Chondroïtine

Wat is chondroïtine?

Chondroïtinesulfaat is een glycosaminoglycaan dat het lichaam van nature aanmaakt. Het ontstaat door de koppeling van D-glucuronzuur aan N-acetylgalactosamine. Chondroïtinesupplementen worden vaak gewonnen uit natuurlijke bronnen, zoals haaien- en runderkraakbeen, of worden synthetisch vervaardigd.

Chondroïtinesulfaat maakt deel uit van een klasse van zeer grote moleculen die glycosaminoglycanen worden genoemd, samengesteld uit glucuronzuur en galactosamine. Chondroïtine wordt geproduceerd uit natuurlijke bronnen, zoals haaien- en runderkraakbeen, of wordt synthetisch geproduceerd. Pure chondroïtine is een behoorlijk groot molecuul, met een gewicht dat rond een bepaalde hoeveelheid dalton ligt. De oorsprong van het weefsel en de gebruikte extractiemethode kunnen de grootte van het molecuul beïnvloeden.

Gebruik

Het is bevestigd dat chondroïtinesulfaat in combinatie met natriumhyaluronaat als medisch hulpmiddel dient voor ooginjecties tijdens staaroperaties. Over de voordelen van andere toepassingsmethoden is nog niets bekend. De injectie van oogheelkundige viscochirurgische apparaten die zowel chondroïtinesulfaat als natriumhyaluronaat bevatten, biedt bescherming aan het hoornvliesendotheel tijdens staaroperaties met kleine incisies. Verscheidene medische toestellen, met inbegrip van chondroïtinesulfaat en natriumhyaluronaat hebben goedkeuring gekregen van de Amerikaanse Food and Drug Administration voor gebruik tijdens cataractchirurgie. Echter, viscochirurgische apparaten die na een operatie lastig te verwijderen zijn, kunnen leiden tot pieken in de intraoculaire druk en een verminderde gezichtsscherpte. Volgens een meta-analyse van kleinschalige klinische proeven leidt het gebruik van een specifieke oplossing van chondroïtinesulfaat en natriumhyaluronaat na staaroperaties met kleine incisies tot een verhoogde intraoculaire druk op de eerste en tweede postoperatieve dag. Deze verhoogde druk blijft echter niet aanhouden op latere postoperatieve dagen, tot een maand na de operatie.

Chondroïtinesulfaat lijkt wat pijnverlichting te bieden bij artrose en de functionaliteit te verbeteren. De grootste voordelen zijn opgemerkt bij gebruik van chondroïtinesulfaatproducten van farmaceutische kwaliteit. Meta-analyses van gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken bij patiënten, voornamelijk met knieartrose, tonen aan dat het dagelijks innemen van chondroïtinesulfaat in enkelvoudige of gesplitste doseringen gedurende enkele maanden een bescheiden vermindering van pijn en invaliditeit oplevert in vergelijking met placebo. De onderzoeken in deze analyses waren echter uiteenlopend en kenden veel uitvallers. Een subgroepanalyse van hoogwaardige studies laat zien dat 16 patiënten chondroïtinesulfaat moeten innemen gedurende 6 maanden voordat één patiënt ten minste een 20% vermindering van pijn ervaart. In vergelijking met traditionele behandelingen zoals driemaal daags diclofenac, werkt chondroïtinesulfaat trager om de symptomen te verbeteren; deze verbetering lijkt echter enkele maanden na stopzetting van de behandeling te blijven. Chondroïtine lijkt ook ziekte-veranderende voordelen te bieden. Klinisch onderzoek bij patiënten met artrose van de knie of heup laat zien dat het dagelijks innemen van chondroïtinesulfaat gedurende een paar jaar de gewrichtsdegeneratie en -vernauwing enigszins kan verminderen in vergelijking met placebo of celecoxib.

Chondroïtine wordt vaak samen gebruikt met glucosamine en/of andere producten. Uit langdurige onderzoeken bij patiënten met artrose blijkt dat het gebruik van generieke chondroïtinesulfaat in combinatie met glucosaminesulfaat een bescheiden vermindering van de gewrichtsruimtevernauwing teweegbrengt in vergelijking met een controlegroep. Echter, sommige meta-analyses en individuele klinische studies die generieke preparaten van chondroïtinesulfaat met glucosaminehydrochloride of glucosaminesulfaat beoordelen, tonen geen verminderde pijn bij patiënten met knieartrose in vergelijking met controlepatiënten.

Werking

Anticoagulerende effecten (bloedverdunnende effecten)

Chondroïtine vormt een klein onderdeel, ongeveer vier procent, van het antistollingsmiddel danaparoïde. Dit heeft geleid tot enige bezorgdheid over de mogelijke antistollingsactiviteit van chondroïtinesulfaat. Desondanks hebben onderzoeken geen significante veranderingen in bloedwaarden aangetoond. Bepaalde menselijke studies hebben zelfs niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s) tegelijk met chondroïtinesulfaat gebruikt voor een periode van meerdere maanden, zonder meldingen van bijwerkingen.

Ontstekingsremmende effecten

Chondroïtinesulfaat kan in chondrocyten (kraakbeencellen) de toename van bepaalde eiwitten verminderen die ontstekingen veroorzaken, zoals p38 mitogeen-geactiveerde proteïnekinase (p38MAPK) en signaal-gereguleerde kinase 1/2 (Erk1/2). Dit helpt bij het verminderen van ontstekingsbevorderende stoffen en enzymen in de cel, waardoor de ontstekingsreactie wordt verminderd. In laboratoriumtests is ook gebleken dat chondroïtine-4-sulfaat een rol kan spelen bij de regulatie van de uitscheiding van een ander ontstekingsbevorderend molecuul, IL-8.

Antivirale effecten

Eerder was er enige hoop dat chondroïtine als ondersteunende behandeling voor HIV nuttig zou kunnen zijn, maar dit is niet bevestigd. Recente laboratoriumstudies geven aan dat chondroïtine geen anti-HIV-werking heeft. Er is echter voorlopig onderzoek dat suggereert dat een chemisch aangepaste versie van chondroïtine mogelijk effectief kan zijn tegen HIV, herpes simplex virus, humaan cytomegalovirus en dengue virus.

Blaaseffecten

Er zijn aanwijzingen uit voorlopige studies dat chondroïtine of vergelijkbare stoffen mogelijk de vorming van calciumoxalaatkristallen in de urinewegen kunnen voorkomen. Daarnaast toont onderzoek bij dieren aan dat chondroïtinesulfaat mogelijk kan helpen om de doorlaatbaarheid van de blaas te herstellen.

Boteffecten

Chondroïtinesulfaat is toegepast in dierstudies als een component van een structuur, samen met collageen en andere weefselmaterialen, om bij te dragen aan de behandeling van botafwijkingen.

Cardiovasculaire effecten

Sommige wetenschappers vermoeden dat chondroïtine wellicht van nut zou kunnen zijn bij hart- en vaatziekten vanwege mogelijke eigenschappen die aderverkalking kunnen tegengaan. Uit studies in het laboratorium blijkt dat chondroïtine een beschermende werking zou kunnen hebben tegen aderverkalking. Ook wijst voorlopig onderzoek bij mensen erop dat chondroïtinesulfaat het cholesterolgehalte kan verlagen wanneer het gedurende ruim vijf jaar wordt ingenomen.

Gastro-intestinale effecten

Er is een groeiende interesse in het toepassen van chondroïtinesulfaat om de samenstelling van darmbacteriën te veranderen. Uit een kleine studie bij gezonde vrijwilligers bleek dat het dagelijks innemen van glucosaminehydrochloride en chondroïtinesulfaat gedurende twee weken geen invloed had op de concentratie en hoeveelheid van de meest voorkomende bacteriële groepen in de darm. Het lijkt echter wel de hoeveelheid van bepaalde soorten bacteriën te kunnen wijzigen in vergelijking met een placebo. Het is nog niet duidelijk of deze veranderingen invloed zouden hebben op de gezondheid van de darm.

Gewrichtseffecten

Chondroïtine wordt vaak ingezet voor de behandeling van artrose. Dit komt doordat het van nature voorkomt in het kraakbeenweefsel van de meeste zoogdieren en fungeert als bouwsteen voor de structuur van het gewrichtsmatrix. Er is bewijs dat suggereert dat chondroïtinesulfaat het kraakbeen beschermt tegen afbraak door de activiteit van bepaalde enzymen te remmen of de productie van hyaluronzuur te stimuleren. Het kan ook de beweging van bepaalde witte bloedcellen verminderen en de synthese van collageen, proteoglycanen en hyaluronzuur verhogen. Verder suggereren gegevens uit laboratoriumonderzoeken en diermodellen dat de effectiviteit van chondroïtinesulfaat bij osteoartritis gedeeltelijk te wijten kan zijn aan de remming van ontstekingsroutes die de activiteit van bepaalde enzymen verminderen. Dit kan worden bereikt door het beïnvloeden van genexpressie en de productie van ontstekingsmediatoren, waaronder cytokines en prostaglandinen. Bovendien is er in vitro bewijs dat aangeeft dat chondroïtine, samen met glucosamine, de vorming van kraakbeen door stamcellen kan bevorderen.

Neurologische effecten

Chondroïtinesulfaat heeft verschillende neuroprotectieve effecten. Deze omvatten de vorming van netwerken rond zenuwcellen, bescherming tegen oxidatieve stress die mogelijk bijdraagt aan zenuwcelverval, het activeren van specifieke signaalroutes in de cel, het stimuleren van een antioxidant-enzym genaamd hemoxygenase-1, het beschermen van hersenneuronen tegen schade door overstimulatie, en het onderdrukken van de activatie van een enzym genaamd caspase-3 dat betrokken is bij celdood.

Oftalmologische effecten (ogen)

Dankzij de flexibele en elastische eigenschappen van chondroïtine, kan het nuttig zijn in oogheelkundige behandelingen. In laboratorium- en orgaancultuuronderzoeken met hoornvliesweefsel is gebleken dat chondroïtinesulfaat de hechting van de schimmel Candida albicans verhindert.

Wondgenezende effecten

In laboratoriumexperimenten bevorderde chondroïtinesulfaat de hechting van cellen en stimuleerde het de groei en beweging van fibroblasten. Dit proces hing samen met de activatie van MAPK-signaalroutes.

Veiligheid

Waarschijnlijk veilig wanneer het oraal en op de juiste manier wordt ingenomen. Chondroïtinesulfaat is veilig gebruikt in doseringen tot 2000 mg per dag voor een periode van maximaal 6 jaar. Er was echter historische bezorgdheid over mogelijke besmetting, omdat chondroïtine vaak wordt verkregen uit runderkraakbeen. Er zijn tot nu toe geen meldingen van ziekteoverdracht op mensen door het gebruik van besmette chondroïtinepreparaten. Het is ook veilig bij lokaal en geschikt gebruik als viscochirurgisch apparaat in de oogheelkunde. Verschillende producten die chondroïtinesulfaat en natriumhyaluronaat bevatten, hebben goedkeuring gekregen van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) voor gebruik tijdens staaroperaties.

Mogelijk veilig bij gebruik via een spierinjectie. Het is ook veilig bij plaatselijk gebruik als oogdruppels voor een korte periode. Oogdruppels die chondroïtinesulfaat bevatten, samen met xanthaangom of glucosamine, zijn veilig gebruikt tot vier keer per dag gedurende 3 maanden. Het is ook veilig wanneer het in de blaas wordt toegediend onder medisch toezicht.

Zwangerschappen borstvoeding

Er is onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar; het gebruik moet worden vermeden.

Interacties

Medicijnen

Het gebruik van chondroïtine samen met glucosamine zou de bloedverdunnende effecten van warfarine kunnen versterken. Het effect van chondroïtine alleen blijft echter onzeker. Er zijn meerdere gevallen gemeld waarin de Internationale Genormaliseerde Ratio (INR) steeg bij patiënten die warfarine samen met glucosamine innamen, al dan niet in combinatie met chondroïtine. Het lijkt erop dat de interacties in deze rapporten mogelijk toe te schrijven zijn aan glucosamine, gezien het ontbreken van rapporten over chondroïtine alleen. In twee afzonderlijke casusrapporten leidde de combinatie van glucosamine en chondroïtine tot een aanzienlijke verhoging van de INR bij patiënten die eerder stabiel waren met warfarine.

Daarnaast hebben is er een verband gelegd tussen glucosamine plus chondroïtine en een verhoogde INR, kneuzingen en bloedingen bij patiënten die tegelijkertijd warfarine gebruikten. Verder zijn er 20 extra casusrapporten ingediend bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die een verband leggen tussen alleen glucosamine, zonder chondroïtine, en een verhoogde INR bij patiënten die warfarine gebruiken.

Supplementen

Theoretisch zou het gelijktijdig gebruik van glucosaminehydrochloride en chondroïtinesulfaat de opname van glucosamine kunnen verminderen. Uit klinisch onderzoek blijkt dat het innemen van een enkele dosis chondroïtinesulfaat samen met glucosamine hydrochloride de maximale concentratie van glucosamine in het bloed (Cmax) verlaagt. Echter, wanneer een enkele dosis glucosaminehydrochloride wordt ingenomen na drie maanden van gecombineerde suppletie met glucosaminehydrochloride en chondroïtinesulfaat, wordt de Cmax niet beïnvloed, maar de totale hoeveelheid glucosamine in het lichaam (AUC) is wel lager. De klinische relevantie van deze interactie is nog onduidelijk.

Dosering

Chondroïtinesulfaat wordt vaak gebruikt in doseringen van 800-1200 mg, verdeeld over de dag of in één keer ingenomen, voor maximaal twee jaar.