GABA

Wat is GABA?

GABA, ofwel gamma-aminoboterzuur, is een belangrijke neurotransmitter in onze hersenen. Deze neurotransmitters zijn verantwoordelijk voor het doorgeven van signalen in de hersenen.

Ze zijn in twee algemene categorieën in te delen: stimulerend en remmend. De stimulerende neurotransmitters zorgen ervoor dat een signaal doorgegeven wordt aan de volgende cel. De remmende neurotransmitters verlagen de activiteit van deze cel juist. De optelsom van deze verschillende neurotransmitters bepaalt of het signaal wordt doorgegeven.

GABA is één van de belangrijkste remmende neurotransmitters en heeft een rustgevende werking. Het is echter nog onduidelijk of het innemen van GABA ook invloed heeft op GABA in de hersenen.

De remmende werking van GABA is ook relevant bij alcohol en benzodiazepines. Deze middelen kunnen binden aan de GABA receptoren en de afgifte van GABA verhogen. Ook verlaagt alcohol juist de afgifte van glutamaat, een belangrijke stimulerende neurotransmitter. Deze mechanismen verklaren deels de kalmerende en rustgevende werking van deze middelen.¹

GABA speelt een rol in veel verschillende processen in de hersenen, onder andere in regulatie van visuele taken en emotieverwerking.²

Aanmaak GABA

GABA wordt in onze hersencellen aangemaakt uit het aminozuur glutamaat. Hierbij is vitamine B6 nodig als cofactor. Glutamaat komt van nature voor in veel eiwitbronnen in onze voeding. Het wordt ook vaak toegevoegd aan producten vanwege de hartige umamismaak, als E-nummers 620-625. GABA zelf vinden we ook in kleine hoeveelheden in voeding terug, bijvoorbeeld in groene thee, ontkiemde rijst en gefermenteerde producten.

GABA kunnen we ook binnenkrijgen uit onze voeding, voornamelijk in gefermenteerde producten. Bacteriën en gisten kunnen namelijk GABA aanmaken. Ook in onze darmen vinden we zulke micro-organismen terug, waardoor in onze darmen GABA aangemaakt kan worden.³ Speciaal geselecteerde probiotica kunnen zo ook de GABA aanmaak stimuleren. ⁴

Gebruik

Stress: GABA wordt vaak ingezet als rustgever en voor slaap. Vooral bij piekeren of malende gedachten voor het slapen gaan wordt GABA gebruikt. Hoewel er aanwijzingen zijn uit wetenschappelijk onderzoek dat GABA de stressrespons kan verminderen, blijven de onderzoeksresultaten enigszins tegenstrijdig. GABA zou ook de slaapkwaliteit kunnen verbeteren, maar onderzoek hiernaar is nog erg beperkt.¹

Mentale gezondheid: Bij schizofrenie en stemmingsstoornissen zijn de GABA niveaus in de hersenen vaak veranderd. Theoretisch gezien zou GABA suppletie dan ook kunnen helpen bij deze aandoeningen, maar dit effect is nog niet onderzocht bij mensen. ²

Sport: GABA zou mogelijk ook bij sporters ingezet kunnen worden maar onderzoek is nog beperkt.²

Werking

Mentale effecten

Hoewel GABA een belangrijke rol speelt in de hersenen is er veel discussie of oraal ingenomen GABA effect kan hebben op de hersenen. Lang werd namelijk gedacht dat GABA niet door de bloed-hersenbarrière kon komen en dus ook geen effect zou kunnen hebben op de hersenen.

Toch zijn er wel wat dierstudies die erop wijzen dat (kleine) hoeveelheden GABA in de hersenen kunnen komen. Dit is echter nog niet bij mensen aangetoond. Mogelijk zou GABA ook effecten kunnen hebben op mechanismen buiten de hersenen, en op deze manier effect kunnen hebben op stress en slaap.

Zo komt GABA bijvoorbeeld ook in de darmen voor, waar verschillende bacteriën GABA aan kunnen maken. Via de darm-hersenas zou oraal ingenomen GABA dan effecten kunnen hebben op de hersenen, ook als het niet via het bloed in de hersenen terecht kan komen. ⁵

Er zijn aanwijzingen dat ook de dosering van GABA invloed kan hebben op de locatie van het effect. Doseringen tot 30 milligram bleken bijvoorbeeld vooral effect te hebben op biomarkers in het autonome zenuwstelsel, zoals hartritmevariabiliteit en cortisol afgifte. Een dosering van 100 milligram leek dan weer effect te hebben op het centrale zenuwstelsel.⁵

Sporters

Spiergroei: Orale inname van GABA kan de niveaus van groeihormoon en de aanmaak van eiwit verhogen. Mogelijk zou GABA suppletie spiergroei na een training kunnen verbeteren. Om deze theorie te onderzoeken kregen 21 mannen een whey-eiwit supplement, met of zonder GABA suppletie. De groep die ook GABA gesuppleerd kreeg zag een grotere toename in vetvrije massa, maar er werd geen effect gevonden op spierkracht.

Warmtetraining: Een hoge dosering (1 gram) GABA zou de stijging van de kerntemperatuur tijdens een training kunnen verminderen. Het is nog niet duidelijk of dit ook positieve effecten heeft op prestaties. ²

Veiligheid

Volwassenen

GABA is waarschijnlijk veilig bij oraal gebruik in de hoeveelheden die in voeding gevonden worden. GABA is mogelijk ook veilig in hogere doseringen. Het is tot een maand lang veilig gebruikt in verschillende klinische studies, bij doseringen van 75 mg – 1.5 gram per dag.

Zwangerschap en lactatie

Onvoldoende informatie beschikbaar, gebruik wordt afgeraden.

Interacties

Theoretisch kan GABA interacties hebben met andere stoffen die het centraal zenuwstelsel dempen (CZS depressiva), zoals benzodiazepine, alcohol en barbituraten. Ook kan GABA het effect versterken van medicijnen en kruiden die de bloeddruk verlagen.

Dosering

In studies naar effecten op slaap, gemoedstoestand en stress is GABA in doseringen van 20-300 mg gebruikt. Een dosering van 800 mg is gebruikt in een onderzoek naar effecten op aandacht. In onderzoeken naar de effecten op groeihormoon zijn doseringen van 3 -5 gram gebruikt. Door gebrek aan onderzoek is het nog onduidelijk of dit de optimale doseringen zijn.