Eczeem is een veelvoorkomende aandoening van de huid die een grote impact heeft op het dagelijks leven. Vaak worden hulpmiddelen ingezet om op de aangedane plekken te smeren en de klachten te verlichten. Maar kun je ook van binnenuit eczeemklachten verminderen, bijvoorbeeld met voeding? In dit blog duiken we in de wereld van eczeem en voeding.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is eczeem?
Eczeem is een verzamelnaam van verschillende huidaandoeningen die zich kenmerken door een jeukende, rode en ontstoken huid. Het is een chronische aandoening, wat betekent dat het langdurig kan duren of steeds terug kan komen. Eczeem kan op iedere leeftijd voorkomen; van baby’s tot ouderen.
Veel voorkomende symptomen van eczeem zijn:
- Schilferige huid met roodheid en gebarsten plekken (droog eczeem)
- Hevige jeuk of een branderig gevoel van de huid
- Bultjes of blaasjes met vocht die kunnen openbarsten (nat eczeem)
- Blaren door verergering van eczeem
- Verandering van pigment of kleur van de huid
- Een droge, ruwe en schrale huid
De hevige jeuk versterkt de neiging om de huid kapot te krabben waardoor irritaties, wondjes en infecties ontstaan. Hiermee wordt de aandoening in stand gehouden wat grote gevolgen heeft op kwaliteit van leven. Vaak wordt gedacht dat de huiduitslag besmettelijk is maar dat is een hardnekkige fabel.
Verschillende vormen van eczeem
Eczeem kent vele verschillende vormen, waarvan de meest voorkomende constitutioneel eczeem en contacteczeem zijn.
Constitutioneel eczeem wordt ook wel atopisch of aangeboren eczeem genoemd. Het heeft een erfelijke component en kan al in de eerste maanden na de geboorte tot uiting komen. Kinderen kunnen eroverheen groeien, maar blijven gevoelig voor terugval. Deze vorm gaat vaak gepaard met andere allergische aandoeningen zoals astma, hooikoorts of een voedselallergie. Constitutioneel eczeem behoort daarom tot het atopisch syndroom.1
Contacteczeem ontstaat door het veelvuldig in contact komen met een irriterende stof (irritatief contacteczeem) of een stof waarvoor je allergisch bent zoals nikkel (allergisch contacteczeem).
Hoe ontstaat eczeem?
Verschillende factoren spelen een rol bij het ontstaan van eczeem. Constitutioneel eczeem wordt veroorzaakt door een complexe interactie van genen en omgevingsfactoren waarbij het immuunsysteem betrokken is.1,2
De kans op het ontwikkelen van eczeem is groot wanneer één of beide ouders atopisch zijn (allergisch of gevoelig reageren op een niet levensbedreigende stof). Hierbij kan een bepaalde genmutatie in de huidcellen ervoor zorgen dat de huidbarrière verstoord raakt.
Bepaalde prikkels en stoffen uit de omgeving zorgen voor een overgevoelige reactie van de huid. Deze reactie kan een erfelijke component hebben, maar dat hoeft niet. De huid reageert bijvoorbeeld op warmte, transpiratie, droge lucht, wol of acryl, bepaalde voedingsmiddelen, huisstofmijt, zeep of chemicaliën in schoonmaakmiddelen. Ook kunnen er bepaalde factoren zijn die de kans op het ontstaan van eczeem kunnen vergroten.
Een verstoorde huidbarrière
Een verstoorde huidbarrière zorgt ervoor dat de huid meer vocht verliest en uitdroogt.2 Daardoor is de huid minder goed beschermd en vatbaarder voor irriterende stoffen en allergenen. Deze kunnen de huid binnendringen waarna ontsteking en een overactieve immuunrespons volgt.1 Het immuunsysteem ziet de onschuldige stof als indringer en reageert hier overdreven op. Stoffen als histamine komen vrij en zijn verantwoordelijk voor de typische eczeemklachten.
Eczeem en het darmmicrobioom
Een evenwichtig darmmicrobioom is ook van belang voor een gezonde huid. Mensen met constitutioneel eczeem hebben een lagere diversiteit van goede darmbacteriën en een grotere doorlaatbaarheid van de darm.3
Goede darmbacteriën zoals Bifidobacterium en Lactobacillus hebben een beschermende werking bij ontstekingsziekten van de huid waaronder eczeem. Bifidobacterium bacteriën produceren korteketenvetzuren als butyraat die een gunstig effect hebben op de huidbarrière door het verminderen van ontstekingsfactoren.4
Voedselallergie en huiduitslag
Ook een voedselallergie kan de boosdoener zijn van huiduitslag. Vooral voedingsmiddelen als tarwe (gluten), zuivel (koemelk), eieren, pinda’s, soja, vis of schaal- en schelpdieren zijn bekende triggers van ontstekingen van de huid.1,2 Maar ook bepaalde soorten fruit en noten kunnen een reactie uitlokken. Op welk voedingsmiddel je precies reageert is persoonsgebonden.
Eczeem en voeding: wat kun je beter niet eten
Eczeem en voeding kunnen dus nauw met elkaar verbonden zijn. Naast bepaalde allergenen kunnen ook andere voedingsmiddelen een rol spelen in verergering van eczeemklachten doordat ze een effect hebben op ontstekingsreacties in het lichaam.
Bewerkte en geraffineerde voeding
Het beste is om bewerkte en geraffineerde voeding zoveel mogelijk te vermijden. Dit soort voedingsmiddelen bevatten weinig vitaminen, mineralen, antioxidanten en vezels, en juist een grote hoeveelheid ongezonde vetten, suikers en voedseladditieven.
Een verhoogde blootstelling aan E-nummers of voedseladditieven zoals kunstmatige geur- kleur- en smaakstoffen, zoetstoffen en de smaakversterker natriumglutamaat (E621) kan een rol spelen in het ontstaan van eczeem bij kinderen.5
Voeding rijk aan omega 6
Met ons westerse voedingspatroon krijgen we meer dan het dagelijks advies aan linolzuur (een omega 6-vetzuur) binnen en te weinig omega 3.6 De verhouding tussen deze twee onverzadigde vetzuren is vaak uit balans wat een nadelig effect kan hebben op het immuunsysteem.7
Bronnen van omega 6 zijn plantaardige oliën en vetten zoals zonnebloemolie, koolzaadolie, maisolie en margarine, vlees en bewerkte voedingsmiddelen (kant-en-klaar producten).
Nachtschade groente bij eczeem
Hoewel groenten veel goede voedingsstoffen bevatten, kan het eten van bepaalde soorten ongunstig zijn bij eczeem. Een survey-onderzoek suggereert dat nachtschade groenten – zoals tomaten, paprika, aubergine, pepers en witte aardappelen – eczeemklachten kunnen verergeren.8 Dit zou te wijten zijn aan solanine, een stofje dat in deze groenten zit. Meer onderzoek hiernaar is echter nog nodig.
Histaminerijke voeding en de huid
Histamine maken we niet alleen zelf aan maar krijgen we ook via onze voeding binnen. Een teveel kan zorgen voor een overactieve afweerreactie met huiduitslag als gevolg. Een histamine-vrij dieet kan de klachten van constitutioneel eczeem verminderen.9
Een histamine-vrij dieet is praktisch onmogelijk omdat het in veel voedingsmiddelen voorkomt. Daarom is een histamine-arm dieet beter toe te passen. Hierbij beperk je bepaalde voedingsmiddelen zoals varkensvlees, verschillende kazen, zuivel, groenten als tomaten en spinazie, alcohol, suiker, chocolade en bepaalde soorten citrusfruit.
Lees ook ons blog over histamine intolerantie en voeding.
Welke voeding wel bij eczeem
Naast het vermijden van bepaalde voeding kan de juiste voeding ook helpen om eczeemklachten te verlichten. Een gezond en gevarieerd voedingspatroon is hierbij belangrijk. Let wel op eventuele intoleranties en allergieën.
Vers, onbewerkt en biologisch
Door te kiezen voor voeding die vers, onbewerkt en biologisch is verklein je de kans op het binnenkrijgen van te veel ongezonde vetten, suiker, gifstoffen als pesticiden en voedseladditieven. Bovendien vergroot je hiermee de inname van belangrijke vitaminen en mineralen voor de huid zoals B-vitamines, vitamine C, vitamine E en zink.
Voeding voor de darmen: probiotica en vezels
Om het darmmicrobioom te ondersteunen is het belangrijk om voeding te consumeren die rijk is aan goede bacteriën, oftewel probiotica. Denk hierbij aan gefermenteerde voeding als zuurkool, kefir, kimchi, miso, tempé, kombucha en gefermenteerde zuivelproducten.
Daarnaast dien je voldoende vezels binnen te krijgen, zo’n 30 tot 40 gram is het advies.10 Vezels vormen de voeding voor de goede darmbacteriën en zijn ruim vertegenwoordigd in groente, fruit, noten, zaden, volle granen en peulvruchten.
De juiste vetzuren: omega 3
Omega 3 is een belangrijk vetzuur voor de huid vanwege zijn beschermende werking en gunstige invloed op het behoud van een gehydrateerde huid.11 Bovendien hebben omega 3-vetzuren een ontstekingsremmende werking op de huid en kunnen het risico op het ontstaan van eczeem verkleinen.12,13
Omega 3 vind je voornamelijk in vette vis, schaal- en schelpdieren. De plantaardige vorm ALA, dat het lichaam in geringe mate omzet naar de omega 3-vetzuren EPA en DHA, komt voor in hennepzaad, lijnzaad en walnoten.
De juiste vetzuren: GLA
Naast omega 3 speelt het omega 6-vetzuur gamma-linoleenzuur (GLA) ook een belangrijke rol in het remmen van ontstekingen en het herstellen van een verstoorde huidbarrière.14 GLA komt voor in oliën als teunisbloemolie en borage olie. Hoewel het lichaam zelf linolzuur kan omzetten in GLA, belemmeren bepaalde factoren deze omzetting. Denk hierbij aan ongezonde voeding zoals suiker, verzadigde vetten en transvetten. Ook is de inname van voldoende vitaminen en mineralen belangrijk voor deze omzetting.
Andere ontstekingsremmende voeding
Om de ontstekingsactiviteit in de huid te verminderen kun je ook de inname verhogen van voeding dat rijk is aan anthocyaninen.15 Goede bronnen van anthocyaninen zijn fruit als blauwe bessen, bramen, kersen, zwarte bessen, maar ook rode kool, moerbeien en zwarte sojabonen. Bovendien werken knoflook, kurkuma en gember ontstekingsremmend.
Tot slot
Eczeem is een complexe huidaandoening waarbij meerdere factoren een rol spelen. Mensen met eczeem hebben vaak baat bij het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen en een verhoogde inname van voeding die de eczeemklachten helpen verlichten. Zo kun je met voeding de huid van binnenuit ondersteunen. Echter geldt hierin geen one-size-fits-all. Daarom is het belangrijk om erachter te komen wat jouw specifieke triggers zijn. Dat kun je het beste samen met een deskundige of diëtist doen.
- Nemeth, V., & Evans, J. (2022). Eczema. StatPearls.
- Kolb, L., & Ferrer-Bruker, S. J. (2023). Atopic Dermatitis. StatPearls.
- Rusu, E., Enache, G., Cursaru, R., et al. (2019). Prebiotics and probiotics in atopic dermatitis. Experimental and Therapeutic Medicine, 18(2), 926-931.
- Mao, R., Yu, Q., & Li, J. (2023). The causal relationship between gut microbiota and inflammatory dermatoses: a Mendelian randomization study. Frontiers in Immunology, 14, 1231848.
- Sadighara, P., Safta, M., Limam, I., et al. (2022). Association between food additives and prevalence of allergic reactions in children: a systematic review. Reviews on Environmental Health, 38(1), 181-186.
- (2016). Inname onverzadigde vetzuren. Voedselconsumptiepeiling 2012-2016. Wateetnederland.nl
- DiNicolantonio, J. J., & O’Keefe, J. H. (2018). Importance of maintaining a low omega–6/omega–3 ratio for reducing inflammation. Open Heart, 5(2), e000946. https://doi.org/10.1136/openhrt-2018-000946
- Nosrati, A., Afifi, L., Danesh, M. J., et al. (2017). Dietary modifications in atopic dermatitis: patient-reported outcomes. Journal of Dermatological Treatment, 28(6), 523-538.
- Maintz, L., Benfadal, S., Allam, J., et al. (2006). Evidence for a reduced histamine degradation capacity in a subgroup of patients with atopic eczema. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 117(5), 1106-1112.
- (2006). Dossier Richtlijn voor de vezelconsumptie.
- Pilkington, S. M., & Rhodes, L. E. (2010). Omega-3 fatty acids and skin. In Nutrition for Healthy Skin (pp. 91-107). Springer, Berlin, Heidelberg.
- Lin, J., Ma, L., Yuan, J., Yu, P., & Bai, B. (2023). Causal effects of fatty acids on atopic dermatitis: a Mendelian randomization study. Frontiers in Nutrition, 10, 1083455.
- Sawada, Y., Saito-Sasaki, N., & Nakamura, M. (2020). Omega 3 fatty acid and skin diseases. Frontiers in Immunology, 11, 623052.
- Kawamura, A., Ooyama, K., Kojima, K., et al. (2011). Dietary supplementation of gamma-linolenic acid improves skin parameters in subjects with dry skin and mild atopic dermatitis. Journal of Oleo Science, 60(12), 597-607.
- Lee, Y. M., Yoon, Y., Yoon, H., Park, H. M., Song, S., & Yeum, K. J. (2017). Dietary anthocyanins against obesity and inflammation. Nutrients, 9(10), 1089.
