus of hypofyse in het brein (zoals hypofysetumor of Klinefelter-syndroom). Dit wordt ook wel organisch (of klassiek) hypogonadisme genoemd.⁴

Bij jonge mannen is hypogonadisme vaak een gevolg van aandoeningen aan de teelballen, hypofyse en de hypothalamus.⁵ Bij oudere mannen heeft het vaak te maken met een versnelde afname van testosteronaanmaak in het lichaam. Een belangrijke oorzaak hiervan is obesitas, of onderliggende chronische ziekten.^1,4 Gewoonlijk is er bij deze mannen geen sprake van een aandoening aan de hypothalamus of hypofyse, maar hebben ze functioneel hypogonadisme dat mogelijk omkeerbaar en dus behandelbaar is.⁴

De meest voorkomende oorzaken van hypogonadisme zijn:

• Afwijkingen of aandoeningen aan de teelballen (primair hypogonadisme)
• Afwezigheid van signalen vanuit de hersenen (hypofyse) naar de teelballen voor de productie van testosteron (secundair hypogonadisme)
• Een afname van het mannelijk geslachtshormoon en een relatief overwicht van het vrouwelijk hormoon oestrogeen
• Obesitas
• Chronische ziekten, zoals diabetes type 2
• Een algemene slechte gezondheid
• Gebruik van spierversterkende hormonen, zoals anabole steroïden
• Een zinktekort
• Diverse syndromen, zoals het Klinefelter Syndroom^1,2,3,4,9

Hoewel hypogonadisme bij volwassen mannen steeds meer wordt gediagnostiseerd, blijkt het een vaker voorkomend fenomeen te zijn dan doorgaans wordt erkend. Een groot aantal mannen met hypogonadisme blijft hierdoor onbehandeld.⁶

Voedingsadviezen

• Verhoog de zinkinname
  • Zink zit vooral in pompoenpitten, paranoten, hennepzaad, lijnzaad, cacao en oesters. Zinktekort is een belangrijke oorzaak van hypogonadisme.⁹
• Zorg voor voeding rijk aan antioxidanten en selenium
  • Vitamine C en vitamine E bevatten veel antioxidanten. Vitamine C zit onder andere in peterselie, paprika, spruitjes en zwarte bessen. Vitamine E kan het beste uit meervoudig onverzadigde oliën, zaden, noten en granen gehaald worden
• Vermijd E-nummers, additieven en allergenen
• Zorg voor voldoende inname van omega 3-vetzuren
• Eet gezond en gevarieerd
  • Circa 400 – 800 gram verse groenten
  • 2 tot 3 stukken fruit per dag (zoet fruit met mate)
  • Kies volkoren rijst en graansoorten
  • Varieer dagelijks door magere vleessoorten af te wisselen met vegetarische maaltijden
  • Rood vlees met mate, maximaal 1 keer per week
  • 2 á 3 keer per week verse, wildgevangen vette vis (o.a. kabeljauw, zalm, tonijn, haring). Haal bij een vegetarisch of veganistisch voedingspatroon de vetzuren uit algenolie, spirulina, chlorella en kiemgroenten (o.a. alfalfa, taugé, broccolikiemen, bieten-cress)
  • Volle zuivelproducten met mate
  • Circa 25 gram (een handje) ongebrande noten en zaden per dag
  • Geraffineerde suikers vermijden en zoetstoffen met mate
  • Frisranken en geraffineerde vruchtensappen vermijden
  • Lightproducten vermijden
  • Minimaal 1,5 tot 2 liter vocht per dag (water, kruidenthee, bijvoorbeeld fenegriek)
  • Zelf geperste smoothies en groentesappen maken uit rauwkost en superfoods
• Stop met roken
• Probeer alcohol te vermijden of drink maximaal twee glazen alcohol per dag
• Beweeg elke dag minimaal een half uur matig intensief

Nutriënten