Bloedarmoede

Wat is bloedarmoede?

Bij bloedarmoede of anemie zijn er niet genoeg rode bloedcellen in het lichaam of werken deze niet goed. Een tekort kan ontstaan door een verhoogde afbraak van bloedcellen (hemolytische anemie), door een verstoorde aanmaak of door bloedverlies. Rode bloedcellen vervoeren zuurstof en koolstofdioxide door de bloedbaan. Zuurstof is essentieel voor spieren, botten en organen om goed te kunnen werken.

Het eiwit hemoglobine (Hb) is een belangrijk onderdeel van rode bloedcellen. Zuurstof wordt in de rode bloedcel gebonden aan hemoglobine (Hb) en zo naar de organen vervoerd. Bij een tekort aan rode bloedcellen is er ook te weinig hemoglobine in het bloed. Voor de aanmaak van hemoglobine is ijzer, foliumzuur en vitamine B12 nodig. Een ijzertekort en vitamine B12-tekort zijn de meest voorkomende oorzaken van bloedarmoede, maar er zijn ook andere oorzaken. In zeldzame gevallen komt bloedarmoede door een erfelijke aandoening. Ook komt bloedarmoede op oudere leeftijd meer voor, vaak veroorzaakt door een ijzertekort of door chronische ziekten.

In Nederland spreken we over anemie wanneer het Hb lager is dan 7,5 mmol/l bij vrouwen (6,8 bij zwangeren) en lager dan 8,5 mmol/l bij mannen. De aandoening komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, voornamelijk door hevige menstruaties.

Symptomen

Veelvoorkomende klachten bij bloedarmoede zijn:

• Vermoeidheid
• Kortademigheid
• Bleke huid, lippen en ogen
• Breekbare nagels
• Snelle hartslag
• Hoofdpijn
• Algeheel zwak gevoel
• Duizeligheid
• Flauwvallen
• Zweten
• Oorsuizen
• Neusbloedingen
• Bij kinderen: groei die achterblijft

Als een vitamine B12-tekort de oorzaak is (pernicieuze bloedarmoede), zijn de symptomen bij bloedarmoede:

• Neusbloedingen
• Een zere tong
• Slapende handen en voeten

Pernicieuze bloedarmoede kan ontstaan door auto-immuun gastritis. Bij deze aandoening is het slijmvlies in de maag blijvend beschadigd.

Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken van bloedarmoede:

• IJzertekort: In de meeste gevallen komt bloedarmoede door een ijzertekort. Dit kan het directe gevolg zijn van te weinig ijzer in de voeding, maar ook het gevolg van onvermogen het ijzer op te nemen of door een verhoogd verlies van reeds aanwezig ijzer. Bij vrouwen kan overmatig bloedverlies tijdens de menstruatie voor een ijzertekort zorgen.
• Tekort aan vitamine B12 of foliumzuur: Een tekort aan foliumzuur of vitamine B12 kan ontstaan doordat de voeding te weinig van deze voedingsstoffen bevat, bijvoorbeeld bij vegetariërs en veganisten. Een tekort aan vitamine B12 kan ook komen door een tekort aan de intrinsic factor. Intrinsic factor wordt door de maagwand aangemaakt. Als het maagslijmvlies beschadigd is of als een deel van de maag verwijderd is, kan de maagwand niet genoeg maagsap aanmaken en daardoor ook geen intrinsic factor. Hierdoor kan het lichaam de vitamine B12 uit voeding niet opnemen.
• Erfelijke aandoeningen: In zeldzame gevallen ligt de oorzaak van bloedarmoede in erfelijke aandoeningen waardoor te weinig hemoglobine wordt aangemaakt of de hemoglobine te weinig zuurstof kan vervoeren. Sikkelcelanemie, sferocytose en thalassemie scharen we onder deze aandoeningen.
• Chronische ziekten: veel mensen met colitis ulcerosa, kanker, nierziekten, beenmergziekten en reumatoïde artritis hebben bloedarmoede. Sommige ziekten, zoals hemolyse en een vergrote milt, maken rode bloedcellen kapot. Hierdoor ontstaat bloedarmoede.
• IJzertekort tijdens de zwangerschap: Veel vrouwen hebben tijdens de zwangerschap bloedarmoede door een ijzergebrek. Vooral in de laatste maanden van de zwangerschap en bij zwangerschap van een tweeling heeft het lichaam meer ijzer nodig. Als de voeding dan te weinig ijzer en foliumzuur bevat, verhoogt dit de kans op bloedarmoede. Ook na de bevalling kan een ijzertekort optreden, door het bloedverlies tijdens de bevalling.
• Gebruik van bepaalde medicijnen: Sommige medicijnen kunnen zorgen voor een vitamine B12-tekort, bijvoorbeeld maagzuurremmers zoals omeprazol. Deze medicijnen remmen namelijk ook de aanmaak van de intrinsic factor door de maagwand.

Voedingsadviezen

Zorg voor voldoende inname van voedingsstoffen en vul eventuele tekorten aan.

• Voeding rijk aan ijzer zoals rund- en lamsvlees, volkorenbrood, donkergroene bladgroenten, broccoli en sperziebonen
• Voeding rijk aan vitamine B12: vlees, eieren en vis
• Voeding rijk aan foliumzuur: groene (blad)groenten zoals broccoli, spinazie en andijvie

Voor de beste opname neem je ijzerrijke voeding uit planten samen met voeding die rijk is aan vitamine C:

• Citrusvruchten
• Kiwi
• Aardbeien
• Paprika
• Bessen
• Kolen
• Broccoli
• Tomaten
• Meloenen

IJzerrijke voeding kan beter niet samengaan met oxaalzuurrijke groente zoals rabarber of spinazie.

Vermijd voeding die de ijzeropname remt:

• Koffie
• Thee
• Wijn
• Tarwe(zemelen)
• Sojaproducten
• Melkproducten
• Eieren

Opmerkingen

• Wees alert op maagproblemen. Zo kan een maagzweer veroorzaakt door de bacterie helicobacter pylori makkelijk tot bloedarmoede leiden.