Narcolepsie

Wat is narcolepsie?

Narcolepsie is een chronische neurologische aandoening waarbij de hersenen het vermogen verliezen om de slaap-waakcyclus op een normale manier te reguleren. Mensen met narcolepsie ervaren overdag extreme vermoeidheid en kunnen plotseling in slaap vallen op ongepaste en ongewenste momenten, ongeacht hoeveel rust ze ’s nachts hebben gehad.

Bij narcolepsie worden de hersencellen die verantwoordelijk zijn voor de productie van hypocretine beschadigd. Deze stof, ook bekend als orexine, speelt een cruciale rol in het brein om iemand alert te houden en tevens te helpen inslapen. Een tekort aan deze stof kan leiden tot een verstoring in het ritme van waken en slapen.

Narcolepsie is vrij zeldzaam en wordt geschat op ongeveer 1 op de 2.000 tot 3.000 mensen. Er zijn aanwijzingen dat het bij mannen en vrouwen in ongeveer gelijke aantallen voorkomt. Echter, vanwege de variabiliteit in de symptomen en de vaak vertraagde diagnose, kan het daadwerkelijke aantal getroffen personen hoger zijn dan de genoemde schattingen.

Hoewel de exacte oorzaak van de slaapziekte nog niet volledig is vastgesteld, zijn er aanwijzingen die suggereren dat genetica een rol speelt. Veel mensen met narcolepsie met kataplexie hebben een specifieke HLA-genvariant (HLA-DQB1*06:02) die in verband wordt gebracht met de aandoening. Als iemand “narcolepsie met kataplexie” heeft, kan die zowel plots in slaap vallen als spierzwakte ervaren door emoties.Toch hebben veel mensen zonder narcolepsie ook dit gen, wat suggereert dat er mogelijk andere factoren in het spel zijn, zoals omgevingsfactoren of andere genetische elementen.

Het is ook bekend dat narcolepsie soms kan optreden na bepaalde virale infecties, wat suggereert dat er mogelijk een auto-immuuncomponent is waarbij het immuunsysteem van het lichaam per ongeluk hersencellen aanvalt die een rol spelen bij het reguleren van de slaap-waakcyclus.

Narcolepsie en autorijden

Mensen met narcolepsie hebben een verhoogd risico op verkeersongevallen vanwege hun neiging tot plotseling in slaap vallen, vooral als hun symptomen niet goed onder controle zijn. In veel landen moeten mensen met narcolepsie een medische beoordeling ondergaan om hun rijgeschiktheid te bepalen. De arts zal de ernst van de symptomen, de effectiviteit van de behandeling en de potentiële risico’s voor de verkeersveiligheid evalueren. Sommige medicijnen die worden gebruikt om narcolepsie te behandelen, zoals stimulerende middelen, kunnen bijwerkingen hebben die de rijvaardigheid beïnvloeden. Het is essentieel om te weten hoe je op medicatie reageert voordat je gaat rijden.

Symptomen

Narcolepsie is een complexe aandoening en de symptomen kunnen variëren van persoon tot persoon. De eerste symptomen verschijnen vaak in de adolescentie of jongvolwassenheid, maar het is ook mogelijk dat de symptomen zich op latere leeftijd voor het eerst manifesteren.

• Overmatige slaperigheid overdag: Mensen met narcolepsie kunnen overdag extreme vermoeidheid ervaren, ongeacht hoeveel slaap ze de nacht ervoor hebben gekregen. Ze kunnen plotseling en zonder waarschuwing in slaap vallen, zelfs op ongepaste tijden of plaatsen.
• Kataplexie: Dit is een plotseling, kortdurend verlies van spierkracht of -controle, vaak uitgelokt door sterke emoties zoals lachen, boosheid of verrassing. De ernst kan variëren van een lichte verslapping van de gezichtsspieren tot een volledige lichaamsverlamming waarbij iemand op de grond valt.
• Slaapverlamming: Mensen met narcolepsie kunnen een tijdelijk onvermogen om te bewegen of te spreken ervaren tijdens het in slaap vallen of net na het ontwaken. Dit kan enkele seconden tot enkele minuten duren.
• Hypnagoge en hypnopompe hallucinaties: Dit zijn levendige en vaak beangstigende droomachtige ervaringen die optreden tijdens het in slaap vallen (hypnagoge) of tijdens het ontwaken (hypnopompe).
• Verstoorde nachtelijke slaap: Ondanks hun slaperigheid overdag kunnen mensen met narcolepsie ’s nachts problemen hebben met ononderbroken slapen. Ze kunnen meerdere keren wakker worden en moeite hebben om weer in slaap te vallen.
• Automatisch gedrag: Dit gebeurt wanneer een persoon met narcolepsie een routinematige taak blijft uitvoeren zonder enig bewustzijn ervan, en vervolgens geen herinnering heeft aan het uitvoeren van die taak.
• Verstoorde REM-slaap: Mensen met narcolepsie gaan vaak veel sneller dan normaal de REM-slaapfase in, soms binnen enkele minuten na het inslapen.
• Concentratie- en geheugenproblemen: Door chronische vermoeidheid en verstoorde slaappatronen kunnen mensen met narcolepsie moeite hebben met concentreren en geheugenproblemen ondervinden.
• Dubbelzien of wazig zien: Dit kan optreden bij sommige personen als gevolg van zwakte in de oogspieren.
• Slapheid in bepaalde delen van het gezicht: Bijvoorbeeld een hangend ooglid.

Oorzaken

De exacte oorzaak van narcolepsie is niet volledig begrepen, maar er zijn verschillende factoren en theorieën geïdentificeerd die bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening:

• Hypocretine-tekort: Hypocretine is een neurotransmitter die een cruciale rol speelt in de regulatie van de slaap-waakcyclus. De meeste mensen met narcolepsie type 1 (met kataplexie) hebben een tekort aan hypocretine in hun hersenen. Dit komt waarschijnlijk doordat de hypocretine-producerende cellen in de hersenen zijn vernietigd.
• Auto-immuunreactie: Sommige onderzoekers geloven dat narcolepsie ontstaat ​​wanneer het immuunsysteem per ongeluk de hypocretine-producerende cellen in de hersenen aanvalt en vernietigt. Dit zou verklaren waarom het hypocretine-niveau bij veel mensen met narcolepsie abnormaal laag is.
• Genetische factoren: Terwijl narcolepsie niet strikt genetisch overerfbaar is, tonen onderzoeken aan dat mensen met een bepaald gen (HLA-DQB1*06:02) een groter risico hebben om de aandoening te ontwikkelen.
• Hersenletsels: In zeer zeldzame gevallen wordt narcolepsie veroorzaakt door een letsel aan het deel van de hersenen dat hypocretine produceert en de slaap-waakcyclus reguleert.
• Infecties: Sommige virale infecties, zoals de H1N1-griep (Mexicaanse griep) en de daaropvolgende H1N1-griepvaccinatie, zijn in verband gebracht met een toename van narcolepsiegevallen in bepaalde populaties.
• Hormonale veranderingen: Veranderingen in hormoonspiegels, zoals die tijdens de puberteit of menopauze, kunnen mogelijk het risico op narcolepsie verhogen.
• Stress: Hoewel stress op zichzelf waarschijnlijk geen narcolepsie veroorzaakt, kan het een trigger zijn of de symptomen verergeren bij mensen die genetisch vatbaar zijn voor de aandoening.
• Verstoring van de normale slaaproutine: Bij sommige mensen kan een ingrijpende verandering in slaappatronen, zoals door nachtdiensten of jetlag, de symptomen van narcolepsie uitlokken of verergeren.

Voedingsadviezen

• Eet carnitine-rijke voeding zoals rood vlees, gevogelte (kip en kalkoen), kabeljauw, zuivelproducten en noten en zaden. Bij narcolepsiepatiënten zijn namelijk extreem lage concentraties van acylcarnitine aangetroffen.
• Onderzoek is beperkt, maar sommige mensen met narcolepsie geven dat hun symptomen verbeteren wanneer ze een ketogeen dieet volgen, wat een restrictief, koolhydraatarm, vetrijk en matig eiwitdieet is.
• Vermijd het gebruik van alcohol en drugs, aangezien deze narcolepsie symptomen kunnen verergeren.
• Sommige voedingsmiddelen, zoals snoep en koolhydraten, kunnen slaperigheid veroorzaken. Vermijd ook het drinken van alcohol of koffie vlak voor het slapengaan.

Leefstijltips:

• Streef naar een consistent slaapritme door op vaste tijden naar bed te gaan en op te staan. Dit kan helpen onverwachte slaapmomenten overdag te verminderen.
• Beweeg regelmatig; dit bevordert een goede nachtrust en helpt de concentratie gedurende de dag.
• Overweeg korte dutjes in te plannen om onverwachte slaapmomenten overdag te verminderen. Zorg wel voor een routine hierin.

Opmerkingen

Narcolepsie is helaas niet te genezen, dus de behandeling richt zich vooral op het verlichten van de symptomen. Problemen zoals overdag plotseling in slaap vallen, spierverslapping en onaangename dromen kunnen met medicijnen worden aangepakt. Deze medicijnen nemen de symptomen niet volledig weg en kunnen bijwerkingen hebben. Vanwege de uiteenlopende aard van de symptomen van deze slaapziekte is een specifieke behandeling per symptoom vaak nodig. Bepaalde medicijnen kunnen meerdere symptomen tegelijk aanpakken, terwijl andere zich op een enkel symptoom concentreren.