Orthomoleculair kennisinstituut
Menu

Immuniteit

14 maart 2016
16 minuten leestijd
Immuniteit
In het kort
  • Het immuunsysteem
  • Eerstelijns immuunsysteem
  • Aangeboren immuunsysteem
  • Het adaptieve immuunsysteem (3e lijns)
  • Ondersteuning van immuunsysteem

Het doel van je immuunsysteem is om je lichaam gezond te houden en infecties te voorkomen. Het is een prachtig mechanisme dat op verschillende niveaus bacteriën, virussen, lichaamsvreemde stoffen en gevaar herkent en vervolgens ook elimineert.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.

[advice]

Een groot aantal ziekten wordt veroorzaakt door het falen of niet goed functioneren van het immuunsysteem. Het falen van het immuunsysteem wordt onder andere in de hand gewerkt door een te veel aan verkeerde voeding, medicijngebruik en een ongezonde leefstijl. De eerste lijn van verdediging houdt door het goed functioneren van de lichaamsbarrières de indringers buiten die niet in het lichaam thuis horen. Wanneer deze pathogenen toch het lichaam binnenkomen komt het immuunsysteem in het lichaam op verschillende niveaus in actie om er voor te zorgen dat we gezond blijven. Dit gebeurt voornamelijk door het ingenieuze netwerk van witte bloedcellen dat op verschillende plaatsen in het lichaam tot actie overgaat.

Volg deze opleiding als E-learning
Start nu met e-learning en ontvang tot wel 27.5% korting! E-learning
Bekijk e-learning

Het immuunsysteem

Het immuunsysteem is ouder dan de mens. Cyanobacteriën bezaten al een immuunsysteem. Zij behoren tot de oudste organismen op aarde; er wordt geschat dat ze al 3,5 miljard jaar bestaan. Cyanobacteriën staan aan de basis van onze evolutie omdat zij de eerste waren die zuurstof kunnen produceren. De functies van het immuunsysteem zijn het herkennen en elimineren van pathogenen, tumorcellen, lichaamsvreemde stoffen en gevaar. Het immuunsysteem speelt een belangrijke rol in de communicatie tussen de barrières en immuun cellen van zowel adaptieve als aangeboren immuunsysteem. Het immuunsysteem bestaat uit 3 verschillende mechanismes: Het eerstelijns immuunsysteem heeft voornamelijk als functie het binnendringen van bacteriën, virussen en schimmels tegen te gaan. De huid is hierin heel belangrijk maar ook de slijmlagen van onder andere de luchtwegen en voornamelijk de darmen spelen hierbij een belangrijke rol. Het tweede lijns immuunsysteem ofwel aangeboren immuunsysteem heb je bij je geboorte al. Het richt zich voornamelijk op algemene afweer. Deze algemene afweer richt zich niet op één specifieke ziekteverwekker maar op alle ziekteverwekkers die in het lichaam voorkomen. Dit systeem bestaat voornamelijk uit witte bloedcellen. Het adaptieve immuunsysteem (derde lijn) is het verworven immuunsysteem.

Eerstelijns immuunsysteem

Het eerstelijns immuunsysteem bestaat uit alles wat in verbinding staat met de buitenlucht. Hieronder vallen de darmen, longen, huid, slijmvliezen en alle lichaamsopeningen zoals bijvoorbeeld de mond. Ongeveer 80% van ons eerstelijns verdedigingssysteem vindt plaats in de slijmvliezen. Een gezonde slijmvliesbarrière is dus uitermate belangrijk voor het hele immuunsysteem.

De darmen zijn een belangrijk onderdeel van het immuunsysteem. Voor het optimaal functioneren van het immuunsysteem is een goede darmflora absoluut noodzakelijk. De darmflora heeft veel verschillende functies in ons lichaam. Het biedt bescherming tegen pathogenen. De darmflora creëert een milieu waarin pathogenen zich niet thuis voelen. Ook voedselvertering is een belangrijke functie van de darmflora. De darmflora helpt de vertering met behulp van enzymen en produceert lactase voor vertering van melkproducten. Daarnaast produceert de darmflora korte keten vetzuren zoals melkzuur, azijnzuur en boterzuur die noodzakelijk zijn voor het goed functioneren van de barrières. De darmflora verlaagt de pH waardoor pathogenen moeilijker kunnen overleven en calcium, magnesium en zink beter worden opgenomen. Wanneer de darmflora optimaal is vormt deze een laag in de darmen die optimale bescherming biedt voor het binnendringen van pathogenen.

Darmflora

Er zijn echter veel factoren die de darmflora kunnen verstoren. Stoffen zoals chloor kunnen de darmflora verstoren. Stress zorgt voor verandering van de pH waarde; hierdoor gaat de conditie van het darmslijmvlies en de flora achteruit. Ook alcohol is een boosdoener. Alcohol belemmert de hechting van Probiotica. Daarnaast is het overdadige gebruik van suiker dat helaas in ons huidige eetpatroon is binnen geslopen erg slecht voor de darmflora. Suiker stimuleert namelijk de groei van slechte bacteriën. Medicijngebruik doet de darmflora ook weinig goeds; bijvoorbeeld zuurremmers. Deze verhogen de pH in de darm. Ook steroïde medicijnen en anticonceptie verstoren de darmflora. Antibiotica is echter de grootste vijand van de darmflora: Antibiotica vernietigt namelijk de totale flora. De gevolgen van een niet intacte darmflora zijn allergieën zoals eczeem, hooikoorts en huidproblemen. Daarnaast kunnen er ook darmproblemen ontstaan omdat de darmwerking verstoord wordt.

Darmwand Flora
Darmwand Flora

Leaky gut

Voedingsstoffen die worden verteerd worden door de darmwand heen opgenomen in het bloed. Deze darmwand bestaat uit een slijmvlieslaag die bestaat uit darmcellen die tegen elkaar aangeplakt zijn door middel van zogenaamde “Tight junctions”. Deze “Tight junctions” bepalen welke voedingsstoffen wel door mogen en welke niet. Wanneer de darmwand beschadigd is ontstaan er kleine gaatjes in de darmwand en kunnen ongewenste stoffen zoals bijvoorbeeld bacteriën, schimmels, ongewenste voedseldeeltjes en afvalstoffen, die gewoonlijk niet in het bloed worden opgenomen lekken naar het bloed. Hierdoor wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dit verschijnsel wordt een lekkende darm genoemd. De darmflora beschermt de slijmvlieslaag in de darmen. Deze slijmvlieslaag zorgt op zijn beurt weer dat de “Tight junctions” goed beschermd worden. De slijmvlieslaag in de darm is opgebouwd uit kort-keten vetzuren en het aminozuur L-Glutamine. Glutamine zorgt dat de darmbarrière in stand gehouden wordt en is dus onontbeerlijk voor een gezonde darmwand. L-Glutamine is ruim beschikbaar in voeding zoals rundvlees, kip, vis, koolsoorten, bonen en peterselie. Ongeveer 70% van de Glutamine in voeding wordt gebruikt door de mucosacellen (slijmvlies) in het lichaam waarvan ongeveer 75% wordt gebruikt door de darmwand. Wanneer er een tekort aan L-Glutamine is dan wordt de darm permeabiliteit verhoogd en dat kan aanleiding geven tot het binnendringen van toxinen en pathogenen in de bloedbaan.

Door een lekkende darm kunnen voedselintoleranties of voedselallergieën ontstaan. Slecht verteerde voedingsstoffen (vooral gluten en caseïne) en andere gifstoffen die in het bloed terechtkomen kunnen onder andere de afgifte van hormonen en neurotransmitters verstoren. Door de continue belasting van het immuunsysteem kan er eczeem, acne of andere huidproblemen ontstaan en in ernstige gevallen een auto-immuunziekte ontstaan.

De oorzaak van een lekkende darm is vaak verkeerde voeding. Voeding die veel suikers, gluten en andere allergenen bevat tasten de darmwand aan. Medicatie is een andere oorzaak. De grootste boosdoener is antibiotica die de darmflora vernietigt. Maar ook stoffen als zoetjes, pesticides en andere chemicaliën verstoren de darm. Andere oorzaken zijn stress, een tekort aan vezels in de voeding of een tekort aan eiwitten, vitamine D, Magnesium, Zink en gezonde vetten die de slijmvlieslaag optimaliseren. De klachten die horen bij een lekkende darm zijn problemen met immuunsysteem (overactief of niet werkend), voedselintoleranties of -allergieën, huidproblemen; netelroos, eczeem enz., slecht geheugen, slechte concentratie, depressies, stemmingswisselingen, allerlei spijsverteringsklachten, vermoeidheid, uitputting, algehele malaise, spier- en gewrichtspijnen, fibromyalgie, hormonale klachten en angsten.

Verbetering eerstelijns immuunsysteem

De basis voor het verbeteren van het eerstelijnsimmuunsysteem ligt in het aanpassen van de voeding. De jager-verzamelaar die 15 tot 30 duizend jaar geleden leefde had een heel ander eetpatroon dan dat we in de tegenwoordige tijd hebben. Zij leefden één met de natuur en aten wat de natuur voortbracht. De oermens at geen bewerkt voedsel, geen suikers (behalve in fruit), geen zuivelproducten en geen granen. Maar hij voedde zich met vezelrijke groenten, fruit, noten en zaden en eiwitten uit vlees en vis. Om het immuunsysteem te verbeteren is het belangrijk om een voedingspatroon te creëren dat veel lijkt op het eetpatroon van de oermens. Het is cruciaal om geen geraffineerde koolhydraten zoals pasta, bloem, witte rijst en tafelsuiker te eten. Eet veel groente, fruit en verrijk je voeding met Omega 3. Daarnaast is het zaak om stoffen die de darmwand beschadigen te vermijden. Deze stoffen zijn saponinen zoals sojabonen, erwten, spinazie, tomaten en aardappels. Saponinen zorgen voor verzeping van de darmwand en maken de darmwand meer permeabel. Andere stoffen die de darmwand beschadigen zijn gluten en lectinen zoals peulvruchten en aardappels. Het is ook van belang om bepaalde E nummers, additieven en allergenen zoveel mogelijk te vermijden en genoeg te variëren met je zelfbereide voeding.

Naast het aanpassen van de voeding kunnen er een aantal supplementen worden ingezet om de darmwand te helen en de darmflora te verbeteren. L-Glutamine is het middel om de slijmvliezen te herstellen en te verbeteren. L-Glutamine wordt voor dit doel vaak gecombineerd met N-Acetyl Glucosamine. Dat ondersteunt de opbouw en het herstel van het darmepitheel, de synthese van darmslijmvlies en bevordert de groei van goede bacteriën. Om de darmflora te verbeteren kan Probiotica worden ingezet eventueel aangevuld met Prebiotica. Het is van belang om eerst de spijsvertering te verbeteren en dan de darmwand te repareren en vervolgens de darmflora te verbeteren. Zink kan worden ingezet om de darmwand te repareren. Zink speelt namelijk een belangrijke rol in de stabilisering van het celmembraan en is goed voor wondgenezing. Zinkmethionine is een vorm die de voorkeur krijgt omdat deze goed door het lichaam wordt opgenomen. Uit onderzoek is gebleken dat ook salvestrolen en Omega 3 een positieve bijdrage leveren aan het verbeteren van het eerstelijns immuunsysteem. Specifieke proteolytische enzymen zoals papaïne en bromelaïne werken ontstekingsremmend, pijnstillend en immuun versterkend en hebben een positieve bijdrage aan het corrigeren van de intestinale hyperpermabiliteit.

Ook beweging speelt een grote rol omdat het goed is voor de darm peristaltiek en voor de verbranding van voedsel. De voorkeur heeft het om lekker buiten te bewegen en om na de beweging het vocht weer aan te vullen.

Een goede manier om te zien of je darmen in orde zijn is om te kijken naar je ontlasting. Je kan een ontlastingsonderzoek laten doen maar je kan al heel veel zien door af en toe naar je ontlasting te kijken. Een aantal zaken zijn van belang. De ontlasting vindt één tot drie maal daags plaats en bevat geen herkenbare voedselbestanddelen. De ontlasting wordt moeiteloos geproduceerd, dus zonder actief persen en je hebt weinig wc papier nodig. De vorm is die van een sigaar en is bedekt door een glanzend laagje.

Het gezond houden van de darmen is het belangrijkste voor het eerstelijns immuunsysteem. De darm is de wortel van de plant mens. Des te gezonder de wortel, des te gezonder de mens.

“40% van het totale Glutamine verbruik vindt plaats in de darmen”

Aangeboren immuunsysteem

Het aangeboren immuunsysteem wordt als eerste geactiveerd als pathogenen door de lichaamsbarrière heen gaan. Het aangeboren immuunsysteem is zoals de naam zegt bij de geboorte verkregen en is in het DNA verankerd. Dit immuunsysteem is dan ook voor ieder mens uniek. Het aangeboren immuunsysteem is snel reagerend, maar minder specifiek voor de pathogeen. Het geeft een algemene meestal pro-inflammatoire reactie en brengt het adaptieve systeem op gang. Een belangrijk voorbeeld is de ontstekingsreactie die op gang wordt gebracht wanneer er een stressreactie plaatsvindt in het lichaam. Wanneer er adrenaline wordt aangemaakt dan activeert het aangeboren immuunsysteem ook automatisch een pro-inflammatoire reactie omdat het lichaam wordt voorbereid om te vechten of vluchten en je hierbij gewond zou kunnen raken. Omdat het aangeboren immuunsysteem snel en vrij algemeen reageert heeft het geen geheugencellen en is het aangeboren immuunsysteem niet lerend te noemen. Dit in tegenstelling tot het adaptieve immuunsysteem. Het aangeboren immuunsysteem bevindt zich in het bloed, de weefselvloeistoffen en in de lymfevaten en maakt gebruik van diverse typen witte bloedcellen.

Cellen van het aangeboren immuunsysteem

Het aangeboren immuunsysteem maakt gebruik van diverse types witte bloedcellen. Macrofagen zijn een soort pacman’s die bacteriën “opeten”. Zij maken gebruik van fagocytose. Witte bloedcellen die gebruik maken van fagocytose omsluiten bacteriën, schimmels en andere indringers om ze buiten gevecht te stellen en vervolgens af te breken of gewoon op te eten. Naast Macrofagen maken ook neutrofiele granulocyten gebruik van deze methode. Neutrofiele granulocyten, ook onderdeel van het aangeboren immuunsysteem, zorgen voor een primaire immuunrespons die maakt dat infecties snel onder controle komen. Ook monocyten, een relatief grote witte bloedcel maakt regelmatig gebruik van fagocytose. Monocyten werken als een soort stofzuiger en ruimen op deze manier de indringers op. De belangrijkste functie van eosinofiele granulocyten is het vernietigen van parasieten. Dit door zich eerst aan de parasiet vast te zetten om vervolgens de celwand te beschadigen en zo de parasiet te vernietigen. Basofiele granulocyten spelen een rol bij allergische reacties. In de granulen van de basofiele granulocyt is histamine opgeslagen die vrijkomt wanneer er lichaamsvreemde stoffen door de barrières heen gaan. Histamine zorgt voor een ontstekingsreactie. Deze ontstekingsreactie maakt ruimte voor cellen om hun werk te doen. Het is echter wel van belang dat de ontstekingsreactie weer uit gaat wanneer het “probleem” is opgelost. Deze stopreactie wordt geproduceerd uit AA, DHA en EPA. Een tekort aan één van deze vetzuren kan leiden tot een overactiviteit van de ontsteking en een verlengde levensduur. De laatste belangrijke witte bloedcellen in het aangeboren immuunsysteem zijn de Natural Killer cells. Natural Killer cells maken gebruik van cytolyse om onder andere tumorcellen en virussen te vernietigen. Bij cytolyse wordt perforine geproduceerd. Perforine slaat een gat in het celmembraan. Door osmose zwelt de cel op en blaast deze zichzelf op.

Het is belangrijk dat de ontstekingsreactie niet te vaak optreedt en niet lang duurt omdat anders de effectiviteit van het aangeboren immuunsysteem vermindert. De ontstekingsgevoeligheid wordt bevorderd door chronische stress, NSAID medicatie, vitamine A en D tekort en een te hoge oxidatieve belasting. Ook hier speelt gezonde voeding weer een belangrijke rol. Onder andere te veel Omega 6 in de voeding werkt ontstekingsbevorderend.

Verbeteren van aangeboren immuunsysteem

Bij het verbeteren van het aangeboren immuunsysteem staat het voorkomen en het te lang duren van ontstekingen voorop. Omega 3 bevat DHA en EPA die er voor zorgen dat de ontstekingsreactie weer uit gaat wanneer het “probleem” is opgelost en het is dus van belang dat er voldoende Omega 3 in de voeding terug te vinden is. Van Curcumine is bekend dat het een belangrijke rol speelt bij het voorkomen van chronische ontstekingen. Bioperine zorgt ervoor dat Curcumine optimaal wordt opgenomen. Wanneer er sprake is van vitamine A of vitamine D tekort dan neemt de ontstekingsgevoeligheid ook toe. Tekorten aan beide vitamines dienen dan ook te worden aangevuld.

Het adaptieve immuunsysteem (3e lijns)

Het adaptieve of verworven immuunsysteem is dat deel van het immuunsysteem dat pas gaat werken als de barrières en het aangeboren immuunsysteem falen om de besmetting op te lossen. Het is langzaam werkend en wordt pas actief 7-10 dagen na een nieuwe besmetting. Het werkt zowel pro-inflammatoir als anti-inflammatoir. Het grote verschil tussen het aangeboren en adaptieve immuunsysteem is dat het adaptieve immuunsysteem een geheugen heeft. Wanneer het lichaam een besmetting heeft doorgemaakt die het adaptieve systeem moest oplossen dan weet dit immuunsysteem precies hoe het zo’n besmetting de volgende keer moet oplossen. Dit verklaart waarom we na een eerste besmetting de tweede overleven. Van dit geheugen wordt gebruik gemaakt met het ontwikkelen van vaccins. Hier wordt ook het belang duidelijk van dat het af en toe doormaken van een besmetting je immuunsysteem versterkt. Het adaptieve immuunsysteem maakt gebruik van witte bloedcellen die zich ontwikkelen in de lymfeknopen, beenmerg of thymus. Er zijn 2 soorten adaptieve immuunsystemen. Het ene systeem speelt zich af in de cellen terwijl het 2e systeem zich humoraal afspeelt.

Cellulaire afweer

De cellulaire afweer is voornamelijk inflammatoir en werkt tegen virale infecties. Wanneer het cellulaire systeem overbelast wordt dan kunnen er auto-immuunziektes, MS of andere ontstekingsziektes zoals bijvoorbeeld reuma ontstaan. Lymfocyten zijn de belangrijkste witte bloedcellen die betrokken zijn bij het cellulaire afweer. Deze worden in het beenmerg aangemaakt en rijpen zo’n 15 jaar in de thymus. De cellulaire afweer maakt voornamelijk gebruik van T-lymfocyten. Er zijn verschillende soorten T-lymfocyten: Cytotoxische T-cellen, dit zijn perforine producerende lymfocyten die lichaamsvreemde of abnormale cellen doden. T-helpercellen die helpen de B-lymfocyten bij herkenning en productie van antilichamen en T-remmer cellen die er voor zorgen dat een afweerreactie niet uit de hand loopt. Met behulp van cytokinen of directe interactie met andere T cellen zal de T remmer-cel de sterkte van een opkomende immuunrespons matigen. Als laatste is er natuurlijk nog de T geheugen cel. Bij een herhaalde infectie herkent deze lymfocyt de antigeen. Hierdoor wordt de immuunrespons sneller op gang gebracht.

Humorale afweer

De humorale afweer werkt voornamelijk anti-inflammatoir en werkt tegen bacteriële infecties en verzorgt het opruimen van het eigen necrotische weefsel. Het afweersysteem herkent niet de volledige lichaamsvreemde structuur maar slechts een eiwit- of een suikeronderdeel hiervan, dat antigeen genoemd wordt. Wanneer het humorale systeem overbelast is zal zich dit uiten in allergieën, eczeem of astma. Het humorale systeem maakt gebruik van B cellen die op hun beurt weer eiwitten uitscheiden die als antistoffen dienen; de zogenaamde Immunoglobulines. De B lymfocytcellen worden geproduceerd en groeien in het beenmerg en worden geactiveerd door T helper cellen (Cellulaire afweer). Na activatie splitsen B lymfocyten zich op in B plasmacellen en B geheugen cellen. B plasma cellen kunnen heel lang leven in het lichaam en worden wanneer ze worden geactiveerd specifieke antilichamen (immunoglobulines) afscheiden. De B geheugencellen regelen immuniteit, blijven slapend en kunnen snel reageren bij een tweede blootstelling aan hetzelfde antigeen door massa productie van antilichamen (immunoglobuline).

Immunoglobulines

De meeste immunoglobulines zijn meetbaar in het bloed. De vijf belangrijkste types immunoglobulines zijn:

Immunoglobuline type (Functie)
Immunoglobuline type (Functie)

Cytokinen

Bij zowel het aangeboren als het verworven afweersysteem zijn cytokines betrokken. Cytokinen zijn de boodschappers van het immuunsysteem. Zij signaleren de indringers en zorgen ervoor dat het juiste systeem wordt geactiveerd oftewel het aangeboren immuunsysteem of adaptieve immuunsysteem. De cytokinen hebben ook een terugkoppelingsfunctie naar de geheugencellen. Er zijn zowel pro-inflammatoire (IL1, IL2, IL6 en TNF a)  als anti-inflammatoire cytokinen (IL10).

Ondersteuning van immuunsysteem

Naast gezonde voeding zijn er nog een aantal middelen die het immuunsysteem goed kunnen ondersteunen. Het is van belang dat het immuunsysteem zijn werk kan doen om geheugen op te bouwen. Het is dan ook niet altijd slim om koorts te onderdrukken want koorts is immers een reactie van het immuunsysteem. Het af en toe triggeren van immuunsysteem kan het geheugen helpen. Ook beweging is één van de belangrijkste factoren die genetisch noodzakelijk zijn om het immuunsysteem competent te houden. Endorfines die vrij komen bij beweging geven een enorme “boost” aan het immuunsysteem.

Flavonoïden werken ontstekingsremmend en hebben een belangrijke rol als antioxidant. Ze verbeteren de stabiliteit van het celmembraan en normaliseren de vorming van histamine. Ook ondersteunen en versterken flavonoïden de werking van vitamine C dat op zijn beurt al jaren bekend staat vanwege de immuun verhogende werking. Een ander middel een hoog gehalte aan flavonoïden en vitamine C is Ribes Nigrum. Deze plant heeft naast een belangrijke werking als antioxidant een ontstekingsremmende werking. Tevens remt Ribes Nigrum de werking van pro-inflammatoire cytokinen de IL4, 6 en IL13 heeft het een antivirale werking en normaliseert het de uitscheiding van histamine.

Stress

Het immuunsysteem wordt bij acute stress door het sympathische zenuwstelsel geactiveerd, zodat het is voorbereid op mogelijke verwondingen en besmettingen die zich tijdens een (fysieke) vecht- of vluchtsituatie kunnen voordoen. Er zijn veel studies gedaan die aantonen dat acute stress met name het aangeboren (niet-specifieke) immuunsysteem activeert, dat verantwoordelijk is voor de (acute fase) ontstekingsrespons. De gevolgen van stress zijn dus dat inflammatoire cytokinen actief blijven met als resultaat een zichzelf versterkende, chronische ontstekingsactiviteit in het lichaam, een immuunsysteem dat constant aan staat. In veel gevallen functioneert zowel het aangeboren als verworven immuunsysteem niet naar behoren en is het moeilijker om indringers te herkennen. Met als gevolg dat het immuunsysteem kan ontsporen en dat de kans op (verergering van) allergieën verhoogt wordt door overproductie van Histamine. Stress reductie is dus een belangrijk onderdeel van het verbeteren van je immuunsysteem

Conclusie

De sleutel voor het verbeteren van het immuunsysteem ligt bij gezonde voeding. Het is van belang om geen geraffineerde koolhydraten zoals pasta, bloem, witte rijst en tafelsuiker te eten. Eet veel groente, fruit en verrijk je voeding met Omega 3. Daarnaast is het zaak om stoffen die de darmwand beschadigen te vermijden. Het is cruciaal om de barrières van het eerstelijns immuunsysteem optimaal laten te functioneren. Het aangeboren en verworven immuunsysteem kan worden verbeterd met aanvullende therapieën voor het verbeteren van elk systeem. Ook stress reductie mag niet ontbreken omdat te veel stress een dramatische invloed heeft op het functioneren van alle facetten van het immuunsysteem.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze Orthomoleculair Adviseur Basis.

Sluiten