Littekens

Wat zijn littekens?

Een litteken ontstaat als een reactie op een beschadiging van lichaamsweefsel, meestal van de huid. Deze reactie is onderdeel van het helingsproces van het letsel. Een zichtbare afwijking vormt zich op de plek van de wond door de vorming van bindweefsel. Deze bindweefselvorming wordt ook wel fibrose genoemd. Hoe dieper de wond, hoe groter de kans op een blijvend litteken.

Littekenweefsel heeft een andere samenstelling dan het oorspronkelijke lichaamsweefsel. Na een beschadiging produceert het lichaam bindweefsel bestaande uit een matrix van collageen eiwitten. Deze matrix vult het ‘gat’ op, maar mist onderdelen van het natuurlijk weefsel, zoals bloedvaten, haarvaten en zweetklieren. Littekenweefsel is hierdoor stijver en minder rekbaar dan gezond lichaamsweefsel. Ook kan een slechtere doorbloeding ervoor zorgen dat de huid slechter geneest.

Er zijn verschillende soorten littekens, waaronder:

• Hypertrofisch litteken: Dit type is rood, dik en verheven. Het kan jeukerig of pijnlijk zijn. De littekens zullen binnen de grenzen blijven van de oorspronkelijke verwonding. Hypertrofische littekens ontstaan vaak bij jonge mensen, na brandwonden en bij mensen met een donkere huid (doordat ze meer pigment aanmaken).
• Keloïd litteken: Deze littekens zijn rood tot donkergekleurd, verdikt en verheven. Het littekenweefsel zal groter zijn dan de oorspronkelijke verwonding. Ze kunnen jeuk geven of pijn doen. Een keloïd kan ook spontaan ontstaan, zonder een beschadiging.
• Atrofisch litteken: Dit littekenweefsel ligt verzonken in de huid en is meestal klein en rond. Het litteken ontstaat bij een verstoring van het helingsproces van de wond en is dus eigenlijk een restant huidbeschadiging. Dit type wordt vaak geassocieerd met acne littekens en waterpokken littekens.
• Donker litteken (post-inflammatoire hyperpigmentatie): Een donker litteken ontwikkelt zich wanneer er naast de wondgenezing ook een overproductie van pigment plaatsvindt. Er wordt teveel melanine aangemaakt, de stof die de kleur van de huid bepaalt. Bij mensen met een donkere huidskleur, die meer pigment aanmaken, komt het vaker voor.
• Navel: Over het algemeen is iedereens eerste litteken de navel. Dit litteken ontstaat op de plek waar de navelstreng heeft gezeten.
• Striae: Striae of striemen worden ook wel gezien als littekens. Dit zijn paarsrode strepen die ontstaan wanneer de huid te snel uitgerekt wordt. Zo kunnen striae zich vormen tijdens een zwangerschap, groeispurt in de puberteit, bij snelle toename of afname van gewicht of spiermassa.

Littekens verwijderen is niet mogelijk, maar er zijn wel verschillende behandelmethoden om ze minder opvallend te maken. Vooral littekens in het gezicht worden cosmetisch als storend ervaren.

Symptomen

• Verkleurde plek op de huid. Rood tot donkergekleurd.
• Verdikte of verzonken plek op/in de huid.
• Jeukende, pijnlijke of geïrriteerde plek op de huid.
• Harde littekens kunnen zorgen voor een trekkend gevoel

Oorzaken

Littekens ontwikkelen zich door het herstel na weefselbeschadiging. Dit kan als gevolg zijn van bijvoorbeeld een ongeval, brandwond, operatie of huidziekte.

Factoren die van invloed zijn op littekenvorming:

• Leeftijd: een jongere huid geneest sneller dan een oudere huid, maar er ontstaat wel meer nieuw weefsel waardoor de littekens groter en dikker kunnen zijn.
• Plek op lichaam: littekens die op beweeglijke en gespierde lichaamsdelen liggen worden meer uitgerekt.
• Erfelijkheid: sommige mensen hebben meer kans op het krijgen van een keloïd.
• Huidskleur: mensen met een donkere huidskleur hebben een hoger risico op het vormen van littekens
• Verstoring: een infectie, slechte doorbloeding of algehele conditie kan de wondgenezing verstoren

Voedingsadviezen

• Zorg voor voldoende eiwitten. Deze bouwstoffen zijn belangrijk voor de wondgenezing.¹
• Drink voldoende water (2 liter per dag) om de huid te hydrateren.
• Zorg voor voldoende energie uit koolhydraten. Wondgenezing kost extra energie voor het lichaam.
• Zorg voor voldoende de vitaminen, mineralen en antioxidanten nodig voor wondgenezing en huidherstel.¹ De belangrijkste zijn:
  • Vitamine A: een antioxidant die huid beschermt tegen vrije radicalen. Stimuleert de celgroei en collageenproductie. Zit voornamelijk in lever, wortel, spinazie en zoete aardappel
  • B-vitaminen: dragen bij aan de energiestofwisseling in de huid en helpen daardoor bij de vernieuwing van de cellen, met name vitamine B5.
  • Vitamine C: een antioxidant die de afbraak van collageen voorkomt. Stimuleert de collageenvorming, onderdrukt de melanine productie en werkt ontstekingsremmend. Voornamelijk te vinden in paprika, bessen, boerenkool, kiwi en aardappel.
  • Vitamine E: een antioxidant die de huidcellen beschermt tegen oxidatieve stress. Helpt bij het versterken en de hydratatie van de huid. Rijke bronnen zijn vis, avocado en noten.
  • Omega-3 vetzuren: gezonde vetten die de doorbloeding en hydratatie van de huid verbeteren. Voornamelijk te vinden in vette vis.
  • Zink: helpt bij de aanmaak van keratinocyten, de cellen waaruit de huid is opgebouwd. Grote hoeveelheden zitten in zeevruchten.

Opmerkingen

Het is niet mogelijk om een litteken te verwijderen. Regulier zijn er verschillende methoden om littekens te verminderen. De operatieve behandelingen bestaan uit correcties, dermabrasie, chemische peeling en littekens laseren. Littekenweefsel kan ook behandeld worden met corticosteroïden injecties of siliconen. Daarnaast kan er gebruik gemaakt worden van litteken crème, zalf of make-up.

Om een litteken zoveel mogelijk te voorkomen is het van belang om een wond schoon te makken en te beschermen tegen vuil en zon. Ook het vochtig houden van de huid rondom de wond draagt bij aan het herstel. Verder kan een gezonde leefstijl en de juiste voeding helpen bij de genezing.