Natuurlijke zonnebrand: waarom en waar moet je op letten?

29 juni 2022

8 minuten leestijd

Sinds zonnebrandmiddelen op de markt zijn hameren we erop dat veel en regelmatig insmeren met zonnebrand het beste is wat je kunt doen. En omdat jij jouw huid goed wilt beschermen, smeer je jezelf, en je kinderen, ruimschoots in met zonnebrand. Wanneer vervolgens duidelijk wordt dat je die niet-natuurlijke zonnebrand van de drogist beter kunt weggooien dan op je huid smeren, dan zorgt dat voor ophef en verwarring. Logisch, want zonnebrand is toch bedoeld om jou en je huid te beschermen, dus waarom zou je niet zorgeloos kunnen smeren?

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.

[advice]

Voorop gesteld; verbranden door de zon is absoluut onwenselijk. Dus onbeschermd uren in de zon op het terras zitten is geen goed idee. Maar die zorgeloosheid van hierboven verdwijnt wel als sneeuw voor de zon wanneer je leest over de vele schadelijke chemicaliën die in conventionele zonnebrandcrèmes worden gebruikt. Chemicaliën die ook nog eens heel gemakkelijk door de huid worden opgenomen en zo in je bloedbaan terechtkomen. Gelukkig zijn er inmiddels een hoop biologische en natuurlijke zonnebrandcrèmes op de markt, zonder nare bijwerkingen. In dit artikel bespreken we waar je op moet letten.

Schadelijke ingrediënten in zonnebrand

De bedrijven die ingrediënten en producten voor zonnebrandcrème maken en verkopen, moeten deze grondig testen op mogelijke gezondheidseffecten op korte en lange termijn. In 2019 heeft de Federal Food and Drug Administration (de Amerikaanse NVWA) haar meest recente updates van de zonnebrandvoorschriften gepubliceerd.¹ Hierbij kwam zij tot de conclusie dat slechts twee ingrediënten, zinkoxide en titaniumdioxide, als veilig konden worden geclassificeerd. Daarbij hebben talloze nieuwe onderzoeken het afgelopen jaar nieuwe zorgen geuit over de hormoonverstorende effecten van drie andere ingrediënten: oxybenzone, homosalate en avobenzone.

Twee jaar later dan de FDA (in 2021) publiceerde de Europese Commissie haar voorlopige adviezen over de veiligheid van drie chemische UV-filters; oxybenzone, homosalate en octocryleen.^2,3,4 Het advies stelt dat de niveaus van twee van deze stoffen niet veilig waren in de hoeveelheden waarin ze tot dan werden gebruikt (tot 10 procent). De commissie heeft een concentratielimiet voorgesteld van maximaal 2,2 procent voor oxybenzone en 1,4 procent voor homosalaat. Dat is nogal een verschil, zeker als je bedenkt dat zonnebrand niet het enige product is waar deze uv-filters aan worden toegevoegd. We vinden deze ingrediënten ook veelvuldig terug in cosmetica.

We bespreken de 7 meest gebruikte, en schadelijke, ingrediënten. Uiteraard is dit geen volledige lijst van chemische ingrediënten, maar hopelijk geeft het je een mooie basis om gezondere keuzes te maken.

Sunscreen on orange background. Plastic bottle of sun protection and white sun-shaped cream.

Oxybenzone

Oxybenzone, of benzofenon, is een uv-filter en absorbeert de schadelijke straling van de zon. En als het gaat om welke ingrediënten je moet vermijden, is oxybenzone een van de belangrijkste om te onthouden. Deze chemische stof staat bovenaan onze lijst omdat het één van de meest gebruikte ingrediënten is in zonnebrandmiddel. Zo stelt het Center of Disease Control (CDC) dat maar liefst 97 procent van de geteste mensen oxybenzone in hun urine hadden. Daarnaast rapporteren wetenschappers verschillende concentraties in vissen en waterwegen over de hele wereld.⁵Deze cijfers mogen we met recht verontrustend noemen aangezien benzofenon als het meest schadelijke ingrediënt wordt beschouwd.

Oxybenzone wordt namelijk geclassificeerd als hormoonverstorend en is in verband gebracht met verminderde vruchtbaarheid, contactallergieën en fotoallergieën.^6,7,8

Verder blijkt dat:

De chemische stof gevonden is in borstweefsel en moedermelk en in verband is gebracht met borstkanker.^9,10
Adolescente jongens met hoge niveaus van oxybenzone in hun bloed significant lagere testosteronniveaus hebben.¹¹
Blootstelling van vrouwen aan oxybenzone is in verband gebracht met een verhoogd risico op endometriose.¹²
Het toxisch is voor de ontwikkeling en levensvatbaarheid van sperma. Daarnaast is aangetoond dat het mannelijke vissen vervrouwelijkt en de ontwikkeling van borsten bij adolescente vrouwtjes verandert.¹³
Een aangeboren handicap genaamd de ziekte van Hirschsprung is in verband gebracht met blootstelling aan oxybenzone.¹⁴

Een ander probleem met oxybenzone is dat het reageert op chloor, dat vaak wordt gebruikt in zwembaden en waterzuiveringsinstallaties om gifstoffen uit het water te verwijderen. Chloor en oxybenzone reageren door sporen van chloroform te vormen, dat een hogere genotoxiciteit heeft dan alleen oxybenzone. Tot slot hebben verschillende landen dit ingrediënt al verboden vanwege de toxische impact op het milieu en het waterleven, met name op de koraalriffen.

Op etiketten ook benoemd als: alles wat de woorden benzophenone, of benzofenon bevat (zoals benzophenone-2, benzofenon-3, etc.), BP-# (bijvoorbeeld BP-3), sulisobenzone, sulisobenzone sodium.

Octinoxaat, octinoxate

Net als oxybenzone is octinoxaat een veel voorkomend uv-filter in zonnebrandcrème. De stof wordt gemakkelijk en snel door de huid opgenomen en blijft nog uren intrekken nadat de zonnebrandcrème is aangebracht. Het is 16 keer boven de door de FDA voorgestelde veiligheidsdrempel aangetroffen in bloed.¹⁵

De belangrijkste zorgen met deze chemische stof zijn:

Hormoonverstoring¹⁶
Vorming van vrije radicalen¹⁷
Het neurotoxisch effect, met impact op neurotransmitters GABA, glutamaat en aspartaat.¹⁸

Op etiketten ook benoemd als: o methoxycinnamate (OMC), parsol, parsol MCX, parsol MOX, escalol, 2-ethylhexyl p-methoxycinnamate.

Avobenzone

Avobenzone is tevens een uv-filter en is, naast zinkoxide, één van de twee bewezen stoffen die beschermen tegen schadelijke uva-straling. Het probleem met avobenzone is dat het snel afgebroken wordt door zonlicht. Aangezien veel producenten avobenzone blijven gebruiken, moeten ze schadelijke chemicaliën zoals octocryleen, homosalaat of octisalaat toevoegen om de avobenzone langer dan 30 minuten te laten werken. Bovendien lijkt het erop dat avobenzone, in combinatie met andere veel voorkomende ingrediënten in zonnebrandcrème, een glucocorticoïde-achtige activiteit vertoont. Glucocorticoïden spelen een belangrijke rol bij ontstekingen, immuniteit en de afbraak van voedingsstoffen in je lichaam.¹⁹

Op etiketten ook benoemd als: Butyl methoxydibenzoylmethane of Parsol 1789.

Homosalate

Een recent advies van de Europese Commissie vond dat homosalaat niet veilig was om te gebruiken bij concentraties tot 10 procent en adviseerde een maximale concentratie van 1,4 procent.³ Onder andere vanwege de bezorgdheid over mogelijke hormoonverstorende werking.²⁰Homosalaat maakt dat andere chemische stoffen en uv-filters beter en sneller onze huid kunnen binnendringen. Door deze eigenschap kan het zich sneller in je lichaam ophopen dan dat je lichaam het via je lever kan ontgiften.

Op etiketten ook benoemd als: homosalaat, homomenthyl salicylate, HMS.

Octocryleen

Octocryleen is een additief voor zonnebrandcrème dat vaak wordt gebruikt in combinatie met avobenzone. Octocryleen breekt na verloop van tijd af, waardoor het zich ontwikkelt tot de nummer 1 uit deze lijst; benzofenon.²¹ Volgens Yale Medicine bevatten ongeveer 2.400 zonnebrandproducten octocryleen.

Op etiketten ook benoemd als: Octocrylene, 2-Ethylhexyl 2-cyano-3, 3-diphenyl-2-propenoate, 2-Ethylhexyl 2-cyano-3, 3-diphenylacrylate, UV Absorber-3, 2-Propenoic acid, 2-cyano-3, 3-diphenyl-, 2-ethylhexyl ester.

Parabenen & ftalaten

Parabenen zijn een groep synthetische verbindingen die vaak worden toegevoegd aan cosmetica en lichaamsproducten omdat ze de groei van schimmels en bacteriën voorkomen. Ze zijn schadelijk omdat ze de hormoonfuncties verstoren.

Op etiketten ook benoemd als: propylparabeen, isopropylparabeen, isobutylparabeen, methylparabeen, ethylparabeen.

Van ftalaten is aangetoond dat ze hormoonverstorend zijn, daarnaast zijn de stoffen in verband gebracht met borstkanker, geboorteafwijkingen en neurologische problemen.^22,23 Het is een veel gebruikt ingrediënt in cosmetica en verzorgingsmiddelen en zorgt er onder andere voor dat parfum langer blijft hangen.

Op etiketten ook benoemd als: Di-2-ethylhexyl phthalate (DEHP), Di-isononyl phthalate (DINP), Dibutyl phthalate (DBP), Diethyl phthalate (DEP).

In dit blog lees je meer over de schadelijke stoffen in cosmetica.

Parfum

Net zoals in alle cosmetica en verzorgingsproducten is parfum in zonnebrand een no-go. Het ingrediënt ‘parfum’ is vaak een cocktail van honderden verschillende chemische stoffen, en de producent is niet verplicht toe te lichten welke dat precies zijn.

De International Fragrance Association (IFRA) heeft 3000 ingrediënten vastgesteld die als geurstoffen kunnen worden gebruikt.²⁴ Op deze lijst vind je onder andere:²⁵

Kankerverwekkende stoffen zoals styreen, methyleugenol, pyridine en BHA;
Neurotoxische stoffen zoals xylenen en fenol;
Hormoonverstorende stoffen zoals ftalaten, lilial en nonylfenol;
Huidallergenen zoals linalool, hexyl cinnamal, geraniol en HICC.

Natuurlijke zonnebrand – een veiliger alternatief

Jezelf beschermen tegen de zon is absoluut noodzakelijk, maar dat betekent niet dat je jezelf moet blootstellen aan giftige stoffen. Een beter alternatief op de reguliere zonnebrandmiddelen zijn de biologische minerale zonnebrandcrèmes. Minerale zonnebrandmiddelen maken gebruik van zinkoxide en/of titaandioxide. Hoewel niet volledig ‘clean’, zijn dit absoluut veiligere alternatieven voor bovengenoemde chemicaliën. Zinkoxide en titaandioxide zijn anorganische uv-filters die zonlicht reflecteren, in plaats van het te absorberen. Te herkennen aan de mooie witte gloed die ze op je huid achterlaten…

Titaniumdioxide

Er is enige discussie over de vraag of titaniumdioxide veilig is, ondanks dat het in veel natuurlijke zonnebrandmiddelen wordt aangetroffen. De Environmental Working Group zegt hierover: “Titaniumdioxide is mogelijk kankerverwekkend voor de mens, maar alleen bij inademing via producten die kunnen worden verneveld. Het lijkt een lage huidpenetratie te hebben, maar inademing is een punt van zorg.”²⁶ Oftewel, voor titaandioxide geldt; altijd smeerbare crèmes gebruiken, en sprays of poeders vermijden.

Grovere deeltjes titaandioxide zijn veilig en effectief in het afbuigen en absorberen van uv-licht, maar het is belangrijk dat je producten in nano vorm (zeer kleine deeltjes) vermijdt.²⁷ Want hoe kleiner de deeltjes, hoe makkelijker het door de huid dringt. Op het etiket staat dit altijd tussen haakjes achter het ingrediënt vermeld, dus: ‘titaniumdioxide (nano)’.

Zinkoxide

Zinkoxide is het meest effectieve en veiligste minerale uv-filter. Zinkoxide blijft op je huid en voorkomt uv-schade en fungeert als een fysieke barrière.²⁸ Het is net zo effectief als een chemisch filter zoals avobenzone, maar dan zonder de nadelen. Ook voor zinkoxide geldt dat inademing afgeraden wordt, kies dus altijd voor een crème en vermijdt sprays of poeders. Zinkoxide wordt ook veel in nano grootte gebruikt, om de witte gloed te voorkomen. Er is enige bezorgdheid dat nanodeeltjes van zinkoxide gezondheidsproblemen kunnen veroorzaken, maar het bewijs lijkt in de richting ‘veilig’ te gaan.²⁹

Eén studie toonde aan dat, hoewel nano zinkoxide sommige van de buitenste lagen van de opperhuid binnendringt (meer nog wanneer de huid verbrand is door de zon), het geen transdermale penetratie bereikt. Oftewel, het blijft in/op de huid en zal niet door het bloed worden opgenomen.²⁹

Checklist (natuurlijke) zonnebrand:

Minimaal vrij van ‘de drie o’s’; oxybenzone (benzofenon), octinoxaat en octryleen
Kies voor non-nano minerale filters als titaniumdioxide of zinkoxide
Kies, waar mogelijk, voor gecoate zinkoxide of titaniumdioxide
Vermijd sprays en kies altijd voor een crème
Liefst vrij van parfum, ftalaten en parabenen
Liefst biologisch
Met fijne natuurlijke ingrediënten die goed voor je huid zijn, zoals aloë vera, shea butter, vitamine E of frambozenpitolie

Tot slot

Je huid is jouw grootste orgaan en hoewel het een goede barrière is tegen enorm veel invloeden van buitenaf, is het geen ondoordringbaar schild. Het is dus belangrijk dat je bewust bent van wat je op je huid smeert. Voor je het weet heb je – inclusief je shampoo, make-up en zonnebrandmiddel – een chemische cocktail waar je U tegen zegt. We vinden de jaarlijkse ophef over zonnebrandmiddel dan ook volledig terecht. Puur omdat de chemische stoffen zijn goedgekeurd, wil niet zeggen dat ze ongevaarlijk of gezond zijn. Hopelijk kun jij met deze, wellicht nieuwe, informatie voortaan bewustere en gezondere keuzes maken. Fijn ook dat het aanbod van natuurlijke zonnebrand en cosmetica gestaag toeneemt, zo kunnen we iedere keer weer gezondere keuzes maken.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan onze Orthomoleculair Adviseur Basis.

Referenties

Food and Drug Administration, HHS. (2019). Sunscreen Drug Products for Over-the-Counter Human Use. Proposed rule. 2019-03019.
Scientific Committee on Consumer Safety. (2021). OPINION on Benzophenone-3. European Commission. https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/scientific_committees/consumer_safety/docs/sccs_o_247.pdf
Scientific Committee on Consumer Safety. (2021). OPINION on Homosalate. European Commission. https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/scientific_committees/consumer_safety/docs/sccs_o_244.pdf
Scientific Committee on Consumer Safety. (2021). OPINION on Octocrylene. European Commission. https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/scientific_committees/consumer_safety/docs/sccs_o_249.pdf
DiNardo, J. C., & Downs, C. A. (2018). Dermatological and environmental toxicological impact of the sunscreen ingredient oxybenzone/benzophenone‐3. Journal of cosmetic dermatology, 17(1), 15-19.
Rodríguez, E., Valbuena, M. C., Rey, M., & Porras de Quintana, L. (2006). Causal agents of photoallergic contact dermatitis diagnosed in the national institute of dermatology of Colombia. Photodermatology, photoimmunology & photomedicine, 22(4), 189– https://doi.org/10.1111/j.1600-0781.2006.00212.x
Wang, J., Pan, L., Wu, S., Lu, L., Xu, Y., Zhu, Y., … & Zhuang, S. (2016). Recent advances on endocrine disrupting effects of UV filters. International journal of environmental research and public health, 13(8), 782.
Ghazipura, M., McGowan, R., Arslan, A., & Hossain, T. (2017). Exposure to benzophenone-3 and reproductive toxicity: A systematic review of human and animal studies. Reproductive Toxicology, 73, 175-183.
Kerdivel, G., Le Guevel, R., Habauzit, D., Brion, F., Ait-Aissa, S., & Pakdel, F. (2013). Estrogenic potency of benzophenone UV filters in breast cancer cells: proliferative and transcriptional activity substantiated by docking analysis. PloS one, 8(4), e60567. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0060567
Schwartz,R. C., Haslam, S. Z.,(2018). Mammary Carcinogenesis: Pubertal and Adult Effects of High Fat Diet + Oxybenzone. Breast Cancer & the Environment Research Program. Michigan State University
Scinicariello, F., & Buser, M. C. (2016). Serum testosterone concentrations and urinary bisphenol A, benzophenone-3, triclosan, and paraben levels in male and female children and adolescents: NHANES 2011–2012. Environmental health perspectives, 124(12), 1898-1904.
Kunisue, T., Chen, Z., Buck Louis, G. M., Sundaram, R., Hediger, M. L., Sun, L., & Kannan, K. (2012). Urinary concentrations of benzophenone-type UV filters in US women and their association with endometriosis. Environmental science & technology, 46(8), 4624-4632.
Schlumpf, M., Durrer, S., Faass, O., Ehnes, C., Fuetsch, M., Gaille, C., Henseler, M., Hofkamp, L., Maerkel, K., Reolon, S., Timms, B., Tresguerres, J. A., & Lichtensteiger, W. (2008). Developmental toxicity of UV filters and environmental exposure: a review. International journal of andrology, 31(2), 144– https://doi.org/10.1111/j.1365-2605.2007.00856.x
DiNardo, J. C., & Downs, C. A. (2019). Can oxybenzone cause Hirschsprung’s disease?. Reproductive Toxicology, 86, 98-100.
Matta, M. K., Zusterzeel, R., Pilli, N. R., Patel, V., Volpe, D. A., Florian, J., … & Strauss, D. G. (2019). Effect of sunscreen application under maximal use conditions on plasma concentration of sunscreen active ingredients: a randomized clinical trial. Jama, 321(21), 2082-2091.
Schlumpf, M., Cotton, B., Conscience, M., Haller, V., Steinmann, B., & Lichtensteiger, W. (2001). In vitro and in vivo estrogenicity of UV screens. Environmental health perspectives, 109(3), 239-244.
Hanson, K. M., Gratton, E., & Bardeen, C. J. (2006). Sunscreen enhancement of UV-induced reactive oxygen species in the skin. Free Radical Biology and Medicine, 41(8), 1205-1212.
Ruszkiewicz, Joanna A., et al. “Neurotoxic effect of active ingredients in sunscreen products, a contemporary review.” Toxicology Reports 4 (2017): 245-259.
Klopčič, I., & Dolenc, M. S. (2017). Endocrine activity of AVB, 2MR, BHA, and their mixtures. Toxicological Sciences, 156(1), 240-251.
Bernauer, U., Bodin, L., Chaudhry, Q., Coenraads, P. J., Dusinska, M., Ezendam, J., … & Von Goetz, N. (2021). SCCS Opinion on Homosalate-SCCS/1622/20-Final Opinion.
Downs, C. A., DiNardo, J. C., Stien, D., Rodrigues, A. M., & Lebaron, P. (2021). Benzophenone accumulates over time from the degradation of octocrylene in commercial sunscreen products. Chemical Research in Toxicology, 34(4), 1046-1054.
López-Carrillo, L., Hernández-Ramírez, R. U., Calafat, A. M., Torres-Sánchez, L., Galván-Portillo, M., Needham, L. L., … & Cebrián, M. E. (2010). Exposure to phthalates and breast cancer risk in northern Mexico. Environmental health perspectives, 118(4), 539-544..
PHTHALATES, C. H. A. P. O. (2014). Report to the US Consumer Product Safety Commission by the chronic hazard advisory panel on phthalates and phthalate alternatives.
The International Fragrance Association. (2022). The Complet IFRA Standards – 50th Amendment.
Dodson, R. E., Nishioka, M., Standley, L. J., Perovich, L. J., Brody, J. G., & Rudel, R. A. (2012). Endocrine disruptors and asthma-associated chemicals in consumer products. Environmental health perspectives, 120(7), 935-943.
Environmental Working Group. (2021). Nanoparticles in sunscreen. https://www.ewg.org/sunscreen/report/nanoparticles-in-sunscreen/
Kang, S. J., Kim, B. M., Lee, Y. J., & Chung, H. W. (2008). Titanium dioxide nanoparticles trigger p53‐mediated damage response in peripheral blood lymphocytes. Environmental and molecular mutagenesis, 49(5), 399-405.
Smijs, T. G., & Pavel, S. (2011). Titanium dioxide and zinc oxide nanoparticles in sunscreens: focus on their safety and effectiveness.Nanotechnology, science and applications, 4, 95– https://doi.org/10.2147/NSA.S19419
Nohynek, G. J., & Dufour, E. K. (2012). Nano-sized cosmetic formulations or solid nanoparticles in sunscreens: a risk to human health?. Archives of toxicology, 86(7), 1063-1075.
Monteiro-Riviere, N. A., Wiench, K., Landsiedel, R., Schulte, S., Inman, A. O., & Riviere, J. E. (2011). Safety evaluation of sunscreen formulations containing titanium dioxide and zinc oxide nanoparticles in UVB sunburned skin: an in vitro and in vivo study. Toxicological sciences, 123(1), 264-280.