Orthomoleculair kennisinstituut
Menu

Jodium

In het kort
  • Jodium is essentieel voor de productie van schildklierhormonen, die de hormoonstofwisseling, groei en ontwikkeling reguleren.
  • Jodium komt vooral voor in zeevis, zeewier, brood met bakkerszout, zuivelproducten, eieren en vlees.
  • De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor jodium is 150 mcg per dag voor volwassenen en de bovengrens ligt op 600 mcg.
  • Een jodiumtekort kan leiden tot een traag werkende schildklier (struma) en bij kinderen tot groeiachterstand en leerproblemen.
  • Jodium is veilig binnen de door de EFSA vastgestelde bovengrenzen, maar ook een te hoge inname kan leiden tot schildklierproblemen.
In het kort

Wat is jodium?

Jodium is een essentieel, niet-metalen sporenelement dat een cruciale rol speelt in de menselijke gezondheid. Het is nodig voor de productie van de schildklierhormonen thyroxine (T4) en trijodothyronine (T3), die betrokken zijn bij de regulatie van de stofwisseling, groei en ontwikkeling.1 De voedingsmiddelen die over het algemeen het meeste jodium bevatten zijn zeevis, zeewier, zuivelproducten, eieren en vlees.2

Hoewel een jodiumtekort in veel landen een probleem vormt, heeft Nederland van alle EU landen de hoogste jodium inname.3 Toch zijn er ook zorgen, volgens het RIVM krijgen we namelijk maar net genoeg jodium binnen. Hierdoor blijft het risico op een tekort aanwezig.4  Bij kinderen en volwassenen in Nederland leveren eieren en vis slechts 2% van de jodiuminname en vlees 3%. Voor melk en zuivelproducten is dit <15%, terwijl brood en granen wel 57% van de jodiuminname levert. Dit komt doordat gejodeerd zout in brood wordt gebruikt. Je loopt kans op een jodiumtekort als je weinig of geen brood eet of brood zonder gejodeerd zout, zoals veel biologisch brood of een deel van het zelfgebakken brood​.3

Bij een tekort aan jodium gaat de schildklier trager werken en opzwellen.1 In de schildklier zit normaal gesproken een grote voorraad jodium. Als je te weinig jodium binnenkrijgt, merk je dat dus vaak pas na enkele jaren. Een traag werkende schildklier wordt ook wel struma of krop genoemd. Klachten bij traag werkende schildklier kunnen zijn: gewichtstoename, het veel koud hebben, traagheid en obstipatie. Bij kinderen leidt een jodiumtekort tot een groeiachterstand en een verminderd leervermogen.5 Een groot tekort kan bij kinderen leiden tot dwerggroei (cretinisme).6 Het is dus van essentieel belang om een adequate jodiuminname te waarborgen, vooral tijdens kritieke levensfasen zoals de zwangerschap en in de groei.6

Wat is jodium?

Gebruik

Jodiumtekort

Jodiumsupplementen, waaronder gejodeerd zout, zijn effectief in het verbeteren van de jodiumstatus en het verminderen van de grootte van struma’s bij zowel volwassenen als kinderen.6,7 Het is vastgesteld dat voldoende jodiuminname van belang is tijdens de zwangerschap, omdat het cruciaal is voor de ontwikkeling van de foetus.8,9

Blootstelling aan straling

Kaliumjodide voorkomt de opname van radioactief jodium door de schildklier en beschermt zo tegen bepaalde schildklieraandoeningen.10,11 Het gebruik van kaliumjodide wordt specifiek aanbevolen bij stralingsnoodsituaties om de opname van radioactief jodium te blokkeren.11

Gebruik

Werking

Jodium is essentieel voor de synthese van schildklierhormonen, die een belangrijke rol spelen in de regulatie van de stofwisseling, groei, ontwikkeling en neurologische functies. Daarnaast heeft jodium antimicrobiële en antioxidante eigenschappen.

Antimicrobiële effecten

Bij uitwendig gebruik kan jodium antimicrobiële eigenschappen hebben. Het kan bacteriën, virussen, schimmels en eencelligen doden door hun celstructuren te verstoren. Daarom wordt het vaak gebruikt in medische omgevingen, zoals in de vorm van povidon-jodium (PVP-I), een effectief middel met een breed werkingsspectrum. 12

Antioxidante effecten

In bepaalde weefsels fungeert jodium als een antioxidant. Het helpt om schade door vrije radicalen te beperken, wat vooral nuttig is in situaties met veel oxidatieve stress. Dit betekent dat jodium je cellen kan helpen beschermen tegen deze schade.13,14

Endocriene effecten

Jodium is cruciaal voor de synthese van schildklierhormonen, die essentieel zijn voor het reguleren van de hormoonstofwisseling, groei en ontwikkeling. Bij mensen met hyperthyreoïdie kan jodium de afgifte en synthese van schildklierhormonen remmen en zo helpen de balans te herstellen. Let echter op bij jodiumsuppletie, aangezien een te veel aan jodium ook averechts kan werken in het geval van schildklierproblemen.2

Neurologische effecten

Een tekort aan jodium is een belangrijke oorzaak van verstandelijke beperkingen, met name vanwege de rol die jodium speelt bij de productie van schildklierhormonen. Deze hormonen zijn cruciaal voor de myelinisatie, die de zenuwvezels in het centrale zenuwstelsel beschermt en de geleiding van zenuwimpulsen versnelt. Voldoende jodiuminname is dan ook essentieel voor een normale ontwikkeling van de hersenen, vooral tijdens de foetale ontwikkeling en de vroege kinderjaren.15,16

Werking

Veiligheid

Net zoals een tekort aan jodium de werking van de schildklier kan verstoren, kan dit ook voorkomen bij een teveel aan jodium. Dit is voornamelijk het geval voor mensen met een jodiumtekort of een schildklierafwijking, omdat zij extra gevoelig zijn voor een hoge jodiuminname. Een te hoge jodiuminname kan dan meerdere gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder: hypothyreoïdie, hyperthyreoïdie en auto-immuun thyreoïditis.17,18

Voor een veilige inname van jodium heeft de  Europese Voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) een aanvaardbare bovengrens (UL) vastgesteld. In onderstaande tabel zie je de aanvaardbare bovengrens van jodium voor verschillende leeftijden.19

Leeftijd UL jodium (μg per dag)
1-3 jaar 200
4-6 jaar 250
7-10 jaar 300
11-14 jaar 450
15-17 jaar 500
18 jaar en ouder 600

Volwassenen

Jodium is waarschijnlijk veilig wanneer het oraal wordt ingenomen in hoeveelheden die de bovengrens (UL) van 600 mcg per dag niet overschrijden. Hogere doses kunnen veilig zijn onder medische supervisie, maar langdurige inname boven de UL kan leiden tot schildklierdisfunctie, zoals hyper- of hypothyreoïdie.17,18

Kinderen

Voor kinderen is jodium veilig binnen de leeftijdsspecifieke bovengrenzen. Deze liggen tussen de 200 en 500 mcg per dag, afhankelijk van de leeftijd. Hogere innames kunnen leiden tot schildklierproblemen en een lichte vermindering van de intelligentie​.5,6

Zwangerschap en borstvoeding

Jodium is veilig voor zwangere en borstvoedende vrouwen in doses tot de vastgestelde bovengrens van  600 µg per dag.20,21 Tijdens de zwangerschap en borstvoeding is er meer behoefte aan jodium, vanwege de verhoogde productie van schildklierhormonen en de overdracht van jodium aan de foetus en via de moedermelk. Te hoge jodiuminnames kunnen echter leiden tot een verhoogd risico op congenitale hypothyreoïdie en verminderde mentale ontwikkeling bij het kind​, daarom is het belangrijk voor zwangeren om zich aan de ADH van 200 µg jodium per dag te houden.20

Veiligheid

Interacties

Medicijnen

Jodium kan mogelijk de werking van schildklierremmende (antithyroïde) medicijnen verstoren, wat kan leiden tot verminderde effectiviteit.22,23 Ook kan het in combinatie met amiodaron leiden tot zeer hoge jodiumspiegels.24 Verder kunnen jodium en lithium samen additieve effecten hebben die leiden tot hypothyreoïdie​.25

Voeding

Voedingsmiddelen die goitrogenen bevatten, zoals rauwe kruisbloemige groenten, kunnen de opname van jodium door de schildklier verstoren​.26

Interacties

Dosering

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) voor jodium varieert afhankelijk van de leeftijd en specifieke omstandigheden zoals zwangerschap en borstvoeding.20,21,27 Hieronder volgt een overzicht van de ADH voor verschillende leeftijdsgroepen en situaties:

Leeftijd ADH (μg per dag)
Kinderen
6-11 maanden 50
12-23 maanden 70
2-5 jaar 90
6-9 jaar 120
10-17 jaar 150
Mannen
18 jaar en ouder 150
Vrouwen
18 jaar en ouder 150
Zwangere vrouwen 200
Vrouwen die borstvoeding geven 200
Dosering
Referenties

Voor het schrijven van deze pagina is gebruik gemaakt van de professionele monografie van Natural Medicines.

Aanvullende referenties

  1. O’Kane, S. M., Mulhern, M. S., Pourshahidi, L. K., Strain, J. J., & Yeates, A. J. (2018). Micronutrients, iodine status and concentrations of thyroid hormones: a systematic review. Nutrition Reviews, 76(6), 418–431.
  2. Pehrsson, P. R., Roseland, J. M., Patterson, K. Y., Phillips, K. M., Spungen, J. H., Andrews, K. W., Gusev, P. A., Gahche, J. J., Haggans, C. J., Merkel, J. M., & Ershow, A. G. (2022). Iodine in foods and dietary supplements: A collaborative database developed by NIH, FDA and USDA. Journal of Food Composition and Analysis, 109, 104369.
  3. Bath, S. C., Verkaik-Kloosterman, J., Sabatier, M., Ter Borg, S., Eilander, A., Hora, K., Aksoy, B., Hristozova, N., Van Lieshout, L., Besler, H. T., & Lazarus, J. H. (2022). A systematic review of iodine intake in children, adults, and pregnant women in Europe—comparison against dietary recommendations and evaluation of dietary iodine sources. Nutrition Reviews, 80(11), 2154–2177.
  4. Nederlanders krijgen maar net genoeg jodium en nog steeds te veel zout binnen | RIVM. (n.d.).
  5. Bougma, K., Aboud, F., Harding, K., & Marquis, G. (2013). Iodine and Mental Development of Children 5 years old and Under: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 5(4), 1384–1416.
  6. Xu, T., Ren, Z., Li, S., Tan, L., & Zhang, W. (2021). The relationship of different levels of high iodine and goiter in school children: a meta-analysis. Nutrition & Metabolism, 18(1).
  7. Aburto, N., Abudou, M., Candeias, V., & Wu, T. (2014). Effect and safety of salt iodization to prevent iodine deficiency disorders: a systematic review with meta-analyses.
  8. Candido, A. C., Azevedo, F. M., Machamba, A. a. L., Pinto, C. A., Lopes, S. O., De Souza Macedo, M., Ribeiro, S. a. V., Priore, S. E., & Franceschini, S. D. C. C. (2020). Implications of iodine deficiency by gestational trimester: a systematic review. Archives of Endocrinology and Metabolism.
  9. Prashant, T., Yashwant, R., & Malvika, M. (2020). Systematic Review on Association between Iodine Level during Pregnancy and Its Outcomes.
  10. Sudbrock, F., Herrmann, A., Fischer, T., Zimmermanns, B., Baus, W., Drzezga, A., & Schomäcker, K. (2017). Influence of iodine supply on the radiation-induced DNA-fragmentation. Journal of Environmental Radioactivity, 166, 157–161.
  11. Sase, E., Eddy, C., & Polivka, B. J. (2021). Lessons from Fukushima: Potassium Iodide After a Nuclear Disaster. AJN American Journal of Nursing, 121(2), 63–67.
  12. Kenesheva, S. T., Taukobong, S., Shilov, S. V., Kuznetsova, T. V., Jumagaziyeva, A. B., Karpenyuk, T. A., Reva, O. N., & Ilin, A. I. (2023). The Effect of Three Complexes of Iodine with Amino Acids on Gene Expression of Model Antibiotic Resistant Microorganisms Escherichia coli ATCC BAA-196 and Staphylococcus aureus ATCC BAA-39. Microorganisms, 11(7), 1705.
  13. Aceves, C., Mendieta, I., Anguiano, B., & Delgado-González, E. (2021). Molecular iodine has extrathyroidal effects as an antioxidant, differentiator, and immunomodulator. International Journal of Molecular Sciences, 22(3), 1228.
  14. Sorrenti, S., Baldini, E., Pironi, D., Lauro, A., D’Orazi, V., Tartaglia, F., Tripodi, D., Lori, E., Gagliardi, F., Praticò, M., Illuminati, G., D’Andrea, V., Palumbo, P., & Ulisse, S. (2021). Iodine: Its role in thyroid hormone biosynthesis and beyond. Nutrients, 13(12), 4469.
  15. Velasco, I., Bath, S., & Rayman, M. (2018). Iodine as Essential Nutrient during the First 1000 Days of Life. Nutrients, 10(3), 290.
  16. Del C Valdés Hernández, M., Wilson, K. L., Combet, E., & Wardlaw, J. M. (2013). Brain Findings Associated with Iodine Deficiency Identified by Magnetic Resonance Methods: A Systematic Review. Open Journal of Radiology, 03(04), 180–195.
  17. Karbownik-Lewińska, M., Stępniak, J., Iwan, P., & Lewiński, A. (2022). Iodine as a potential endocrine disruptor—a role of oxidative stress. Endocrine, 78(2), 219–240.
  18. Wang, B., He, W., Li, Q., Jia, X., Yao, Q., Song, R., Qin, Q., & Zhang, J. (2019). U-shaped relationship between iodine status and thyroid autoimmunity risk in adults. European Journal of Endocrinology, 181(3), 255–266.
  19. European Food Safety Authority. (2024). Overview on Tolerable Upper Intake Levels as derived by the Scientific Committee on Food (SCF) and the EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). In European Food Safety Authority.
  20. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2024, January 10). Voedingsaanbevelingen voor zwangere vrouwen. Advies | Gezondheidsraad.
  21. (n.d.). Jodium.
  22. Zannat, R., Lee, J., Muzaffar, J., Read, M. L., Brookes, K., Sharma, N., Boelaert, K., McCabe, C. J., & Nieto, H. R. (2023). The potential interaction between medical treatment and radioiodine treatment success: A systematic review. Frontiers in Endocrinology, 13.
  23. Hadjikakou, S. K., & Hadjiliadis, N. (2006). Interaction of Thioamides, Selenoamides, and Amides with Diiodine. Bioinorganic Chemistry and Applications, 2006(1).
  24. Pavan, R., De Jesus, A. M., & Maciel, L. M. (2004). A amiodarona e a tireóide. Arquivos Brasileiros De Endocrinologia & Metabologia, 48(1), 176–182.
  25. Muzzaffar, S., Nazir, T., Bhat, M. M., Wani, I. A., & Masoodi, F. (2022). In CRC Press eBooks (pp. 125–154).
  26. Shopsin, B., Shenkman, L., Blum, M., & Hollander, C. (1973). Iodine and lithium-induced hypothyroidism. The American Journal of Medicine, 55(5), 695–699.
  27. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2018, September 18). Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Advies | Gezondheidsraad.
Sluiten