Vitamine B12
- Vitamine B12 zit voornamelijk in dierlijke producten, zoals vis, vlees, eieren en melkproducten.
- De B-vitamine is essentieel voor de productie van rode bloedcellen, zenuwfunctie en DNA-synthese.
- Een tekort kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals megaloblastaire anemie en neurologische schade.
- Suppletie is effectief voor het behandelen van een vitamine B12-tekort en de ziekte van Imerslund-Grasbeck.
- Er zijn geen ongewenste effecten bekend bij een langdurig hoge inname van vitamine B12. De Referentie Inname (RI) voor B12 is 2,5 microgram per dag.
In het kort
- Vitamine B12 zit voornamelijk in dierlijke producten, zoals vis, vlees, eieren en melkproducten.
- De B-vitamine is essentieel voor de productie van rode bloedcellen, zenuwfunctie en DNA-synthese.
- Een tekort kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen zoals megaloblastaire anemie en neurologische schade.
- Suppletie is effectief voor het behandelen van een vitamine B12-tekort en de ziekte van Imerslund-Grasbeck.
- Er zijn geen ongewenste effecten bekend bij een langdurig hoge inname van vitamine B12. De Referentie Inname (RI) voor B12 is 2,5 microgram per dag.
Wat is Vitamine B12?
Vitamine B12 is een essentiële, in water oplosbare vitamine die een cruciale rol speelt in diverse lichaamsfuncties. Deze vitamine is noodzakelijk voor de productie van rode bloedcellen, het goed functioneren van het zenuwstelsel en de synthese van DNA.
Vitamine B12 is te vinden in dierlijke producten zoals vis, schaaldieren, vlees, eieren en zuivelproducten. Veganisten en vegetariërs lopen daardoor een hoger risico op een tekort.1 Enkele plantaardige voedingsmiddelen bevatten echter ook vitamine B12, zoals bepaalde soorten nori (zeewier) en gefermenteerde soja-yoghurt.2 De onderzoeken hierover zijn helaas wel nog inconsistent wat betreft de biologische beschikbaarheid van deze plantaardige bronnen van vitamine B12.
Een vitamine B12-tekort kan ontstaan wanneer het lichaam niet genoeg vitamine B12 binnenkrijgt of het micronutriënt niet goed kan opnemen. Het lichaam kan een voorraad van vitamine B12 aanleggen in de lever, die bij gezonde individuen voldoende is voor gemiddeld 3-5 jaar.3,4 Deze voorraad neemt langzaam af bij onvoldoende vitamine B12 inname. Bovendien kan de leverfunctie afnemen naarmate je ouder wordt, ook dit beïnvloedt de beschikbaarheid van vitamine B12.5,6 Daarnaast kunnen problemen met de opname van vitamine B12 zorgen voor tekorten. Zo spelen de maag en dunne darm een cruciale rol bij de opname van vitamine B12 en kunnen aandoeningen die deze organen aantasten leiden tot tekorten.7
Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, zoals megaloblastaire anemie (vorm van bloedarmoede) en neurologische schade. Symptomen van een tekort zijn onder andere vermoeidheid, zwakte, constipatie, verlies van eetlust, gewichtsverlies en neurologische veranderingen zoals gevoelloosheid en tintelingen in de handen en voeten.
Naast het eten van B12-rijke voedingsmiddelen, kan vitamine B12 suppletie worden ingezet om tekorten te voorkomen en behandelen. De natuurlijke vormen van vitamine B12 zijn; methylcobalamine, adenosylcobalamine en hydroxycobalamine. Deze vormen hebben de voorkeur, vanwege hun betere biologische beschikbaarheid en veiligheid. Bij gebruik van de synthetisch vorm (cyanocobalamine) kan namelijk cyanide accumuleren in het lichaam wat schadelijke gevolgen heeft voor de gezondheid.8
Gebruik
Vitamine B12-tekort
Vitamine B12 is effectief voor het voorkomen en behandelen van een tekort aan vitamine B12. Dit kan oraal, intramusculair of intranasaal worden toegediend. Onderzoek toont aan dat orale therapie net zo effectief is als intramusculaire toediening, zelfs bij patiënten met pernicieuze anemie of malabsorptie, mits in voldoende hoge doses gegeven. Richtlijnen van het British Committee for Standards in Hematology bevelen echter intramusculaire vitamine B12 aan voor de initiële behandeling van ernstige tekorten, vooral bij pernicieuze anemie, malabsorptiestoornissen of neurologische betrokkenheid.
Ziekte van Imerslund-Grasbeck
Intramusculaire vitamine B12 is effectief voor patiënten met de ziekte van Imerslund-Grasbeck. Het toedienen van hydroxocobalamine 1 mg per dag gedurende 10 dagen, gevolgd door maandelijkse injecties gedurende de rest van het leven, is effectief voor de behandeling van deze familiale selectieve vitamine B12-malabsorptie.
Werking
Productie van rode bloedcellen
Vitamine B12 is essentieel voor de normale celdeling en de productie van rode bloedcellen, een proces dat erytropoëse wordt genoemd. Het helpt bij de vorming en rijping van rode bloedcellen in het beenmerg. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot megaloblastaire anemie, een aandoening waarbij de rode bloedcellen groter en onrijp zijn, wat resulteert in een verminderde zuurstoftransportcapaciteit van het bloed.
Zenuwstelsel en hersenfunctie
Vitamine B12 is van groot belang voor het functioneren van het zenuwstelsel, inclusief de hersenen. Het speelt een rol in de synthese van myeline, de beschermende laag rondom zenuwvezels. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot neurologische problemen zoals gevoelloosheid, tintelingen in de handen en voeten, coördinatie- en evenwichtsproblemen, en geheugenverlies.
Energieproductie
B12 is een onmisbare speler in de energievoorziening van het lichaam. Het helpt bij de omzetting van methylmalonaat in succinaat, een essentiële stap in de citroenzuurcyclus, de centrale energiefabriek van onze cellen. Dit proces is belangrijk voor het vet- en koolhydraatmetabolisme. Door deze omzetting mogelijk te maken, zorgt B12 ervoor dat cellen de energie kunnen produceren die ze nodig hebben om te functioneren.
Immuunsysteem
Bij het ondersteunen van het immuunsysteem speelt vitamine B12 een cruciale rol. Het draagt bij aan de productie en rijping van witte bloedcellen, die essentieel zijn voor het bestrijden van infecties en ziekten. Ook heeft B12 antioxidatieve eigenschappen, die cellen kunnen beschermen tegen schade door vrije radicalen.
Methylering en regulatie van homocysteïne
Vitamine B12 is betrokken bij de methylering, een cruciaal biochemisch proces dat in elke cel van het lichaam plaatsvindt. Methylering is noodzakelijk voor de synthese van DNA en RNA, de aanmaak van fosfolipiden, neurotransmitters, bijnierhormonen en meer dan 100 enzymen.
Daarnaast is vitamine B12 noodzakelijk voor de synthese van methionine uit homocysteïne. Dit proces ondersteunt de vermindering van homocysteïnespiegels in het bloed, wat van belang is voor de cardiovasculaire gezondheid. Samen met foliumzuur (B11) en vitamine B6 speelt vitamine B12 een belangrijke rol bij het handhaven van normale homocysteïnespiegels via de methylatiecyclus.
Veiligheid
Over het algemeen wordt vitamine B12 als veilig beschouwd, zelfs bij hoge doses, wanneer het oraal, plaatselijk, intraveneus, intramusculair of intranasaal wordt toegediend. Er zijn geen significante veiligheidsproblemen gemeld bij het gebruik van vitamine B12 in deze vormen. Voor vitamine B12 suppletie tijdens de zwangerschap is onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar over de veiligheid van grotere hoeveelheden vitamine B12. Houd je daarom altijd aan de aanbevolen richtlijnen. Bovendien wordt het nadrukkelijk geadviseerd om een (huis)arts te raadplegen bij aanvullende suppletie.
Interacties
Medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen het vitamine B12-niveau beïnvloeden. Zo kunnen H2-blokkers, aminosalicylzuur en protonpompremmers de opname van vitamine B12 verminderen en het risico op een tekort vergroten. Ook medicijnen zoals lachgas, metformine en aspirine kunnen de hoeveelheid vitamine B12 verlagen en daardoor symptomen van een te kort veroorzaken.
Voedingssupplementen
Foliumzuursuppletie, vooral in hoge doses, kan een tekort aan vitamine B12 maskeren, waardoor de diagnose en behandeling van een tekort worden vertraagd. Dit kan mogelijk leiden tot neurologische schade. Daarom is het van belang om eerst de vitamine B12 -status te bepalen voordat foliumzuur als monotherapie wordt gegeven.
Kaliumsupplementen kunnen bij sommige mensen ook bijdragen aan een verminderde opname van vitamine B12. Dit komt doordat kalium de activiteit van de intrinsic factor kan beïnvloeden, een eiwit dat essentieel is voor de B12-opname in de dunne darm. Deze interactie is vooral relevant voor mensen met andere risicofactoren voor een B12-tekort.
Dosering
Er zijn geen ongewenste effecten bekend bij een langdurig hoge inname van vitamine B12. Je lichaam zorgt ervoor dat er niet te veel vitamine B12 uit het maag-darmkanaal wordt opgenomen. Er is daarom geen maximale veilige inname vastgesteld.
Voor vitamine B12 is de Referentie Inname (RI) 2,5 microgram per dag. De RI geeft een grove indicatie van de hoeveelheid vitamine B12 die een volwassene gemiddeld nodig heeft.
In Nederland zijn er voor specifieke groepen, zoals zwangere- en lacterende vrouwen of kinderen, aanbevelingen van de Gezondheidsraad. Hieronder zie je de aanbevelingen voor vitamine B12. Hiervoor is de adequate inname (AI) gebruikt. Dit is een grove schatting, omdat de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van vitamine B12 niet bepaald kan worden vanwege beperkte gegevens.
| Leeftijd | AI (μg per dag) |
|---|---|
| Kinderen | |
| 0-5 maanden | 0,4 |
| 6-11 maanden | 0,4 |
| 1-3 jaar | 0,7 |
| 4-8 jaar | 1,3 |
| 9-13 jaar | 2,0 |
| 14-17 jaar | 2,8 |
| Mannen | |
| 18 jaar en ouder | 2,8 |
| Vrouwen | |
| 18 jaar en ouder | 2,8 |
| Zwangere vrouwen | 3,3 |
| Vrouwen die borstvoeding geven | 3,8 |
Voor het schrijven van deze pagina is gebruik gemaakt van de professionele monografie van Natural Medicines.
Aanvullende referenties
- Niklewicz, A., Smith, A. D., Smith, A., Holzer, A., Klein, A., McCaddon, A., Molloy, A. M., Wolffenbuttel, B. H. R., Nexo, E., McNulty, H., Refsum, H., Gueant, J., Dib, M., Ward, M., Murphy, M., Green, R., Ahmadi, K. R., Hannibal, L., Warren, M. J., & Owen, P. J. (2022). The importance of vitamin B12 for individuals choosing plant-based diets. European Journal of Nutrition, 62(3), 1551–1559.
- De Brito, B. M., De Menezes Campos, V., Neves, F. J., Ramos, L. R., & Tomita, L. Y. (2022). Vitamin B12 sources in non-animal foods: a systematic review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 63(26), 7853–7867.
- Johnson, L. E. (2022, November 8). Vitamin B12 deficiency. MSD Manual Consumer Version.
- Ankar, A., & Kumar, A. (2022, October 22). Vitamin B12 deficiency. StatPearls – NCBI Bookshelf.
- Pan, Y., Liu, Y., Guo, H., Jabir, M. S., Liu, X., Cui, W., & Li, D. (2017). Associations between Folate and Vitamin B12 Levels and Inflammatory Bowel Disease: A Meta-Analysis. Nutrients, 9(4), 382.
- Wong, C. (2015). Vitamin B12 deficiency in the elderly: is it worth screening? Hong Kong Medical Journal.
- Pan, Y., Liu, Y., Guo, H., Jabir, M. S., Liu, X., Cui, W., & Li, D. (2017). Associations between Folate and Vitamin B12 Levels and Inflammatory Bowel Disease: A Meta-Analysis. Nutrients, 9(4), 382.
- Paul, C., & Brady, D. M. (2017, February 1). Comparative bioavailability and utilization of particular forms of B12 supplements with potential to mitigate B12-related genetic polymorphisms. PubMed Central (PMC).
