EPA

Wat is EPA?

Eicosapentaeenzuur (EPA) is een omega-3 vetzuur dat wordt aangetroffen in de weefsels van zeezoogdieren en vette vis. Samen met DHA zijn deze twee vetzuren verantwoordelijk voor de positieve gezondheidseffecten van vis. EPA wordt samen met DHA (docosahexaeenzuur) ook aangetroffen in visleverolie en commerciële visolieproducten.

Bij mensen is EPA voornamelijk te vinden in bloedcellen en in de weefsels van hart en bloedvaten. Het lichaam kan het omega-3 vetzuur alfa-linoleenzuur (ALA) – dat aanwezig is in plantaardige voedingsmiddelen – omzetten in EPA. Dit omzettingsproces is echter inefficiënt.

Gebruik

Hart- en vaatziekten: Oraal toegediende ethyl-EPA is bij 4 gram per dag effectief tegen hypertriglyceridemie. Bij dit fenomeen zijn de hoeveelheden van vetzuren, waaronder cholesterol, verhoogt. Dit kan vervolgens tot hart- en vaatziekten leiden. Ethyl-EPA wordt dan ook als medicijn ingezet bij verhoogde cholesterol en zou zo mogelijk preventief kunnen werken tegen hart- en vaatziekten.

Ethyl-EPA vermindert mogelijk ook het risico op een hartinfarct, wanneer het wordt gebruikt als aanvulling op statinetherapie, bij patiënten met een risico op hart- en vaatziekten. Orale EPA-supplementen, als aanvulling op statines, lijken ook bij mensen die een hartaanval gehad hebben nadelige effecten te kunnen verminderen. Zo werd gevonden dat 1,8 gram EPA per dag ervoor zorgde dat er meer dan 60% minder ventriculaire hartritmestoornissen voorkwamen.

De meeste onderzoeken naar EPA bij hartgezondheid zijn uitgevoerd met een specifiek ethyl-EPA product. Het is onduidelijk of EPA supplementen dezelfde werking hebben. Wel heeft ook visconsumptie positieve gezondheidseffecten bij hart- en vaatziekten, waarvan de werking wordt toegeschreven aan EPA en DHA.

Depressie: Mogelijk zou EPA ook effectief kunnen zijn bij depressie. Het zou symptomen kunnen verlichten, vooral bij patiënten die behandeld worden met conventionele antidepressiva. Ook effecten op bipolaire stoornis zijn onderzocht, maar resultaten zijn tegenstrijdig. De meeste onderzoeken vonden geen effect van EPA op bipolaire stoornissen. 1 studie vond een verbetering in symptomen van depressie, maar niet van manie, en in sommige gevallen zou visolie manie symptomen zelfs verergert hebben.

Werking

Ontstekingsremming: EPA concurreert met de opname van arachidonzuur in bepaalde moleculaire routes van ontsteking. Ook zorgt het voor een stijging in ontstekingsremmende metabolieten. Dit zou een ontstekingsremmend effect kunnen hebben. Ook is in studies bij mensen gevonden dat EPA zorgde voor verminderde ontstekingswaarden.

Volgens 3 voorlopige klinische onderzoeken, zou EPA, in combinatie met RNA en l-arginine, rondom operaties het immuunsysteem juist kunnen ondersteunen. EPA gaat dan mogelijk het immuunonderdrukkende effect van de operatie tegen.

Bloedstolling: Eicosapentaeenzuur vermindert de viscositeit van het bloed en verhoogt de vervormbaarheid van rode bloedcellen. Het vermindert ook de bloedplaatjesaggregatie. Eicosapentaeenzuur heeft echter geen significante invloed op stollingsfactoren.

Hartinfarct: Voorlopig klinisch onderzoek toont aan dat EPA het risico op een hartinfarct na een dotterbehandeling vermindert. Mogelijk zou EPA in de plaques in de bloedvaten opgenomen kunnen worden, wat de stabiliteit verbetert. Ook zou EPA de doorbloeding van de haarvaten kunnen verbeteren.

Lipide-effecten: EPA verlaagde de triglycerideconcentraties in het bloed, maar had geen effect op de totale en LDL-cholesterol bij mannen met licht verhoogde cholesterol. Er zijn aanwijzingen dat hogere verhoudingen van EPA tot arachidonzuur geassocieerd zijn met lagere totaal:HDL verhoudingen, en dat EPA HDL cholesterol kan verhogen.

Neurologische effecten: Voorlopig klinisch onderzoek suggereert dat EPA de gevoeligheid van serotonine-receptoren bij patiënten met schizofrenie zou kunnen verbeteren. Bij patiënten met depressie reguleert EPA fosfolipase A2. Dit kan een rol spelen bij de antidepressieve effecten van eicosapentaeenzuur. Sommige voorlopige gegevens in laboratoriumonderzoek suggereren dat, hoewel opname van EPA in de hersenen bij suppletie laag is, het mogelijk is dat EPA celdood en atrofie in de hersenen kan voorkomen. Ook kunnen meer algemene mechanismen zoals ontstekingsremming een rol spelen bij effecten op depressie.

Veiligheid

Volwassenen

EPA is waarschijnlijk veilig bij oraal en gepast gebruik. Visolie die EPA bevat is tot 7 jaar lang veilig gebruikt. Ook is een product (Vascepa) met een dosering van 4 gram ethyl-EPA per dag veilig gebruikt. Toch bestaat er enige bezorgdheid dat EPA, door de bloedverdunnende werking, het risico op bloedingen kan verhogen. Om deze reden beveelt de Amerikaanse FDA aan om EPA inname te beperken tot 3 gram per dag, en tot 2 gram per dag uit suppletie.

De European Food Safety Authority (EFSA) deelt deze zorgen niet. Zij ziet bij suppletie van 5 gram DHA + EPA geen aanwijzingen voor zorgen over de veiligheid. Voor DHA zonder EPA geldt dit tot 1 gram per dag. Doseringen van 2-4 gram DHA per dag zouden een verhoging in LDL-cholesterol kunnen veroorzaken, wat waarschijnlijk geen nadelig effect heeft op het risico op hart- en vaatziekten.

Ook bij intraveneuze toediening onder begeleiding van een zorgverlener is EPA waarschijnlijk veilig. Visolie of omega-3 emulsies met EPA, die gedurende 1-4 weken intraveneus worden toegediend, zijn veilig gebruikt

Zwangerschap en lactatie

Onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar; gebruik wordt afgeraden.

Interacties

Medicijnen

EPA kan theoretisch interacties hebben met bloedverdunnende en bloeddrukverlagende medicijnen of supplementen.

Ziektes

Aspirine-gevoeligheid
Visolie en andere omega-3-vetzuren kunnen mogelijk longfunctie verlagen bij sommige aspirine-intolerante astma patiënten.

Hypertensie
Er zijn zorgen dat EPA, vooral in erg hoge doseringen, het risico op hartritmestoornissen kan verhogen.

Dosering

Volwassen

EPA is gebruikt in doseringen van 1-2 gram per dag, tot 6 maanden lang. Voorgeschreven ethyl-EPA is gebruikt in doseringen van 4 gram per dag.

Kinderen, zwangerschap en borstvoeding

Onvoldoende onderzoek, geen typische dosering beschikbaar