Het ketodieet staat ook wel bekend als een zeer streng koolhydraatarm voedingspatroon. Hoewel het ketogeen dieet vaak wordt geassocieerd met gewichtsverlies, heeft dit dieet bij uitstek juist een medische toepassing. Zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat er diverse aandoeningen zijn die gebaat zijn bij een zeer beperkte koolhydraatinname, zoals epilepsie, diabetes type 2 en autisme. Welke rol MCT-olie hierin heeft lees je in dit blog.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.
Wat is een ketogeen dieet?
Het ketogeen dieet minimaliseert de inname van de hoeveelheid koolhydraten, en compenseert dit met een hogere vetinname.1 Waar een gemiddeld dieet bestaat uit grofweg 50% koolhydraten, 20% eiwitten en 30% vet, ligt die verhouding bij het ketodieet anders. Hierbij is het aandeel van koolhydraten maximaal 10%, eiwitten maximaal 25% en vetten juist minimaal 65%. Dit vergt dus een behoorlijke aanpassing in je eetpatroon.
Waarom zou je het ketogeen dieet volgen?
Waar je lichaam normaal gesproken koolhydraten omzet en gebruikt als voornaamste energiebron, wordt dit proces met het ketodieet nagenoeg stilgelegd. In plaats daarvan stimuleer je jouw lichaam om over te stappen op het verbranden van vetten voor energie. Dit vergt een ander omzettingsproces.
Onderzoek suggereert dat het ketogeen dieet de biochemische reactie op uithongering nabootst, waardoor ketonlichamen de belangrijkste brandstof worden voor de energiebehoefte van de hersenen.2 Aan deze ketonen heeft het dieet zijn naam te danken en daarom wordt dit proces ook vaak aangeduid als ‘ketose’. Doordat je omschakelt naar de verbranding van vet in plaats van koolhydraten, zorg je voor minder glucose in je bloed en kan je bloedsuikerspiegel dus stabiliseren. Dit kan diverse gezondheidsbevorderende effecten hebben. Bovendien kan het een verminderd hongergevoel veroorzaken en afvallen stimuleren. Hoe dit precies werkt, bespreken we in de rest van dit artikel.
Vasten of koolhydraatbeperkte diëten worden dus gebruikt om ketose te induceren, een staat waarbij de lever vetzuren gebruikt om de ketonlichamen β-hydroxybutyraat (BHB) en acetoacetaat (AcAc) te produceren.3 Ketonen worden door het bloed getransporteerd en leveren energie voor verschillende weefsels, wat essentieel is voor de hersenen, vanwege het beperkte vermogen om energie rechtstreeks uit vetzuren te halen.
De rol van MCT in het ketogeen dieet
MCT staat voor de Engelse term ‘medium-chain triglycerides’, oftewel middellangeketen-vetzuren. Waar vrijwel alle vetten die we uit voeding halen langeketen-vetzuren (LCT) zijn, komen middellangeketen-vetzuren sporadisch in voeding voor. De bekendste bronnen zijn kokosolie en palmpitolie. Het verschil tussen MCT en LCT zit in de lengte van de molecuulketens, om precies te zijn in het aantal koolstofatomen. Middellangeketen-vetzuren beschikken over 6 tot 12 koolstofatomen, terwijl langeketen-vetzuren uit meer dan 12 koolstofatomen bestaan.
Door de kortere lengte van MCT’s worden deze vetzuren veel sneller opgenomen in het lichaam. In tegenstelling tot LCT’s, die een urenlang afbraakproces doorlopen voordat ze beschikbaar zijn als energiebron. Bovendien worden LCT’s in het lichaam voor een deel als vet opgeslagen.
Daarentegen geven MCT’s directe energie. Daarnaast zijn middellangeketen-vetzuren ketogeen, omdat ze sneller worden gemetaboliseerd. Dit maakt MCT olie een ideale toevoeging aan een ketogeen dieet.5 Naast dat het direct energie levert voor de hersenen, wordt deze lipidesoort bovendien nauwelijks als vet opgeslagen.
MCT vetzuren krijgen we echter nauwelijks binnen via onze normale voeding. Om deze reden kan een zuivere MCT olie een toevoeging zijn om de staat van ketose in het lichaam te ondersteunen. Wetenschappelijk onderzoek suggereert dat dit een breed aantal klachten kan verminderen bij diverse aandoeningen, zoals bij epilepsie, maar ook meerdere gastro-intestinale stoornissen en overgewicht.1,2,4 Hierdoor lijkt het effect van het ketogeen dieet medisch een voordeel te bieden.
Ketose, MCT & epilepsie
Epilepsie is een veel voorkomende neurologische aandoening. Ongeveer 30% van de patiënten heeft refractaire epilepsie, wat ook wel moeilijk behandelbare epilepsie wordt genoemd en waarbij de aanvallen regelmatig terugkomen. Bij deze vorm werken namelijk de twee meest gebruikte medicijnen tegen epilepsie niet. In dat geval kan een ketogeen dieet uitkomst bieden. Epilepsie wordt veroorzaakt door een stofwisselingsziekte, wat het veranderen van het metabolisme een interessante behandeling maakt, bijvoorbeeld door het toepassen van een ketogeen dieet of het gebruik van keto-inducerende MCT olie.6 Uit divers onderzoek blijkt dat het ketogeen dieet mogelijk inzetbaar is bij epilepsie in moeilijk behandelbare vormen.1,2,3,6,7
Het ketogeen dieet is een behandelingsmethode die sinds 1920 wordt gebruikt voor hardnekkige epilepsie. Bovendien is het een mogelijke oplossing voor de langere termijn.6,7 Desondanks is het ketodieet een zwaar dieet om te volgen, waardoor het niet voor iedereen vol te houden is. In dat geval kan MCT olie uitkomst bieden. MCT zorgt namelijk eveneens voor ketose in het lichaam, ook wanneer je meer koolhydraten eet dan gangbaar is binnen het ketodieet.3 Hierdoor kan MCT ondersteuning en mogelijk verlichting bieden bij epilepsie, zowel voor wie een ketogeen dieet volgt als bij een minder streng voedingspatroon.
Werkingsmechanisme ketose
Hoe het werkingsmechanisme van ketose bij epilepsie precies in elkaar zit, is nog niet helemaal duidelijk. Echter zijn er wel diverse theorieën over hoe ketose het neuronale metabolisme en de prikkelbaarheid beïnvloedt om de frequentie van aanvallen te verminderen. Zo zijn er aanwijzingen dat een verlaging van de glucosespiegels en een verhoging van ketose mogelijk invloed hebben op bepaalde systemen die betrokken zijn bij het verminderen van aanvallen.7
Ook kan het te maken hebben met de energiereserves in het lichaam. In normale omstandigheden is glucose de gebruikelijke voedingsbodem voor neuronen. Het glucosemetabolisme produceert de snel beschikbare energie die nodig is voor aanvalsactiviteit. Daarom zijn bij patiënten in ketose de bloedglucose-energieniveaus laag en beginnen de hersenen ketonlichamen te gebruiken voor energie. Dit anaerobe metabolisme vertraagt de beschikbaarheid van energie, waardoor aanvallen afnemen.7,8
De rol van MCT bij diabetes type 2
Hetzelfde principe zoals hierboven uitgelegd kan eveneens een gunstig effect hebben op mensen met diabetes type 2. Hierbij gaat het immers over een ziekte die eveneens sterk samenhangt met het glucoseniveau en de bloedspiegel, iets waar zowel het ketodieet en MCT olie een positief effect op hebben.
Als we het specifiek hebben over MCT’s, dan blijkt uit onderzoek dat deze vetzuren het door insuline gemedieerde glucosemetabolisme kunnen verbeteren.9 MCT-olie kan namelijk niet alleen helpen om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden, maar ook door de vetopslag te verminderen en de vetverbranding te versnellen.9,10
Een rapportage van een pilotstudie liet zien dat 40 diabetici die dagelijks MCT-olie slikten een grote afname zagen in lichaamsgewicht, tailleomvang en insulineresistentie in vergelijking met een controlegroep.11 Terwijl een andere kleinschalige studie op korte termijn aantoonde dat degenen die MCT’s gebruikten in plaats van LCT’s, 30% minder suiker nodig hadden om normale bloedsuikerspiegels te behouden wanneer ze werden geïnjecteerd met insuline.9
MCT, ketogeen dieet & autisme
Een ketogeen dieet in combinatie met MCT olie lijkt zelfs een positieve invloed te hebben op mensen met autisme. Een autismespectrumstoornis is een neurologische ontwikkelingsstoornis, waarbij ketose mogelijk ondersteuning kan bieden door het eerder besproken effect op het neurale metabolisme. Een klinische studie uit 2018 laat zien dat kinderen die een aangepast ketogeen dieet kregen met aanvullende MCT, een significante verbetering zagen wat betreft de kernkenmerken van autisme.12 Denk hierbij aan beperkte sociale communicatie en repetitief gedrag. Ook bij eerder onderzoek zag men een significante verbetering in het gedrag van autistische kinderen van maar liefst 60%.13 Echter bleek wel dat een ketogeen dieet niet voor alle autistische kinderen vol te houden was. Hierin zou MCT olie wederom een ondersteunende rol kunnen spelen.
Tot slot
Uit steeds meer wetenschappelijk onderzoek blijkt de gunstige werking van zowel het ketogeen dieet als het gebruik van MCT olie op diverse aandoeningen. Hoewel er nog steeds veel discussie bestaat rondom het exacte werkingsmechanisme in het menselijk lichaam, laat de praktijk keer op keer zien dat veel mensen met deze dieetaanpassingen geholpen zijn. Waar het ketodieet soms een zware aanpassing vergt wat niet iedereen kan volhouden, lijkt MCT olie een makkelijkere optie die eveneens verlichting kan bieden. Voornamelijk omdat het lijkt dat MCT olie ook zonder een koolhydraatbeperkend dieet het lichaam in een staat van ketose kan brengen.3 Interessante bevindingen, die mogelijk vele mensen kunnen helpen om hun klachten te verminderen.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze Orthomoleculair Adviseur Basis.
[advice]
- Levy, R. G., Cooper, P. N., Giri, P., & Weston, J. (2012). Ketogenic diet and other dietary treatments for epilepsy. Cochrane database of systematic reviews, (3).
- Neal, E. G., Chaffe, H., Schwartz, R. H., Lawson, M. S., Edwards, N., Fitzsimmons, G., … & Cross, J. H. (2008). The ketogenic diet for the treatment of childhood epilepsy: a randomised controlled trial. The Lancet Neurology, 7(6), 500-506.
- Norgren, J., Sindi, S., Sandebring-Matton, A., Kåreholt, I., Daniilidou, M., Akenine, U., … & Kivipelto, M. (2020). Ketosis after intake of coconut oil and caprylic acid—with and without glucose: a cross-over study in healthy older adults. Frontiers in Nutrition, 7, 40.
- Shah, N. D., & Limketkai, B. N. (2017). The use of medium-chain triglycerides in gastrointestinal disorders. Practical Gastroenterology, 160, 20-25.
- St-Pierre, V., Vandenberghe, C., Lowry, C. M., Fortier, M., Castellano, C. A., Wagner, R., & Cunnane, S. C. (2019). Plasma ketone and medium chain fatty acid response in humans consuming different medium chain triglycerides during a metabolic study day. Frontiers in nutrition, 6, 46.
- Clanton, R. M., Wu, G., Akabani, G., & Aramayo, R. (2017). Control of seizures by ketogenic diet-induced modulation of metabolic pathways. Amino Acids, 49(1), 1-20.
- D’Andrea Meira, I., Romão, T. T., Pires do Prado, H. J., Krüger, L. T., Pires, M. E. P., & da Conceição, P. O. (2019). Ketogenic diet and epilepsy: what we know so far. Frontiers in neuroscience, 13, 5.
- Garriga-Canut, M., Schoenike, B., Qazi, R., Bergendahl, K., Daley, T. J., Pfender, R. M., … & Roopra, A. (2006). 2-Deoxy-D-glucose reduces epilepsy progression by NRSF-CtBP–dependent metabolic regulation of chromatin structure. Nature neuroscience, 9(11), 1382-1387.
- Eckel, R. H., Hanson, A. S., Chen, A. Y., Berman, J. N., Yost, T. J., & Brass, E. P. (1992). Dietary substitution of medium-chain triglycerides improves insulin-mediated glucose metabolism in NIDDM subjects. Diabetes, 41(5), 641-647.
- Garduno, P. (2020). What does MCT Oil do to your body?. SanDiegoHealth.org
- Han, J. R., Deng, B., Sun, J., Chen, C. G., Corkey, B. E., Kirkland, J. L., … & Guo, W. (2007). Effects of dietary medium-chain triglyceride on weight loss and insulin sensitivity in a group of moderately overweight free-living type 2 diabetic Chinese subjects. Metabolism, 56(7), 985-991.
- Lee, R. W., Corley, M. J., Pang, A., Arakaki, G., Abbott, L., Nishimoto, M., … & Wong, M. (2018). A modified ketogenic gluten-free diet with MCT improves behavior in children with autism spectrum disorder. Physiology & behavior, 188, 205-211.
- Evangeliou, A., Vlachonikolis, I., Mihailidou, H., Spilioti, M., Skarpalezou, A., Makaronas, N., … & Smeitink, J. (2003). Application of a ketogenic diet in children with autistic behavior: pilot study. Journal of child neurology, 18(2), 113-118.
