Vitamine B1
- Vitamine B1, of thiamine, is een wateroplosbare vitamine die essentieel is voor het omzetten van koolhydraten in energie.
- Vitamine B1 speelt een rol in de energievoorziening en de werking van zenuwen en spieren.
- We halen vitamine B1 uit Ons lichaam kan het niet zelf aanmaken. Thiamine zit in melk, volkoren granen, vlees, noten en peulvruchten.
- Vitamine B1 wordt preventief ingezet bij alcoholmisbruik en kan effectief zijn bij PMS-klachten.
In het kort
- Vitamine B1, of thiamine, is een wateroplosbare vitamine die essentieel is voor het omzetten van koolhydraten in energie.
- Vitamine B1 speelt een rol in de energievoorziening en de werking van zenuwen en spieren.
- We halen vitamine B1 uit Ons lichaam kan het niet zelf aanmaken. Thiamine zit in melk, volkoren granen, vlees, noten en peulvruchten.
- Vitamine B1 wordt preventief ingezet bij alcoholmisbruik en kan effectief zijn bij PMS-klachten.
Wat is Vitamine B1?
Thiamine, of vitamine B1, is een in water oplosbaar vitamine. Het is een essentiële voedingsstof die het energieniveau ondersteunt. Het helpt het lichaam energie te halen uit voedsel en speelt een rol in de werking van zenuwcellen en spieren. Vitamine B1 kunnen we niet zelf aanmaken maar krijgen we binnen via onze voeding.
Waar zit vitamine B1 in?
Vitamine B1 zit van nature in voedingsmiddelen als melk, volkoren granen, vlees, noten en peulvruchten. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor volwassenen in Nederland is 1,1 milligram per dag voor mannen en 0,9 milligram per dag voor vrouwen. Een tekort aan vitamine B1 kan leiden tot verschillende symptomen, waaronder vermoeidheid, spierzwakte, gewichtsverlies, prikkelbaarheid en concentratieproblemen. Bij een ernstig tekort kan beriberi ontstaan, waarbij hart- of zenuwproblemen optreden, maar dit komt in de Westerse wereld niet meer voor.
B1 tekorten
B1-tekorten komen vooral voor bij risicogroepen, zoals alcoholisten, drugsverslaafden en bij ondervoeding, door bijvoorbeeld een eetstoornis of langdurige ziekte. Een B1-tekort ontstaat dan door een te lage inname, of door de effecten van alcohol. Alcohol vermindert namelijk de opname en het gebruik van B1. Een B1-tekort is ook de oorzaak van het Wernicke-Korsakov syndroom, dat bij deze aandoeningen voor kan komen. Ook bij mensen met diabetes lijken lagere B1 statussen voor te komen, maar of dit een rol speelt in diabetessymptomen is onduidelijk.
Ook mensen met diabetes hebben gemiddeld lagere B1-niveaus.1 Dit zou er op kunnen wijzen dat hun behoefte verhoogd is. Hoewel sommige studies ook vonden dat B1 suppletie effect kon hebben op de bloedsuikerspiegel, kon een meta-analyse van zes studies dit niet bevestigen. Wel vonden zij dat suppletie de triglyceriden in het bloed kon verminderen en het goede (HDL) cholesterol kon verhogen
Te veel vitamine B1?
Bij inname van grote hoeveelheden B1 scheidt het lichaam dit uit in de urine. Er zijn dan ook geen schadelijke effecten bekend van een te hoge B1 inname. 2
Gebruik
Effectief
Bij chronisch alcoholgebruik is de kans op een B1-tekort heel groot, waardoor op de lange termijn de ziekte van Wernicke kan ontstaan. Hierbij heeft iemand ongecontroleerde motoriek, verwardheid en problemen met coördinatie en evenwicht. Wanneer deze ziekte niet op tijd behandeld wordt kan dit leiden tot de ziekte van Korsakov, een blijvende geheugenstoornis. Neem bij het vermoeden van de ziekte van Wernicke dan ook direct contact op met een arts.
Bij alcoholgebruik spelen veel verschillende factoren mee die een B1-tekort kunnen veroorzaken. Zo bevat alcohol veel calorieën, waardoor mensen vaak minder gaan eten als ze veel alcohol drinken. Ook vermindert alcohol de opname van B1 en verhoogt het juist de uitscheiding. Bij de afbraak van alcohol is ook nog eens vitamine B1 nodig. Daarnaast kan alcohol de lever beschadigen, waardoor vitamine B1 minder goed opgeslagen kan worden. Door al deze factoren samen komt een B1 tekort veel voor. Daarom word B1 standaard ingezet bij problematisch alcoholgebruik.
Waarschijnlijk effectief
Twee onderzoeken lieten zien dat hoge doseringen vitamine B1 PMS-klachten kunnen verlichten3,4 In beide studies daalden mentale en fysieke klachten sterker in de groep die 100 mg B1 per dag kreeg dan in de placebogroep. Eén van deze studies suggereert daarnaast dat de combinatie van B1 en calcium voor extra verlichting kan .
Waarschijnlijk niet effectief
Hoewel er lang gedacht is dat vitamine B1 muggen zou kunnen afschrikken, blijkt uit onderzoek dat dit niet het geval is. Wel was er een heel klein onderzoek, met maar acht proefpersonen, waarin vitamine B1 op de huid werd aangebracht. In dit onderzoek verminderde het aantal muggenbeten wel. Mogelijk zou lokaal aangebrachte vitamine B1 muggenbeten dus wel kunnen voorkomen, maar daar is voor nu nog onvoldoende bewijs voor.
Veiligheid
Vitamine B1 lijkt veilig in gebruik, ook bij hogere doseringen. In studies zijn doseringen van honderden milligrammen per dag gebruikt zonder duidelijke negatieve effecten. Ook vond de EFSA, de Europese autoriteit voor voedselveiligheid, geen verdere aanwijzingen voor het vaststellen van een aanvaardbare bovengrens van vitamine B1. 5
Interacties
Medicijnen
Diuretica, fenytoïne, fluoro-uracil, en verschillende soorten antibiotica kunnen de B1 niveaus in het lichaam verlagen.6 Trimethoprim kan mogelijk juist de hoeveelheid in het lichaam verhogen, waardoor effecten en bijwerkingen van vitamine B1 mogelijk veranderd kunnen zijn.7
Kruiden en supplementen
Areca
Areca (betel) noten verminderen de thiamine-activiteit, waarschijnlijk door chemische inactivatie. Chronisch, regelmatig kauwen van betelnoten kan bijdragen aan thiaminedeficiëntie.
Horsetail
Paardenstaart (Equisetum), ofwel heermoes, bevat een thiaminase-achtige samenstelling die thiamine in de maag kan vernietigen en theoretisch symptomatische thiaminedeficiëntie kan veroorzaken. Vermijd het gebruik van dit kruid bij mensen met een verhoogd risico op thiaminedeficiëntie.
Voedsel
Koffie en Thee
Polyfenolen, zoals tannines, in koffie en thee kunnen reageren met thiamine, het omzetten in een niet-absorbeerbare en inactieve vorm. Bewijs van thiaminedeficiëntie is gevonden in een landelijke Thaise bevolking die grote hoeveelheden thee (> 1 liter per dag) consumeert of gefermenteerde theebladeren chronisch kauwt. Dit effect is echter niet gevonden in de westerse bevolking, ondanks de reguliere theeconsumptie. Het is niet waarschijnlijk dat de interactie klinisch significant is, vooral wanneer het dieet voldoende is in thiamine en ook ascorbinezuur, wat de reactie tussen thiamine en polyfenolen kan voorkomen.
Seafood
Rauwe zoetwatervis en schaaldieren bevatten thiaminase-enzymen die thiamine vernietigen. Regelmatige inname van rauwe vis of schaaldieren kan bijdragen aan thiaminedeficiëntie. De enzymen worden vernietigd door te koken. Daarom heeft consumptie van gekookte schaal- en schelpdieren geen invloed op de thiaminespiegels.
Dosering
De dagelijkse behoefte aan vitamine B1 hangt af van leeftijd en energieverbruik. In onderzoek zijn echter ook hogere doseringen gebruikt van enkele honderden milligrammen per dag. Er zijn geen bijwerkingen bekend bij gebruik van vitamine B1.
| 0-1 jaar | 0,2 mg/dag |
| 1-3 jaar | 0,3 mg/dag |
| 4-8 jaar | 0,5 mg/dag |
| 9-13 jaar | 0,8 mg/dag |
| 14-17 jaar | 1,1 mg/dag |
| 18 jaar en ouder | 0,42 mg/1000 kcal* |
| Zwangere vrouwen | 0,42 mg/1000 kcal (1 mg/dag) |
| Vrouwen die borstvoeding geven | 1,7 mg/dag |
| *Dit komt bij een licht actieve leefstijl gemiddeld neer op 1 mg per dag voor mannen en 0.8 mg per dag voor vrouwen. | |
- Ziegler, D., Reiners, K., Strom, A., & Obeid, R. (2023). Association between diabetes and thiamine status – A systematic review and meta-analysis. Metabolism, 144, 155565.
- Muley, A., Fernandez, R., Green, H., & Muley, P. (2022). Effect of thiamine supplementation on glycaemic outcomes in adults with type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open, 12(8), e059834.
- Abdollahifard, S., Koshkaki, A. R., & Moazamiyanfar, R. (2014). The effects of vitamin B1 on ameliorating the premenstrual syndrome symptoms. Global Journal of Health Science, 6(6).
- Samieipour, S., Tavassoli, E., Babaei, A., & Pakseresht, M. (2016). Effect of calcium and vitamin B1 on the severity of premenstrual syndrome: A randomized control trial.
- SCF (2001). Opinion of the Scientific Committee on Food on the Tolerable Upper Intake Level of Vitamin B1 (expressed on 11 July 2001). SCF/CS/NUT/UPPLEV/46 Final 16 July 2001.
- Basu, T., Aksoy, M., & Dickerson, J. (1979). Effects of 5-Fluorouracil on the thiamin status of adult female rats. Chemotherapy, 25(2), 70–76.
- Vora, B., Wen, A., Yee, S. W., Trinh, K., Azimi, M., Green, E. a. E., Sirota, M., Greenberg, A. S., Newman, J. W., & Giacomini, K. M. (2023). The effect of trimethoprim on thiamine absorption: A Transporter‐Mediated Drug‐Nutrient interaction.
