Bèta-caroteen

Wat is bèta-caroteen?

Bèta-caroteen is een vetoplosbaar pigment, dat verschillende groenten hun oranje kleur geeft. Deze stof die tot de carotenoïden behoort, wordt in het lichaam omgezet in vitamine A. Bèta-caroteen wordt ook als kleurstof gebruikt in voedingsmiddelen, en soms wordt het zelfs toegevoegd aan kippenvoer om de eierdooier een donkerdere kleur te geven.

Bèta-caroteen is zelf geen essentiële voedingsstof, maar kan wel een belangrijke bron van vitamine A zijn. Bij een deel van de mensen in Nederland worden lage innames van vitamine A en voorloperstoffen als bèta-caroteen gezien.¹ Ook bezit het net als andere carotenoïden antioxidanteigenschappen. Bèta-caroteen vinden we terug in voeding als groene bladgroenten, oranje groenten, bepaald fruit en sommige noten.

Gebruik

Mogelijk effectief

Zonnebrand
Het gebruik van beta-caroteen kan ook het risico op verbranding door de zon verkleinen bij mensen die gevoelig zijn voor de zon.

Werking

De belangrijkste werking van bèta-caroteen is de omzetting naar vitamine A. De gemiddelde dagelijkse inname van beta-caroteen bij Amerikaanse volwassenen varieert van 0,5 tot 6,5 mg. Samen met andere carotenoïden levert beta-caroteen ongeveer 50% van de vitamine A-behoefte in het dieet. Bèta-caroteen wordt in het lichaam omgezet in retinal, een essentieel bestanddeel voor het zicht, en vervolgens in retinoïnezuur, dat betrokken is bij groei en celdifferentiatie.

Beta-caroteen bestaat uit verschillende isomeren. Synthetisch beta-caroteen, zoals gebruikt in de meeste klinische studies, bestaat voornamelijk uit de all-trans-vorm. Natuurlijke bronnen bevatten ook 9-cis-, 13-cis- en 15-cis-beta-caroteen. De 9-cis-isomeer wordt slecht opgenomen en grotendeels omgezet in all-trans-beta-caroteen in de darm. Cis-isomeren vormen minder dan 5% van de carotenoïden in het plasma, maar 10-25% in de weefsels.

Veiligheid

Algemeen
Bèta-caroteen is waarschijnlijk veilig bij oraal en gepast gebruik. Er is geen vastgestelde maximale hoeveelheid voor bèta-caroteen. Toch zijn er wel aanwijzingen dat hoge doseringen antioxidanten zoals beta-caroteen meer kwaad kunnen doen dan goed.² Zo vonden sommige onderzoeken dat suppletie met 20-30 mg bèta-caroteen het risico op longkanker kon verhogen bij rokers en mensen die aan asbest waren blootgesteld, hoewel niet alle studies dit vonden. Voor rokers geldt daarom de aanbeveling om supplementen met bèta-caroteen te vermijden.³

Kinderen
Bèta-caroteen is waarschijnlijk veilig bij oraal en gepast gebruik.

Zwangerschap & borstvoeding
Bèta-caroteen is waarschijnlijk veilig bij oraal en gepast gebruik. Hoge doseringen vitamine A kunnen tijdens de zwangerschap schadelijk zijn. Wanneer tijdens de zwangerschap aanvulling met vitamine A nodig is, wordt geadviseerd om voor bèta-caroteen te kiezen. Hierbij wordt namelijk alleen de benodigde hoeveelheid door het lichaam in vitamine A omgezet. Er is weinig bekend over het gebruik van hoge doseringen bèta-caroteen tijdens de zwangerschap, dit wordt daarom afgeraden.

Interacties

Supplementen
Bèta-caroteensupplementen kunnen de lichaamsvoorraden van luteïne verminderen. Sommige klinische onderzoeken tonen aan dat suppletie met bèta-caroteen de luteïneconcentraties in het serum verlaagt.

Niacine kan het goede cholesterol (HDL) verhogen. Echter, het innemen van beta-caroteen samen met vitamine E, vitamine C en selenium kan de gunstige effecten van niacine op het goede cholesterol verminderen. Het is niet bekend of beta-caroteen op zichzelf deze effecten van niacine ook vermindert.

Dosering

Er is geen aparte aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor bèta-caroteen, omdat het lichaam dit naar behoefte omzet in vitamine A. De aanbevolen dagelijkse inname van vitamine A bedraagt 680 microgram voor volwassen vrouwen en 800 microgram voor volwassen mannen.

Bepaalde voedingsingrediënten kunnen het bèta-caroteengehalte in het lichaam verlagen. Overmatige consumptie van alcohol kan de serumconcentraties van bèta-caroteen verlagen.