Uitdroging

Wat is uitdroging?

Bij uitdroging, ook wel bekend als dehydratie, is er een tekort aan water in het lichaam, wat de normale werking van diverse processen verstoort. Een goede vochtbalans is namelijk essentieel voor veel verschillende belangrijke functies.

Lichaamstemperatuur

Eén van de belangrijke functies van water is het reguleren van de lichaamstemperatuur. Wanneer het lichaam te warm wordt kunnen we, via zweet, vocht verdampen waardoor het lichaam kan afkoelen. Hierbij kan het vochtverlies variëren van 0,3 tot 2 liter per uur, afhankelijk van de inspanning en omgeving. Bij onvoldoende aanvulling kan uitdroging ontstaan, wat de kerntemperatuur verhoogt en het risico op hittestress vergroot.^1,2

Ook is water een zeer goede warmtebuffer. Water werkt als een soort warmtereservoir: het kan veel energie opnemen zonder dat de temperatuur meteen stijgt. Daardoor warmt het lichaam bij hitte niet snel op, en bij kou koelt het juist langzaam af.

Fysieke inspanning

Het vochtverlies tijdens fysieke inspanning beïnvloedt naast de lichaamstemperatuur ook de prestaties. Zo zijn er onderzoeken die aantonen dat het uithoudingsvermogen afneemt, de vermoeidheid toeneemt en de doorbloeding van spieren wordt belemmerd door een afname in bloedvolume. Daarnaast lijkt vochtverlies ook het vermogen tot herstel van het lichaam te beïnvloeden.^2,3,4

Spijsvertering

Een goede vochtbalans is ook van groot belang voor een optimale spijsvertering. Je hebt vocht nodig om verteringssappen zoals speeksel en maagzuur aan te maken, en om voedsel en afvalstoffen soepel door je darmen te laten gaan. Bij een tekort aan vocht kan de doorstroming in het maagdarmkanaal vertragen, wat kan leiden tot obstipatie en harde ontlasting.¹

Andersom is de spijsvertering ook belangrijk voor de vochtbalans. Water wordt voornamelijk opgenomen in de dunne darm, waar dagelijks tot wel 15 liter aan vloeistof verwerkt kan worden. Dit vocht is niet alleen afkomstig uit drank en voeding, maar ook uit spijsverteringssappen die het lichaam zelf produceert.

Zowel kinderen als ouderen hebben een verhoogd risico op uitdroging, zij het om verschillende redenen. Bij kinderen komt dit door hun lage lichaamsgewicht, en doordat hun lichaam relatief veel water verbruikt en verliest. Daardoor zijn de extra gevoelig voor vochtverlies bij braken, diarree of koorts. Ouderen hebben daarentegen als basisniveau wat minder water in hun lichaam. Ook hebben ze een verminderde dorstprikkel, waardoor ze het niet altijd door hebben wanneer ze uitdrogen. Ook kunnen mobiliteitsproblemen of medicijngebruik het lastiger maken om voldoende gehydrateerd te blijven. Beide groepen zijn daardoor extra kwetsbaar en vereisen aandacht voor een goede vochtinname om complicaties te voorkomen.^1,4

Symptomen

Uitdroging kan zich op diverse manieren uiten. De meest voorkomende symptomen van uitdroging zijn:

• Dorst
• Weinig tot geen urineproductie. Als je plast, is de urine donker.
• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Droge huid
• Verstopping
• Droge mond/tong

Bel direct de huisarts of spoedpost bij deze klachten: suf zijn, in de war zijn, afwezig raken of het gevoel hebben flauw te vallen.

Oorzaken

Uitdroging ontstaat meestal door een verstoring van de vochtbalans in het lichaam, veroorzaakt door verschillende factoren. Vaak ligt de oorzaak in een te lage inname of een overmatig verlies van vocht. De belangrijkste factoren voor uitdroging zijn:

Oorzaken te lage vochtinname:

• Vasten
• Koorts
• Geen dorstgevoel hebben

Oorzaken overmatig vochtverlies:

• Verstoorde elektrolytenbalans
• Overgeven
• Diarree
• Koorts
• Zweten
• Veel plassen door bijvoorbeeld medicijnen

Voedingsadviezen

Hoeveel water moet je drinken per dag?

Onder normale omstandigheden wordt een vochtinname van 1,5 tot 2 liter per dag aanbevolen. De exacte hoeveelheid die iemand nodig heeft, is afhankelijk van het vochtverlies, wat per persoon kan verschillen en wordt beïnvloed door omgevingsfactoren. Bij uitdroging kan het nodig zijn om extra maatregelen te treffen.

Enkele praktische adviezen om het vochttekort aan te vullen:

Vul elektrolyten aan: elektrolyten spelen een belangrijke rol in de vochtbalans. Ze helpen om vocht vast te houden, en zorgen ervoor dat het op de juiste plek terechtkomt. Zo is natrium belangrijk voor de extracellulaire vochtbalans, en kalium voor de intracellulaire vochtbalans.⁵ Als aanvulling op voldoende water, kunnen elektrolyten zo helpen om een vochttekort aan te vullen.

Eet waterhoudende voedingsmiddelen: voedingsmiddelen, zoals komkommer, watermeloen en selderij, bevatten naast vocht ook belangrijke vitamines en mineralen die kunnen helpen bij rehydratie.

Drink voldoende: water, thee en melk zijn voorbeelden van dranken die geschikt zijn om het vochtgehalte in het lichaam op peil te houden.

Opmerkingen

Hoewel voldoende hydratatie belangrijk is, kan te veel drinken in sommige gevallen nadelig zijn. Bij aandoeningen zoals hartfalen of nierziekten, of bij het gebruik van plaspillen, kan een overmatige vochtinname de balans in het lichaam verstoren. Een teveel aan water kan ook bij gezonde mensen leiden tot watervergiftiging, waarbij het natriumgehalte in het bloed daalt (hyponatriëmie). Dit treedt op wanneer de hoeveelheid ingenomen water groter is dan wat de nieren binnen korte tijd kunnen uitscheiden via de urine. De exacte drempel hiervoor verschilt per persoon en wordt onder andere beïnvloed door lichaamsgewicht, de nierfunctie, hormonale regulatie en fysieke inspanning.⁵ Watervergiftiging kan de werking van lichaamsprocessen beïnvloeden en in bepaalde situaties complicaties veroorzaken.