Voor mensen met ADHD kan het leven aanvoelen als een constante storm van gedachten en impulsen. Velen verlangen naar innerlijke rust en zoeken manieren om de chaos in hun hoofd te bedwingen. Naast traditionele behandelingen groeit de interesse in natuurlijke benaderingen om een gevoel van balans te vinden. Eén stof die hierbij steeds meer aandacht krijgt is GABA. Deze neurotransmitter staat bekend om zijn kalmerende werking op de hersenen.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
ADHD en de rol van neurotransmitters
ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die zowel kinderen als volwassenen treft. Mensen met ADHD ervaren vaak een constante stroom van gedachten die moeilijk te beheersen zijn, wat zich uit in het moeilijk vasthouden van aandacht. Niet omdat ze het niet willen, maar omdat hun hersenen constant in beweging zijn. Dit zorgt voor innerlijke rusteloosheid en de drang om voortdurend in beweging te zijn, soms gepaard met impulsiviteit. Eén van de gevolgen is het gevoel dat hun brein een eigen agenda heeft en dat taken onafgemaakt blijven.
De hersenen van mensen met ADHD zijn hypergevoelig voor stimuli’s. Ze reageren sneller en intenser op veranderingen in hun omgeving, wat dagelijkse taken en sociale interacties uitdagend maakt. Niet door een gebrek aan kennis of vaardigheden, maar door de manier waarop hun hersenen prikkels verwerken. De oorzaak hiervan vinden we voor een groot deel in de disbalans van neurotransmitters in de hersenen. Dit zijn chemische stoffen die verantwoordelijk zijn voor het doorgeven van signalen tussen zenuwcellen.
Neurotransmitters zoals dopamine en noradrenaline zijn nodig voor de regulatie van aandacht, motivatie en motie. Dopamine helpt bij het focussen en plannen, terwijl noradrenaline de alertheid en responsiviteit reguleert. Bij mensen met ADHD werken deze chemische boodschappers niet optimaal, wat bijdraagt aan de kenmerken van de stoornis. Omdat deze neurotransmitters niet in balans zijn, is het moeilijk voor mensen met ADHD om de rust en structuur te vinden die ze nodig hebben.
Wat is GABA?
GABA, voluit gamma-aminoboterzuur, is een belangrijke neurotransmitter die van nature voorkomt in ons centrale zenuwstelsel. Het is een remmende boodschapper, wat betekent dat het de activiteit van zenuwcellen in de hersenen afremt.
GABA wordt geproduceerd uit glutamaat, een andere neurotransmitter die juist een stimulerende werking heeft. Glutamaat activeert zenuwcellen, terwijl GABA deze activiteit weer indamt. Samen zorgen ze voor een delicate balans in de hersenactiviteit, wat cruciaal is voor een optimale hersenfunctie en emotieregulatie.
Naast het reguleren van de hersenactiviteit, speelt GABA een rol bij het motorisch leren en de ontwikkeling van de fijne motorische vaardigheden. Het helpt bij het verfijnen en coördineren van bewegingen door de communicatie tussen de hersenen en spieren te optimaliseren. Daarnaast is GABA onder andere betrokken bij de regulatie van pijn, slaap, stemming en geheugen.1,2,3
De functie van GABA in de hersenen
Als belangrijkste remmende neurotransmitter in de hersenen, zorgt GABA ervoor dat de activiteit van zenuwcellen vermindert, wat helpt om de hersenactiviteit in balans te houden en overmatige prikkeling te voorkomen. Dit begint bij de productie van GABA uit glutamaat. Glutamaat wordt met behulp van enzym glutamaat decarboxylase en vitamine B6 als cofactor omgezet in GABA. Daarna wordt het vrijgegeven door zenuwcellen in de hersenen.
GABA bindt zich na het vrijgeven aan receptoren op de oppervlakte van andere zenuwcellen. Deze receptoren zijn er in twee typen: GABA_A en GABA_B. Hoewel ze op verschillende manieren een rol spelen bij het remmen van de hersenactiviteit, is het resultaat hetzelfde: zodra GABA zich aan een van de receptoren bindt, vermindert de kans dat de betreffende zenuwcel signalen doorgeeft naar andere cellen.4,5,6
Lees meer in ons blog over de werking van GABA.
Huidig onderzoek naar GABA en ADHD
Er wordt vermoed dat verstoringen in het GABA-systeem wel eens verband kunnen houden met typische ADHD-symptomen. Om deze hypothese te onderzoeken, zijn wetenschappers GABA-niveaus gaan meten in de hersenen van mensen met en zonder ADHD.
Ze gebruiken hiervoor een techniek genaamd magnetic resonance spectroscopy (MRS). Hiermee kunnen ze op een niet-invasieve manier de hoeveelheden van verschillende neurotransmitters, waaronder GABA, bepalen in verschillende hersengebieden.7 In meerdere MRS-studies werden inderdaad afwijkende GABA-niveaus gevonden in bepaalde hersengebieden van mensen met ADHD ten opzichte van mensen zonder de stoornis.8,9 Dit suggereert dat een disbalans in het GABA-systeem mogelijk een rol speelt bij het ontstaan en de ontwikkeling van ADHD. Bovendien lijken zowel GABA als glutamaat een ander ontwikkelingspad te volgen bij mensen met ADHD, wat zou kunnen betekenen dat het niet alleen gaat om de hoeveelheid GABA, maar om de balans tussen GABA en glutamaat.10,11
Een interessante hypothese is dat zo’n disbalans in de vroege ontwikkeling de rijping van hersennetwerken beïnvloedt, met mogelijk langdurige gevolgen voor hersenverbindingen en symptomen. Traditionele ADHD medicatie, bijvoorbeeld met methylfenidaat, lijken deze afwijkende ontwikkelingen deels te kunnen normaliseren. Dit komt mogelijk omdat ze ook effect hebben op de GABA-glutamaat balans.10,11,12
Toch is het bewijs voor deze hypothese nog niet waterdicht. Sommige studies vonden namelijk geen significante verschillen in GABA of glutamaat. Maar deze wisselende resultaten zouden ook te maken kunnen hebben met verschillen tussen subgroepen, zoals kinderen versus volwassenen of de aanwezigheid van bijkomende stoornissen. Daarnaast zijn bij ADHD meerdere neurotransmitters betrokken, zoals dopamine, en wijzen sommige studies op een link tussen ADHD en mutaties in genen die betrokken zijn bij de GABA-productie en -functie.10,11,12 Er hoeft dus geen sprake te zijn van een oorzakelijk verband tussen GABA en ADHD.
Hoewel deze bevindingen veelbelovend zijn, benadrukken wetenschappers vooral dat er werk aan de winkel is om precies te begrijpen wat de rol van GABA-verstoringen in ADHD is. En hoe ze deze kennis zouden kunnen omzetten in nieuwe, gerichte therapieën die specifiek inspelen op de GABA-disbalans bij mensen met ADHD.11,12
Bekijk ook ons blog over het onderzoek van GABA bij angst en slaap.
Hoe GABA mogelijk ADHD symptomen kan beïnvloeden
Bij ADHD kunnen afwijkingen in verschillende neurotransmitters bijdragen aan de symptomen. GABA, als belangrijke remmende neurotransmitter, zou hierin een positieve invloed kunnen hebben. In theorie zou een verhoging van GABA namelijk de prikkelbaarheid van zenuwcellen kunnen verminderen, waardoor het makkelijker wordt om de rust te bewaren en de aandacht vast te houden. Op z’n beurt kan dit ook leiden tot verbeteringen in slaap, stemming en stressniveaus, die vaak problematisch zijn bij ADHD.
Onderzoek naar GABA-supplementen en medicijnen die de GABA-activiteit verhogen, is daarom in opkomst. Sommige studies suggereren dat deze middelen gunstige effecten kunnen hebben op de ADHD-symptomen, maar de resultaten zijn tot nu toe gemengd en meer onderzoek is nodig om de effectiviteit en veiligheid op lange termijn te bevestigen.11,12
Lees ook over de rol van magnesium bij kinderen met ADHD en autisme.
Tot slot: kan GABA helpen bij ADHD?
Na onze verkenning van de rol van GABA bij ADHD kunnen we stellen dat deze neurotransmitter zeker veelbelovend is, maar er ook nog veel vraagtekens blijven. GABA helpt bij het remmen van overmatige hersenactiviteit en zou daardoor kunnen bijdragen aan het reguleren van symptomen zoals hyperactiviteit en impulsiviteit.
De resultaten van studies naar GABA-verhogende middelen zijn echter nog gemengd. Dit komt waarschijnlijk door de verschillen in onderzoeksmethoden en deelnemers. Hoewel GABA dus een interessante invalshoek voor toekomstige behandelingen van ADHD biedt, blijft het voorlopig een potentieel hulpmiddel maar nog geen bewezen oplossing.
Toch is het hoopgevend dat GABA als veelbelovende route wordt gezien, en mogelijk een waardevolle toevoeging kan worden aan de behandelopties voor mensen met ADHD.
- Stagg, C. J., Bachtiar, V., & Johansen-Berg, H. (2011). The role of GABA in human motor learning. Current biology : CB, 21(6), 480–484.
- Ochoa-de la Paz, L. D., Gulias-Cañizo, R., Ruíz-Leyja, E. D., Sánchez-Castillo, H., & Parodí, J. (2021). The role of GABA neurotransmitter in the human central nervous system, physiology, and pathophysiology. Revista Mexicana de Neurociencia, 22(2).
- Qian, X., Zhao, X., Yu, L., Yin, Y., Zhang, X.-D., Wang, L., Li, J.-X., Zhu, Q., & Luo, J.-L. (2023). Current status of GABA receptor subtypes in analgesia. Biomedicine & Pharmacotherapy, 168, 115800.
- Institute for Basic Science. (2023). Breakthrough study reveals new insights into GABA, the brain’s key signaling molecule. ScienceDaily.
- Koh, W., Kwak, H., Cheong, E., & Lee, C. J. (2023). GABA tone regulation and its cognitive functions in the brain. Nature reviews. Neuroscience, 24(9), 523–539.
- Wu, C., & Sun, D. (2015). GABA receptors in brain development, function, and injury. Metabolic brain disease, 30(2), 367–379.
- Puts, N. A., & Edden, R. A. (2012). In vivo magnetic resonance spectroscopy of GABA: a methodological review. Progress in nuclear magnetic resonance spectroscopy, 60, 29-41.
- Edden, R. A., Crocetti, D., Zhu, H., Gilbert, D. L., & Mostofsky, S. H. (2012). Reduced GABA concentration in attention-deficit/hyperactivity disorder. Archives of general psychiatry, 69(7), 750-753
- Bollmann, S., Ghisleni, C., Poil, S. S., Martin, E., Ball, J., Eich-Höchli, D., … & O’Gorman, R. L. (2015). Developmental changes in gamma-aminobutyric acid levels in attention-deficit/hyperactivity disorder. Translational psychiatry, 5(6), e589-e589.
- Ferranti, A. S., Luessen, D. J., & Niswender, C. M. (2024). Novel pharmacological targets for GABAergic dysfunction in ADHD. Neuropharmacology, 249, 109897.
- Mamiya, P. C., Arnett, A. B., & Stein, M. A. (2021). Precision Medicine Care in ADHD: The Case for Neural Excitation and Inhibition. Brain Sciences, 11(1), 91.
- Purkayastha, P., Malapati, A., Yogeeswari, P., & Sriram, D. (2020). A Review on GABA/Glutamate Pathway for Therapeutic Intervention of ASD and ADHD. Current Medicinal Chemistry, 27(11), 1850-1865.
