Zink

Wat is zink?

Zink is een essentieel mineraal dat betrokken is bij meer dan 300 enzymatische processen in het lichaam. Het speelt een cruciale rol bij de stofwisseling, celgroei, wondgenezing, het immuunsysteem en de werking van antioxidanten.

Ons lichaam kan zelf geen zink aanmaken of opslaan, dus we moeten het via voeding binnenkrijgen. Oesters bevatten de hoogste hoeveelheid zink, gevolgd door vlees, vis, zuivel, noten, peulvruchten en volkoren granen. Van het zink in voeding wordt gemiddeld 15-40% geabsorbeerd, waarbij dierlijke bronnen doorgaans beter worden opgenomen dan plantaardige. Dit komt omdat plantaardige producten fytaten (fytinezuur) bevatten die de opname van zink belemmeren. De opname van zink vindt grotendeels plaats in het middelste deel van de dunne darm, het jejunum. Het beste moment om zink in te nemen is op een lege maag, zodat de opname optimaal is. Als dit maagklachten veroorzaakt, kan zink met een lichte maaltijd worden ingenomen.

Zink komt in verschillende vormen voor, die elk verschillen in biologische beschikbaarheid en effectiviteit.

Goed opneembare organische vormen: 

• Zink citraat
• Zink bisglycinaat
• Zink gluconaat
• Zink methionine
• Zink picolinaat
• Zink oraat

Minder goed opneembare anorganische vormen:

• Zink oxide
• Zink sulfaat
• Zinkcarbonaat

Gebruik

Mogelijk effectief

Zink niveaus

Zinksuppletie kan helpen om een zink tekort aan te vullen.¹ Een tekort aan zink kan verschillende symptomen met zich meebrengen.²

• Verminderde weerstand
• Verminderde vruchtbaarheid (man/vrouw). Lage zink waardes kunnen verband houden met lagere testosteronwaarden en het aantal zaadcellen.
• Gewichtsverlies
• Emotionele stoornissen
• Onrustige huid
• Haaruitval
• Verminderd smaakvermogen
• Nachtblindheid
• Verminderde eetlust
• Vertraagde wondgenezing

Een studie met 47 gezonde vrijwilligers onderzocht het effect van 150 mg zink per dag (als zinksulfaat) gedurende zes weken. De zinkniveaus in het bloed stegen (36% bij mannen, 57% bij vrouwen).¹

Verkoudheid en weerstand

Zink kan mogelijk de duur en ernst van verkoudheid verminderen, vooral wanneer suppletie binnen 24 uur na de eerste symptomen wordt gestart. Studies suggereren dat zink, vooral in de vorm van zinkacetaat de duur van een verkoudheid kan verkorten. Het lijkt vooral effectief in de bovenste luchtwegen, waar het mogelijk de virussen aanpakt die de verkoudheid veroorzaken.

Type 2 diabetes

Zink speelt een rol bij insulineproductie en bloedsuikerregulatie. Zinksupplementen kunnen mogelijk bijdragen aan een betere bloedsuikerregulatie, verbeterde insulinegevoeligheid en een gezonder cholesterolprofiel. Uit een analyse van 22 studies met 1.442 deelnemers bleek dat zink de nuchtere bloedsuiker, HbA1c, LDL-cholesterol, triglyceriden en bloeddruk verlaagde, terwijl het HDL-cholesterol en serumzinkwaarden verhoogde. Daarnaast werd een verband gevonden tussen hogere zinkinname en verbeteringen in bloedsuiker en vetten in het bloed.

Acne en huidgezondheid

Zink heeft ontstekingsremmende eigenschappen en helpt de talgproductie reguleren. Orale zinksuppletie (tussen 30-130 mg elementair zink per dag) kan helpen bij het verminderen van acnesymptomen, maar het effect is beperkt.

Depressie en hersengezondheid

Zink is betrokken bij de regulatie van neurotransmitters en kan een rol spelen bij de behandeling van depressieve symptomen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat zink mogelijk een positieve invloed heeft op depressieve symptomen, vooral als aanvulling op reguliere antidepressiva. Daarnaast kan zink mogelijk bijdragen aan een verbeterde stemming bij gezonde jonge vrouwen en personen met overgewicht of obesitas, waarschijnlijk door een toename van BDNF-niveaus (een eiwit dat belangrijk is voor de hersenfunctie en stemming). Een meta-analyse bevestigt bovendien dat antioxidanten, waaronder zink, mogelijk depressieve en angstige gevoelens kunnen verminderen.

Ziekte van Wilson

De ziekte van Wilson is een zeldzame erfelijke aandoening waarbij het lichaam koper niet goed kan verwerken. Hierdoor stapelt koper zich op in de lever, het centrale zenuwstelsel en andere organen. Zink is betrokken bij de aanmaak van een eiwit in de darm dat koper bindt en voorkomt dat het in het lichaam wordt opgenomen. Hierdoor wordt de hoeveelheid koper die het lichaam binnenkomt minder.³

Diarree

Onderzoek suggereert dat zinksuppletie bij kinderen de duur en ernst van zowel acute als aanhoudende diarree kan verminderen.

Een systematische review van 38 klinische studies onderzocht het effect van zink bij kinderen jonger dan 10 jaar met diarree. Bij kinderen met acute diarree leidde zink mogelijk tot sneller herstel en een kortere ziekteduur. Bij aanhoudende diarree herstelde 75% meer kinderen dankzij zink.

Wel kwam braken vaker voor bij hogere doseringen (20 mg zink). De mogelijke oorzaak hiervan is dat zink het maagdarmkanaal kan irriteren. Lagere doseringen zink (5 mg/10 mg zink) bleken net zo effectief met minder bijwerkingen.⁴

Wratten

Voorlopig onderzoek suggereert dat hoge doses zink (tot 132 mg elementair zink per dag) virale wratten met 50-60% kan verminderen.

Een klinische studie onderzocht de effectiviteit van orale zinksuppletie bij patiënten met hardnekkige virale wratten die niet reageerden op andere behandelingen. Deelnemers kregen dagelijks zinksulfaat (10 mg per kg lichaamsgewicht, max. 600 mg per dag) of een placebo. Na twee maanden was bij 86,9% van de zinkgroep de wratten volledig verdwenen.

Werking

De mogelijke voordelen van zinksuppletie zijn grotendeels afhankelijk van de zinkstatus van een persoon. Suppletie zal waarschijnlijk geen voordelen bieden als de zinkniveaus al voldoende zijn en er geen zinktekort is. Wanneer de zinkniveaus laag zijn, kan suppletie helpen om het evenwicht te herstellen en verschillende biologische processen te verbeteren.

Belangrijke functies van zink:

• Immuunsysteem: zink is betrokken bij de productie en functie van immuuncellen zoals T-cellen en B-cellen. Deze immuuncellen zijn belangrijk voor afweer. Een zinktekort kan de activiteit van T en B-cellen verminderen.⁵
• Bloedsuikerregulatie: zink ondersteunt de insuline gevoeligheid, wat belangrijk is voor de glucose-opname.⁶
• Antioxidant: zink heeft krachtige anti oxidatieve eigenschappen, die helpen bij het verminderen van oxidatieve stress.
• Hersenfunctie & stemming: zink beïnvloedt neurotransmissie door NMDA-receptoren te remmen, wat vooral relevant is bij depressie. Zink kan ook de niveaus van het eiwit Brain-Derived Neurotrophic Factor (BNDF) verhogen, wat helpt bij het herstel van neuronen en stemmingsverbetering kan ondersteunen.
• Schildklierfunctie: zink speelt een rol in de aanmaak van schildklierhormonen, waaronder thyrotropine-releasing hormoon (TRH) en schildklierstimulerend hormoon (TSH).⁷
• Testosteron levels: zink kan testosteron concentratie verhogen bij testosteron deficiënte personen.⁸
• Vruchtbaarheid: zink is essentieel voor de groei van eicellen, fertiliteit en een gezonde zwangerschap. Tijdens de follikelontwikkeling helpt zink om de meiose in de eicel te reguleren en zorgt het voor een kwalitatief hoogwaardige eicel.⁹
• Spijsvertering: zink speelt mogelijk een rol bij het verhogen van verschillende spijsverteringsenzymen, die helpen bij het afbreken van koolhydraten en eiwitten.¹⁰
• Wondgenezing: zink speel een rol in verschillende fases van wondgenezing, variërend van membraan herstel, oxidatieve stress en herstel van opperhuid weefsel.¹¹
• Botgezondheid: zink lijkt bij te dragen aan botgroei en -regeneratie door de functie van osteoblasten en chondrocyten te ondersteunen en mogelijk osteoclastactiviteit te remmen.¹²

Veiligheid

Zink is veilig bij een dagelijkse inname tot 40 mg per dag. Hogere doseringen kunnen de koperopname verminderen, wat op lange termijn kan leiden tot kopertekort.

Mogelijke bijwerkingen van te veel zink:

• Misselijkheid en maagklachten doordat zink het maagdarmkanaal kan irriteren
• Hoofdpijn
• Verlies van eetlust
• Verminderde opname van andere mineralen zoals koper en ijzer
• Verzwakte immuunfunctie bij extreem hoge doseringen

Voor kinderen en zwangere vrouwen gelden lagere veilige doseringen.

Borstvoeding

Zink is waarschijnlijk veilig wanneer het in de aanbevolen hoeveelheden wordt gebruikt tijdens het geven van borstvoeding. Hoge(re) doseringen zijn mogelijk onveilig. Volwassenen boven de 18 jaar zouden niet meer dan 40 mg zink per dag moeten innemen tijdens het geven van borstvoeding. De behoefte aan zink is tijdens de zwangerschap enigszins verhoogd.

Kinderen

Zink is waarschijnlijk veilig wanneer het op de juiste manier in de aanbevolen hoeveelheden oraal wordt ingenomen. Dagelijkse doseringen van zink mogen niet meer dan 4 mg per dag zijn voor baby’s van 0-6 maanden, 5 mg per dag voor baby’s van 7-12 maanden, 7 mg per dag voor kinderen van 1-3 jaar, 12 mg per dag voor kinderen van 4-8 jaar, 23 mg per dag voor kinderen van 9-13 jaar en 34 mg per dag voor kinderen van 14-18 jaar.

Interacties

Medicijnen

Er zijn mogelijke interacties tussen zink en verschillende medicijnen. Zo kan zink de opname van bepaalde antibiotica (quinolonen, tetracyclines), cephalexine en penicillamine verlagen. Dit kan de effectiviteit van de medicijnen verminderen.

Supplementen

Zink kan de niveaus van bepaalde stoffen in het lichaam beïnvloeden of de opname ervan veranderen.

• Bèta-caroteen: zink kan het gehalte aan bèta-caroteen
• Calcium en ijzer: supplementen met calcium of ijzer kunnen de opname van zink uit voeding verminderen. bovendien kunnen zink en ijzer elkaars opname verstoren.
• Koper: een hoge inname van zink kan de opname van koper
• Foliumzuur en fytinezuur (IP-6): deze stoffen kunnen de opname van zink belemmeren.
• Magnesium: zink kan ook een wisselwerking hebben met magnesium. Ze kunnen elkaars opname beïnvloeden.
• Combinatiepreparaten zoals ‘calcium, magnesium, zink’: de combinatie van deze mineralen kan invloed hebben op de onderlinge opname en effectiviteit.

Dosering

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) varieert per leeftijd en levensfase:¹³