Slaapapneu

Wat is slaapapneu?

Slaapapneu is een slaapstoornis waarbij de ademhaling tijdens de slaap herhaaldelijk stopt. Deze adempauzes duren minimaal 10 seconden. Slaapapneu kan leiden tot ’s nacht wakker worden, snurken, vermoeidheid overdag en andere gezondheidsproblemen. Er zijn verschillende vormen van slaapapneu, obstructief slaapapneu (OSA/OSAS) en centraal slaapapneu (CSA), waarvan obstructieve slaapapneu (OSA) de meest voorkomende is. Bij OSA wordt de luchtweg gedeeltelijk of volledig geblokkeerd, meestal door ontspannen keelspieren of vergrote amandelen.

Er is een genetische component voor slaapapneu. Familieleden van mensen met slaapapneu hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Daarnaast zijn er bepaalde genetische syndromen die geassocieerd worden met slaapapneu, zoals het syndroom van Down. Echter, externe factoren zoals overgewicht, leeftijd, anatomie van de bovenste luchtwegen en levensstijl spelen ook een belangrijke rol in de ontwikkeling en ernst van de aandoening.

Geschat wordt dat slaapapneu miljoenen mensen wereldwijd treft, waarbij velen van hen ongediagnosticeerd blijven. De prevalentie van slaapapneu varieert wereldwijd, en de exacte cijfers kunnen afhangen van de specifieke criteria die worden gebruikt voor diagnose en rapportage. In Nederland heeft naar schatting tussen de 3 en 5 procent van de volwassenen last van obstructieve slaapapneu (OSA), hoewel veel gevallen waarschijnlijk niet worden gediagnosticeerd.

Slaapapneu vrouwen

Slaapapneu komt voor bij zowel mannen als vrouwen. Hoewel slaapapneu traditioneel vaker wordt gediagnosticeerd bij mannen, lijden veel vrouwen ook aan deze aandoening. De prevalentie bij vrouwen kan lager lijken, deels vanwege verschillen in symptomen en deels vanwege onderdiagnose. Vrouwen kunnen soms ook andere symptomen vertonen dan mannen.

Terwijl snurken en langdurige adempauzes kenmerkend zijn voor slaapapneu, kunnen vrouwen vaker klachten hebben zoals vermoeidheid, slapeloosheid, ochtendhoofdpijn, stemmingswisselingen en geheugen- en concentratieproblemen. Hormonen spelen een rol bij slaapapneu bij vrouwen. Het risico op slaapapneu kan toenemen tijdens bepaalde fasen in het leven van een vrouw, zoals de menopauze, wanneer de beschermende effecten van oestrogeen afnemen. Zwangerschap kan ook het risico op slaapapneu verhogen vanwege gewichtstoename en hormonale veranderingen.

Symptomen

Slaapapneu kan verschillende symptomen veroorzaken, waarbij sommige direct verband houden met de onderbrekingen in de ademhaling en andere met de gevolgen van verstoord slapen.

• Luid snurken: Dit is vaak een van de meest opvallende symptomen, hoewel niet iedereen die snurkt slaapapneu heeft.
• Moeilijk ademhalen of ademstops: De persoon zelf merkt dit vaak niet, maar kan erop gewezen worden door een ander persoon. De persoon met slaapapneu kan abrupt wakker worden met een snakkende of stikkende sensatie.
• Veelvuldig wakker worden tijdens de nacht: Personen met slaapapneu kunnen zich onbewust vaak omdraaien of ontwaken.
• Overmatige slaperigheid overdag: Door een verstoorde slaap voelen mensen met slaapapneu zich overdag vaak erg moe of slaperig.
• Moeite met concentreren: Onvoldoende rust kan leiden tot concentratieproblemen.
• Ochtendhoofdpijn: Mensen met slaapapneu worden vaak wakker met hoofdpijn.
• Geïrriteerdheid of stemmingswisselingen: Verstoorde slaap kan leiden tot stemmingswisselingen, prikkelbaarheid of zelfs depressie.
• Droge mond of keelpijn bij het ontwaken: Dit wordt veroorzaakt door met open mond te ademen tijdens de nacht.
• Hoge bloeddruk: Chronische slaapapneu kan de bloeddruk verhogen.
• Nachtzweten: Dit is geassocieerd met slaapapneu of andere slaapstoornissen.
• Verminderd libido: Sommige mensen met slaapapneu ervaren een verminderde seksuele interesse.
• Leer- of geheugenproblemen
• Frequente behoefte om ’s nachts te urineren
• Rusteloosheid tijdens de slaap

Oorzaken

Slaapapneu kan verschillende oorzaken hebben, afhankelijk van het type.

Obstructieve slaapapneu (OSA):

• Ontspanning van de keelspieren: Tijdens de slaap ontspannen de spieren in de keel en tong meer dan normaal. Dit kan de luchtweg verkleinen of volledig blokkeren, waardoor ademhaling moeilijk of onmogelijk wordt.
• Grote tong en keelamandelen (tonsillen): Bij mensen met een relatief grote tong of grote amandelen kan de luchtweg gemakkelijker worden belemmerd.
• Obesitas: Vetophopingen rond de bovenste luchtwegen kunnen de luchtweg vernauwen.
• Smalle luchtweg: Sommige mensen hebben van nature een nauwe keel. Dit kan verergerd worden door vergrote neus- of keelamandelen (vooral bij kinderen).
• Neusobstructies: Een afwijkend neustussenschot, allergieën of andere aandoeningen die de neusgangen blokkeren, kunnen bijdragen aan obstructieve slaapapneu.
• Gebruik van alcohol of kalmeringsmiddelen: Deze stoffen ontspannen de spieren van de keel en verhogen het risico op obstructie van de luchtweg.
• Roken: Roken vergroot de kans op slaapapneu door ontsteking en vochtophoping in de luchtwegen.
• Een teruggetrokken onderkaak of een overbeet: De bouw van de kaak kan invloed hebben op de ruimte in de bovenste luchtweg.
• Familiegeschiedenis: Als familieleden slaapapneu hebben, is het risico op de aandoening verhoogd.

Centrale slaapapneu (CSA):

Dit is minder gebruikelijk dan OSA en treedt op wanneer de hersenen niet de juiste signalen naar de spieren sturen die de ademhaling regelen. Oorzaken en risicofactoren zijn:

• Hartfalen: Dit is de meest voorkomende oorzaak van centrale slaapapneu.
• Het gebruik van opioïde pijnstillers.
• Bepaalde hersenaandoeningen: Aandoeningen zoals een herseninfarct of een hersentumor kunnen centrale slaapapneu veroorzaken.
• Idiopathisch (onbekende oorzaak): Soms is er geen identificeerbare oorzaak voor centrale slaapapneu.

Voedingsadviezen

Hier zijn enkele voedingsadviezen bij slaapapneu:

• Zorg voor een gezond gewicht: Overgewicht, vooral rond de nek, kan de luchtwegen belemmeren. Een evenwichtige voeding en gewichtsverlies bij overgewicht kan de symptomen van slaapapneu aanzienlijk verminderen.
• Vermijd alcohol en cafeïne voor het slapengaan: Deze kunnen de spieren van de keel ontspannen en de slaapkwaliteit beïnvloeden.
• Eet meer voedingsmiddelen met de volgende nutriënten:
  • Omega 3-vetzuren: Voedingsmiddelen zoals vette vis (zalm, makreel, sardines), chiazaad en walnoten zijn rijk aan omega-3-vetzuren. Deze helpen ontstekingen te verminderen en mogelijk de ademhalingsfunctie verbeteren.
  • Antioxidant-rijke voedingsmiddelen: Voedingsmiddelen zoals bessen, noten, donkere chocolade, spinazie helpen oxidatieve stress te verminderen, die geassocieerd is met slaapapneu.
  • Magnesium: Voedingsmiddelen zoals noten, zaden, donkere bladgroenten, en volkoren granen bevatten magnesium, wat kan helpen bij het ontspannen van de spieren en het verbeteren van de ademhalingsfunctie.
  • Vitamine D: Een vitamine D-tekort is in verband gebracht met slaapstoornissen. Voedingsmiddelen zoals vette vis, verrijkte zuivelproducten, en eieren dragen bij aan een adequate vitamine D-inname.
• Drink voldoende water: Een goede hydratatie verdunt het slijm in de luchtwegen en vergemakkelijkt het ademhalen.
• Vermijd zware maaltijden vlak voor het slapengaan: Dit kan reflux of maagzuur voorkomen, wat de symptomen van slaapapneu verergert.
• Beperk de inname van bewerkte voedingsmiddelen: Voedingsmiddelen die rijk zijn aan verzadigde vetten, zout en suiker dragen bij aan ontstekingen en gewichtstoename.
• Eet meer vezels: Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, zoals groenten, fruit en volkoren producten, helpen bij gewichtsbeheersing en een gezonde spijsvertering.

Opmerkingen

Een van de meest voorgeschreven behandelingen voor matige tot ernstige slaapapneu is het CPAP-apparaat (Continuous Positive Airway Pressure). Dit slaapapneu apparaat bestaat uit een masker dat over de neus en/of mond wordt geplaatst en is verbonden met een machine die een continue luchtstroom levert, wat helpt om de luchtwegen tijdens de slaap open te houden. Een variant hierop is het Bipap-apparaat (Bi-level Positive Airway Pressure), dat lucht levert onder twee verschillende drukken: één voor inademing en een lagere druk voor uitademing.

Daarnaast zijn er apparaten voor tandheelkundige of orale toepassingen. Deze zijn specifiek ontworpen om de onderkaak en tong naar voren te trekken, waardoor de ruimte in de luchtweg wordt vergroot. Sommige mensen hebben ook baat bij positie-therapie. Het simpelweg vermijden van slapen op de rug kan de symptomen van slaapapneu verminderen.

In sommige ernstige gevallen is chirurgie een optie. Dit kan variëren van het verwijderen van de keel- of neusamandelen tot het herpositioneren van de boven- en onderkaak. Er zijn ook meer ingrijpende procedures zoals een tracheostomie, waarbij een opening in de nek wordt gemaakt om de luchtwegen direct te openen.