Orthomoleculair kennisinstituut
Menu

Probiotica

In het kort
  • Probiotica zijn levende micro-organismen die inwerken op de microbiota in ons lichaam. Ze spelen een belangrijke rol bij de spijsvertering, afweer en stofwisseling.
  • Deze levende bacteriën zijn van nature aanwezig in ons lichaam, maar zijn ook terug te vinden in voedingsmiddelen en supplementen.
  • Onderzoek toont aan dat probiotica onder andere antibacteriële effecten heeft, de bloedglucose kunnen verlagen en het immuunsysteem kunnen reguleren.
  • Tal van probiotica-stammen zijn veilig bevonden bij oraal gebruik bij volwassenen, kinderen en zwangere vrouwen.
  • Een probioticum kan onder andere ingezet worden bij diarree, antibiotica gebruik, constipatie, eczeem, colitis ulcerosa en prikkelbare darm syndroom.
In het kort

Wat is probiotica?

Probiotica zijn levende micro-organismen, zoals bacteriën of gisten, die bij inname in voldoende hoeveelheid een gezondheidsvoordeel bieden voor de gastheer. Ze werken in op de microbiota in ons lichaam, die bestaat uit verschillende bacteriën die in en op ons lichaam leven en een belangrijke rol spelen bij de spijsvertering, de afweer en de stofwisseling. Probiotica worden daarom vaak ingezet ter bevordering van de darmgezondheid, het immuunsysteem en de algehele gezondheid.1

Probiotica kunnen worden gebruikt in de vorm van voedingssupplementen of voedingsmiddelen, zoals yoghurt, kefir en zuurkool. Daarnaast zijn er ook probiotica in de vorm van medicijnen, bijvoorbeeld om infecties van de urinewegen te voorkomen. De dosering en de samenstelling van probiotica kunnen variëren afhankelijk van het gebruik en de specifieke behoeften van de persoon. Het is belangrijk om de aanbevolen dosering en de juiste soort probiotica te gebruiken om de gewenste gezondheidsvoordelen te behalen.2

Probiotica worden ingezet voor diverse doeleinden. Ze kunnen helpen bij de preventie en behandeling van verschillende aandoeningen, waaronder diarree, prikkelbare darmsyndroom, allergieën, huidaandoeningen en urineweginfecties. Ook kunnen ze bijdragen aan de algehele gezondheid en het welzijn van de persoon, onder meer door het verbeteren van de spijsvertering en het versterken van het immuunsysteem.3 Er zijn echter nog veel vragen over de werkzaamheid van probiotica bij specifieke aandoeningen en verder onderzoek is nodig om de effectiviteit en veiligheid van deze supplementen te bepalen.

Wat is probiotica?

Interesse in een orthomoleculaire opleiding?

Start nu gratis of met € 1.000,- korting met het STAP-budget! Schrijf je in en ontvang direct je STAP-aanmeldingsbewijs.

Bekijk alle STAP-opleidingen

Gebruik

Antibacteriële effecten

Probiotica staat bekend om zijn antibacteriële effecten. Probiotische micro-organismen kunnen concurreren met pathogene bacteriën om fysieke ruimte en voedingsstoffen in de weefsels van de gastheer. Dit kan resulteren in een afname van pathogene bacteriën die zich hechten en koloniseren op de slijmvliezen. Bij inname via de mond blijken lactobacillen door de darm te reizen en zich te hechten aan de darmwand, waar ze minstens een week kunnen overleven.4 Hierdoor kan de hechting van pathogene bacteriën worden verminderd.5

Lactobacillen produceren ook antibacteriële stoffen, zoals bacteriocinen, waterstofperoxide, melkzuur of azijnzuur, die de kolonisatie van pathogenen kunnen blokkeren.6 Bovendien is het gebruik van probiotica met succes getest bij ouderen die behandeld worden met antibiotica. Een mengsel van Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus paracasei, Bifidobacterium animalis subsp. lactis en Saccharomyces boulardii verminderde de darmkolonisatie met Pseudomonas en AmpC bètalactamase-producerende enterobacteriën.7

Antidiabetische effecten

Er zijn verschillende studies die suggereren dat probiotica mogelijk antidiabetische effecten hebben. Probiotica produceren bijvoorbeeld korteketenvetzuren, die betrokken zijn bij de regulering van het metabolisme en de opname van glucose. Een systematische review en meta-analyse van 12 gerandomiseerde gecontroleerde studies toonde aan dat probiotica de nuchtere bloedglucosespiegel en HbA1c bij patiënten met type 2 diabetes mellitus kunnen verlagen.8

Een andere studie toonde aan dat de probiotische stam Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) de insulineresistentie en bloedglucose bij patiënten met insulineresistentie verminderde.9 Ook is er een gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studie uitgevoerd waarin suppletie met Lactobacillus acidophilus en Bifidobacterium lactis een verbetering van de glucosetolerantie liet zien bij patiënten met type 2 diabetes.10

Immuunsysteem

Probiotica is ook onderzocht op hun potentieel voor het reguleren van het immuunsysteem. Een overzichtsartikel benadrukt dat het gebruik van probiotica de immuunrespons van het lichaam kan beïnvloeden, afhankelijk van het type probiotica, de dosis en de gezondheidstoestand van de gastheer.11 Er is ook onderzoek dat aantoont dat probiotica de aanmaak van antilichamen tegen infectieuze agentia zoals rotavirus en influenza A kunnen verhogen.12,13 Bovendien kunnen bepaalde probiotica, zoals Lactobacillus rhamnosus, mogelijk de immuunrespons bij kinderen met eczeem verminderen.14

Gebruik

Indicaties

Buikpijn

Er is enig bewijs dat probiotica effectief kunnen zijn bij het verminderen van buikpijn. Een systematische review van 35 onderzoeken suggereerde dat probiotica kunnen helpen bij het verminderen van buikpijn bij patiënten met het prikkelbare darm syndroom.15 Een andere systematische review van 16 onderzoeken suggereerde dat probiotica effectiever waren dan placebo bij het verbeteren van buikpijn bij kinderen.16 Een derde systematische review van 21 onderzoeken bij patiënten met inflammatoire darmaandoeningen wees uit dat probiotica de symptomen van buikpijn bij sommige patiënten kunnen verminderen.17

Antibiotica geassocieerde diarree

Antibiotica geassocieerde diarree (AAD) is een veelvoorkomende bijwerking van antibioticagebruik en kan variëren van milde tot ernstige diarree. Probiotica worden vaak gebruikt als een preventieve strategie voor AAD. Een systematische review van 31 studies met in totaal 8676 deelnemers liet zien dat probiotica effectief waren bij de preventie van AAD.18 Uit de review bleek dat probiotica het risico op AAD met 42% verminderden. Een ander onderzoek toonde aan dat een combinatie van Lactobacillus rhamnosus GG en Saccharomyces boulardii de incidentie van AAD verminderde met 66%.19

Atopische dermatitis of eczeem

Er is groeiend bewijs dat probiotica kunnen helpen bij de behandeling van atopische dermatitis. Een recente systematische review en meta-analyse van 27 studies vond dat probiotica effectief waren in het verminderen van atopische dermatitis symptomen bij kinderen en volwassenen.20

Een andere systematische review en meta-analyse van 39 studies vond dat probiotica een gunstig effect hebben op het voorkomen van atopische dermatitis bij zuigelingen met een hoog risico op de aandoening.21 De auteurs suggereren dat probiotica het immuunsysteem van de darm kunnen moduleren, wat kan leiden tot een afname van de ontstekingsreactie in de huid.

Bacteriële vaginosis

Bacteriële vaginose (BV) is een veelvoorkomende aandoening waarbij de normale bacteriële flora van de vagina verstoord is. Een systematische review uit 2018 van 12 studies toonde aan dat probiotica kunnen helpen bij het voorkomen van BV bij vrouwen met een hoog risico, zoals zwangere vrouwen en vrouwen met een voorgeschiedenis van BV.22 Een andere systematische review uit 2019 van 17 onderzoeken wees uit dat orale en vaginale probiotica even effectief kunnen zijn bij het verminderen van de symptomen van BV, zoals vaginale afscheiding en geur.23

Clostridioides difficile-infecties

Clostridioides difficile (C. difficile) is een pathogeen dat een verscheidenheid aan gastro-intestinale aandoeningen kan veroorzaken, variërend van milde diarree tot levensbedreigende colitis. Antibiotica zijn de meest voorkomende oorzaak van C. difficile-infecties, omdat ze de normale darmflora verstoren en de groei van C. difficile bevorderen. Probiotica zijn bacteriën die de darmflora kunnen herstellen en C. difficile-infecties kunnen helpen voorkomen.

Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar de effectiviteit van probiotica bij de preventie en behandeling van C. difficile-infecties. Een meta-analyse van 23 onderzoeken wees uit dat probiotica de kans op het ontwikkelen van een C. difficile-infectie met 66% kunnen verminderen bij mensen die antibiotica gebruiken.24 Bovendien bleek uit een andere studie dat probiotica de duur van diarree bij patiënten met C. difficile-infecties kunnen verminderen.18

Koliek

De exacte oorzaak van koliek is onbekend, maar veranderingen in de darmflora worden geacht een rol te spelen. Probiotica worden steeds vaker onderzocht als mogelijke behandeling voor koliek. Onderzoek suggereert dat bepaalde probiotica effectief kunnen zijn bij het verminderen van huilen en koliek bij zuigelingen.

Een systematische review en meta-analyse van 12 gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken toonde aan dat probiotica significant beter waren dan placebo bij het verminderen van huilen en koliek bij zuigelingen.25 Uit een andere systematische review en meta-analyse van 21 gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken kwam ook naar voren dat probiotica gunstige effecten hadden bij het verminderen van huilen en koliek bij zuigelingen.26 Er is echter ook onderzoek dat geen effect van probiotica op koliek vond.27

Er zijn verschillende stammen van probiotica die onderzocht zijn bij zuigelingen met koliek. De meest gebruikte stammen zijn Lactobacillus reuteri en Lactobacillus rhamnosus GG. In sommige onderzoeken werden meerdere stammen gecombineerd.

Constipatie

Een systematische review uit 2014 van 14 studies vond een statistisch significante verbetering in de stoelgangfrequentie bij patiënten die probiotica kregen, in vergelijking met een placebobehandeling of geen behandeling. De onderzoekers concludeerden dat probiotica de transit tijd van de darmen kunnen verbeteren en de consistentie van de ontlasting kunnen normaliseren.28

Een recentere systematische review uit 2021 van 27 studies bij volwassenen en kinderen met functionele obstipatie, concludeerde dat probiotica veilig en effectief zijn bij de behandeling van obstipatie, vooral in combinatie met prebiotica. De onderzoekers vonden een significante verbetering in stoelgangfrequentie, consistentie van de ontlasting en symptoomverlichting bij de probioticagroep.29

Diarree

Een systematische review van 63 studies met in totaal 8014 deelnemers toonde aan dat probiotica effectief zijn in het verminderen van de duur van acute infectieuze diarree bij kinderen en volwassenen, evenals het verminderen van de incidentie van antibioticum-geassocieerde diarree en Clostridioides difficile-infecties.30 Een andere systematische review van 82 studies met in totaal 11.811 deelnemers toonde aan dat probiotica effectief zijn bij het verminderen van de duur van acute infectieuze diarree bij kinderen en volwassenen.31 Een derde systematische review van 23 studies met in totaal 4218 deelnemers toonde aan dat probiotica effectief zijn bij het verminderen van de duur van antibioticum-geassocieerde diarree bij volwassenen.18

Helicobacter pylori

Uit een meta-analyse van 12 gerandomiseerde, placebogecontroleerde studies bleek dat probiotica kunnen bijdragen aan de uitroeiing van H. pylori. De studie suggereerde dat probiotica de effectiviteit van de standaardbehandeling van H. pylori-infecties kunnen verbeteren en de bijwerkingen van antibiotica kunnen verminderen.32 Een andere meta-analyse van 25 gerandomiseerde, gecontroleerde studies kwam tot een vergelijkbare conclusie. In deze studie werden de gunstige effecten van probiotica op de bijwerkingen van antibiotica en de incidentie van H. pylori-infecties benadrukt.33

Hepatische encefalopathie

Hepatische encefalopathie is een neuropsychiatrische aandoening die wordt veroorzaakt door een ophoping van toxische stoffen in de hersenen als gevolg van leverfalen. Een systematische review en meta-analyse van 16 studies toonde aan dat probiotica significant betere resultaten opleverden in termen van verminderde ammonia niveaus en verbeterde kwaliteit van leven bij patiënten met hepatische encefalopathie.34 Bovendien is uit een andere gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studie gebleken dat een mengsel van probiotische stammen de ernst van hepatische encefalopathie kan verminderen en het gebruik van laxeermiddelen kan verminderen.35

Hypercholesterolemie

Hypercholesterolemie is een aandoening waarbij het bloed te veel cholesterol bevat, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals hartziekten. Een meta-analyse uit 2019 onderzocht de effecten van probiotica op bloedlipiden bij patiënten met hypercholesterolemie. In de analyse werden 35 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken opgenomen, met in totaal 2376 deelnemers. De resultaten lieten zien dat probiotica de totale cholesterol, LDL-cholesterol en triglyceriden significant verlaagden in vergelijking met de controlegroepen.36

Prikkelbare darm syndroom

Probiotica worden vaak gebruikt voor de behandeling van prikkelbare darm syndroom (PDS). Een gerandomiseerd, dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek uit 2020 toonde aan dat een specifieke probiotische stam genaamd Bifidobacterium bifidum MIMBb75 effectief was in het verminderen van buikpijn en een opgeblazen gevoel bij patiënten met PDS. Het onderzoek suggereert dat de stam kan helpen bij het reguleren van het immuunsysteem en het verminderen van ontstekingen in de darmen, waardoor de symptomen van PDS worden verminderd.37

Een ander onderzoek uit 2019 wees uit dat een probiotische combinatie van Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium lactis, en Lactobacillus plantarum effectief was in het verminderen van PDS-symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven bij patiënten met PDS.38

Een overzicht van gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken uit 2018 bevestigde de effectiviteit van probiotica bij het verminderen van PDS-symptomen, maar ook hier werd opgemerkt dat de effectiviteit afhankelijk is van het specifieke type, de dosering en de duur van de probiotica-supplementen.39

Lever transplantatie

Na een levertransplantatie kunnen patiënten last hebben van verschillende complicaties, zoals infecties en afstoting van de nieuwe lever. Onderzoek heeft aangetoond dat probiotica mogelijk nuttig kunnen zijn bij het verminderen van deze complicaties.

Een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studie toonde aan dat probiotica de incidentie van infecties bij levertransplantatiepatiënten kunnen verminderen. In deze studie kregen de patiënten een mengsel van drie probiotische stammen, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus en Bifidobacterium bifidum, of een placebo. Na zes maanden hadden de patiënten in de probioticagroep minder infecties dan de placebogroep.40

Necrotiserende enterocolitis

Necrotiserende enterocolitis (NEC) is een ernstige darmziekte die vooral voorkomt bij premature baby’s en wordt geassocieerd met hoge morbiditeit en mortaliteit.

Een meta-analyse van acht gerandomiseerde gecontroleerde studies met in totaal 1659 neonaten toonde aan dat het gebruik van probiotica het risico op NEC met 47% verminderde.41 Een andere meta-analyse van 11 gerandomiseerde gecontroleerde studies met in totaal 2381 neonaten toonde aan dat probiotica het risico op NEC en de mortaliteit verminderde, evenals de duur van de parenterale voeding en de ziekenhuisopname.42

Middenoorontsteking

Middenoorontsteking, ook wel otitis media genoemd, is een veelvoorkomende aandoening bij kinderen. Het wordt vaak veroorzaakt door bacteriële infecties en kan leiden tot pijn en gehoorverlies. Probiotica worden steeds vaker voorgesteld als een mogelijke behandelingsoptie voor middenoorontsteking.

Een systematische review en meta-analyse van 11 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken uit 2018, waarbij in totaal 1553 kinderen betrokken waren, toonde aan dat probiotica effectief zijn bij het verminderen van de duur van een acute middenoorontsteking.43

Een ander gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek uit 2016 toonde aan dat het gebruik van probiotica kan helpen om de incidentie van middenoorontsteking te verminderen bij kinderen die risico lopen op het ontwikkelen van deze aandoening.44

Luchtweginfecties

Een studie uit 2011 onderzocht het effect van een mengsel van probiotica op de duur en ernst van luchtweginfecties bij kinderen van 3-5 jaar oud. De kinderen die het probioticamengsel kregen hadden een significant kortere duur van hun luchtweginfectie en minder symptomen dan de placebogroep. Bovendien nam het aantal infecties dat de kinderen kregen in de probioticagroep significant af ten opzichte van de placebogroep.45

Een andere studie uit 2012 onderzocht het effect van probiotica op de frequentie en ernst van luchtweginfecties bij volwassenen. De resultaten toonden aan dat de deelnemers die probiotica kregen minder vaak en minder ernstige luchtweginfecties hadden dan de placebogroep. Ook nam de duur van de infectie af bij de probioticagroep.46

Rotavirus diarree

Rotavirus is een van de meest voorkomende oorzaken van diarree bij kinderen. Een systematische review en meta-analyse van 18 onderzoeken toonde aan dat probiotica effectief kunnen zijn bij de behandeling van rotavirus diarree bij kinderen. In vergelijking met placebo of geen behandeling verminderden probiotica de duur van de diarree en de frequentie van de ontlasting. Bovendien was het gebruik van probiotica geassocieerd met een verminderde kans op uitdroging en een kortere opnameduur in het ziekenhuis.25

Een ander gerandomiseerd dubbelblind gecontroleerd onderzoek bij 90 kinderen met rotavirus diarree toonde aan dat een combinatie van Lactobacillus acidophilus en Bifidobacterium bifidum de duur van de diarree verminderde en de frequentie van de ontlasting verbeterde in vergelijking met placebo.47

Een systematische review van 18 onderzoeken bij kinderen met acute infectieuze diarree, waaronder rotavirus diarree, concludeerde dat probiotica effectief waren bij het verminderen van de duur van de diarree en de frequentie van de ontlasting.48

Colitis ulcerosa

Colitis ulcerosa is een inflammatoire darmaandoening die wordt gekenmerkt door ontstekingen en zweren in de dikke darm en het rectum. Er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de effectiviteit van probiotica bij colitis ulcerosa. Eén systematische review en meta-analyse van 23 onderzoeken concludeerde dat probiotica een positief effect hebben op de ziekteactiviteit van colitis ulcerosa en dat het gebruik van probiotica het risico op een terugval vermindert.49 Een andere systematische review en meta-analyse van 16 onderzoeken toonde aan dat probiotica zowel de ziekteactiviteit als de kwaliteit van leven van patiënten met colitis ulcerosa verbeterde.50

Een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek dat in 2018 werd gepubliceerd, onderzocht de effectiviteit van een probioticum bij patiënten met actieve colitis ulcerosa.51 Het probioticum bevatte verschillende soorten bacteriën, waaronder Bifidobacterium lactis, Lactobacillus acidophilus en Streptococcus thermophilus. De resultaten toonden aan dat patiënten die het probioticum kregen significant verbeterde in vergelijking met de placebogroep.

Indicaties

Veiligheid

Volwassenen

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium lactis en Bifidobacterium longum, Streptococcus thermophilus en/of Saccharomyces bodiculari zijn waarschijnlijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Kinderen

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium lactis en Bifidobacterium longum zijn waarschijnlijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Zwangerschap en borstvoeding

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum en Bifidobacterium longum zijn mogelijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Veiligheid

Interacties

Medicijnen

Antibiotica kunnen de natuurlijke darmflora verstoren, wat kan leiden tot diarree of andere gastro-intestinale symptomen. Probiotica kunnen deze bijwerkingen van antibiotica verminderen. Er is echter enige bezorgdheid dat het gelijktijdig gebruik van probiotica en antibiotica de effectiviteit van antibiotica kan verminderen.52

Immuunsuppressiva worden vaak gebruikt om auto-immuunziekten te behandelen. Sommige studies hebben aangetoond dat probiotica mogelijk de immuunrespons kunnen verhogen. Dit kan de effectiviteit van immuunsuppressiva verminderen.53

Antimycotica worden gebruikt om schimmelinfecties te behandelen. Sommige probiotica, met name Lactobacillus-stammen, kunnen echter zelfs schimmelinfecties veroorzaken. Het is daarom belangrijk om uw arts te raadplegen voordat u probiotica gebruikt als u ook antimycotica gebruikt.54

Er zijn enkele meldingen geweest van bloedingen bij patiënten die warfarine (een bloedverdunner) gebruikten in combinatie met probiotica.55

Ziektes

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met hiv, kanker of transplantatiepatiënten, moeten probiotica vermijden omdat het risico bestaat dat deze bacteriën infecties veroorzaken.1

Bij een allergie voor melkproducten of soja moeten voorzichtig zijn bij het gebruik van probiotica, omdat sommige probiotische supplementen lactose of soja bevatten als vulstoffen.56

Mensen met een allergie voor schimmels moeten oppassen bij het nemen van probiotica die gemaakt zijn met schimmels, zoals Saccharomyces boulardii, aangezien dit mogelijk kan leiden tot een allergische reactie.57

Bij patiënten met een centraal veneuze katheter is er risico op een infectie bij het gebruik van probiotica.58

Interacties

Dosering

Bij volwassenen is de aanbevolen dosering afhankelijk van de probiotische stam en de ernst van de aandoening. In het algemeen wordt aangeraden om probiotica te nemen die minimaal de 1 miljard CFU (kolonievormende eenheden) per dag bevatten. Belangrijker nog is het overlevingspercentage en de metabole activiteit van de probiotica.

Voor kinderen kan de dosering afhangen van de leeftijd en het gewicht van het kind. Over het algemeen wordt aangeraden om kinderen een probioticum te geven dat minimaal 1 miljard CFU per dag bevat, afhankelijk van de leeftijd van het kind en de specifieke probiotische stam. Ook hier is het belangrijk om een probiotica in te nemen met een hoge overlevingskans en metabole activiteit.

Bij zwangere vrouwen is de aanbevolen dosering afhankelijk van de specifieke probiotische stam en het doel van het gebruik. Sommige probiotische stammen zijn veilig voor gebruik tijdens de zwangerschap en worden soms aanbevolen om de immuunfunctie te ondersteunen en het risico op zwangerschapsgerelateerde complicaties te verminderen.

Dosering
Referenties
  1. Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G. R., Merenstein, D. J., Pot, B., … & Sanders, M. E. (2014). Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology.
  2. Guarner, F., Khan, A. G., Garisch, J., Eliakim, R., Gangl, A., Thomson, A., … & Lemair, T. (2017). Probiotics and prebiotics. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines, 468-481.
  3. Sanders, M. E., Merenstein, D. J., Reid, G., Gibson, G. R., & Rastall, R. A. (2019). Probiotics and prebiotics in intestinal health and disease: from biology to the clinic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology, 16(10), 605-616.
  4. Ljungh, Å., & Wadström, T. (2006). Lactic acid bacteria as probiotics. Current Issues in Intestinal Microbiology, 7(2), 73-89.
  5. Naidu, A. S., Bidlack, W. R., & Clemens, R. A. (1999). Probiotic spectra of lactic acid bacteria (LAB). Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 39(1), 13-126.
  6. Reid, G., Jass, J., Sebulsky, M. T., & McCormick, J. K. (2003). Potential uses of probiotics in clinical practice. Clinical Microbiology Reviews, 16(4), 658-672.
  7. Hickson, M., D’Souza, A. L., Muthu, N., Rogers, T. R., Want, S., & Rajkumar, C. (2007). Use of probiotic Lactobacillus preparation to prevent diarrhoea associated with antibiotics: randomised double blind placebo controlled trial. BMJ, 335(7610), 80.
  8. Sun, J., Buys, N. J., & Hills, A. P. (2016). Effects of Probiotics on Glucose and Lipid Metabolism in Type 2 Diabetes Mellitus: A Meta-Analysis of 12 Randomized Controlled Trials. Medical Science Monitor, 22, 4204-4213.
  9. Andreasen, A. S., Larsen, N., Pedersen-Skovsgaard, T., Berg, R. M. G., Møller, K., & Svendsen, K. D. (2010). Effects of Lactobacillus acidophilus NCFM on insulin sensitivity and the systemic inflammatory response in human subjects. British Journal of Nutrition, 104(12), 1831-1838.
  10. Ejtahed, H. S., Mohtadi-Nia, J., Homayouni-Rad, A., Niafar, M., Asghari-Jafarabadi, M., Mofid, V., & Akbarian-Moghari, A. (2012). Probiotic yogurt improves antioxidant status in type 2 diabetic patients. Nutrition, 28(5), 539-543.
  11. Plaza-Díaz, J., Ruiz-Ojeda, F. J., Gil-Campos, M., & Gil, A. (2019). Mechanisms of action of probiotics. Advances in Nutrition, 10(suppl_1), S49-S66.
  12. Rizzardini, G., Eskesen, D., Calder, P. C., Capetti, A., Jespersen, L., & Clerici, M. (2012). Evaluation of the immune benefits of two probiotic strains Bifidobacterium animalis ssp. lactis, BB-12® and Lactobacillus paracasei ssp. paracasei, L. casei 431® in an influenza vaccination model: a randomised, double-blind, placebo-controlled study. British Journal of Nutrition, 107(6), 876-884.
  13. Yasui, H., Kiyoshima, J., Hori, T., & Shida, K. (1999). Protection against influenza virus infection of mice fed Bifidobacterium breve YIT4064. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology, 6(2), 186-192.
  14. Gore, C., Munro, K., Lay, C., Bibiloni, R., Morris, J., Woodcock, A., … & Tannock, G. W. (2008). Bifidobacterium pseudocatenulatum is associated with atopic eczema: a nested case-control study investigating the fecal microbiota of infants. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 121(1), 135-140.
  15. Ford, A. C., Quigley, E. M., Lacy, B. E., Lembo, A. J., Saito, Y. A., Schiller, L. R., … & Moayyedi, P. (2014). Efficacy of prebiotics, probiotics, and synbiotics in irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation: systematic review and meta-analysis. Official journal of the American College of Gastroenterology| ACG, 109(10), 1547-1561.
  16. Sun, Y., & O’Riordan, M. X. (2013). Regulation of bacterial pathogenesis by intestinal short-chain fatty acids. Advances in applied microbiology, 85, 93-118..
  17. Allen, S. J., Wareham, K., Wang, D., Bradley, C., Hutchings, H., Harris, W., … & Mack, D. (2013). Lactobacilli and bifidobacteria in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea and Clostridium difficile diarrhoea in older inpatients (PLACIDE): a randomised, double-blind, placebo-controlled, multicentre trial. The Lancet, 382(9900), 1249-1257.
  18. Goldenberg, J. Z., Yap, C., Lytvyn, L., Lo, C. K. F., Beardsley, J., Mertz, D., & Johnston, B. C. (2017). Probiotics for the prevention of Clostridium difficile‐associated diarrhea in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews, (12).
  19. Kotowska, M., Albrecht, P., & Szajewska, H. (2005). Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotic‐associated diarrhoea in children: a randomized double‐blind placebo‐controlled trial. Alimentary pharmacology & therapeutics, 21(5), 583-590..
  20. Lee, J., Seto, D., Bielory, L. (2018). Meta-analysis of clinical trials of probiotics for prevention and treatment of pediatric atopic dermatitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 117-126.
  21. Cuello-Garcia, C. A., Fiocchi, A., Pawankar, R., Yepes-Nuñez, J. J., Morgano, G. P., Zhang, Y., … & Terracciano, L. (2015). World Allergy Organization-McMaster University Guidelines for Allergic Disease Prevention (GLAD-P): Probiotics. World Allergy Organization Journal, 8(1), 1-21.
  22. Hemalatha, R., Mastromarino, P., Ramalaxmi, B. A., Balakrishna, N. V., & Vardar-Sukan, F. (2018). Probiotics as a therapeutic strategy in the management of female genital infections. Current medicinal chemistry, 25(33), 4047-4058.
  23. Plummer, E. L., Vodstrcil, L. A., Danielewski, J. A., Murray, G. L., Fairley, C. K., Garland, S. M., & Hocking, J. S. (2019). A systematic review of randomized controlled trials of probiotics for bacterial vaginosis. The Journal of infectious diseases, 220(8), 1390-1399.
  24. Shen, N. T., Maw, A., Tmanova, L. L., Pino, A., Ancy, K., Crawford, C. V., … & Evans, A. T. (2017). Timely use of probiotics in hospitalized adults prevents Clostridium difficile infection: a systematic review with meta-regression analysis. Gastroenterology, 152(8), 1889-1900.
  25. Sung, V., D’Amico, F., Cabana, M. D., Chau, K., Koren, G., Savino, F., … & Szajewska, H. (2018). Lactobacillus reuteri to treat infant colic: a meta-analysis. Pediatrics, 141(1), e20171811.
  26. Sung, V., Hiscock, H., Tang, M. L., Mensah, F. K., Nation, M. L., & Satzke, C. (2013). Treating infant colic with the probiotic Lactobacillus reuteri: double blind, placebo controlled randomised trial. BMJ, 347, f6471.
  27. Szajewska, H., Gyrczuk, E., Horvath, A., & Dziechciarz, P. (2013). Lactobacillus reuteri DSM 17938 for the management of infantile colic in breastfed infants: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Journal of Pediatrics, 162(2), 257-262.
  28. Dimidi, E., Christodoulides, S., Fragkos, K. C., Scott, S. M., & Whelan, K. (2014). The effect of probiotics on functional constipation in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. The American journal of clinical nutrition, 100(4), 1075-1084..
  29. Jia, Y., Gao, Q., Zuo, X.L., et al. (2021). Systematic review with meta-analysis: the efficacy and safety of probiotics in constipation. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 53(3), 271-283.
  30. Hempel, S., Newberry, S., Ruelaz, A., Wang, Z., Miles, J. N., Suttorp, M. J., … & Shanman, R. (2012). Safety of probiotics used to reduce risk and prevent or treat disease. Evidence report/technology assessment, (200), 1-645.
  31. McFarland, L. V. (2015). Systematic review and meta-analysis of Saccharomyces boulardii in adult patients. World journal of gastroenterology, 21(18), 5262-5272.
  32. Wang, Z., Wang, J., Cheng, Y., Liu, X., Xu, L., Li, S., & Shen, X. (2017). The efficacy and safety of probiotics for patients with Helicobacter pylori infection: A systematic review and meta-analysis. Annals of Microbiology, 67(6), 443-451.
  33. Wang, L. H., & Wu, W. K. K. (2019). Probiotics and Helicobacter pylori. In Probiotics and Prebiotics in Human Nutrition and Health (pp. 365-377). IntechOpen.
  34. Bajaj, J. S., et al. (2014). Probiotic yogurt for the treatment of minimal hepatic encephalopathy. Journal of the American Medical Association, 312(18), 1914-1921.
  35. Liu, S., et al. (2021). Efficacy of probiotics in hepatic encephalopathy: A meta-analysis. Medicine, 100(10), e24747.
  36. Cho, Y. A., & Kim, J. (2015). Effect of probiotics on blood lipid concentrations: a meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine, 94(43).
  37. Dang, J., Ardita, F.V., Juan, V., et al. (2020). Identification of Bifidobacterium strains for the management of symptoms in patients with irritable bowel syndrome. Gastroenterology, 158(4), S-1203.
  38. Hacıselamoğlu, E.Z., Celebi, A., Gürsoy, S., Özen, S., Uslu, İ. (2019). Effects of a multi-strain probiotic on the quality of life and symptoms in irritable bowel syndrome patients: A randomized, double-blind, placebo-controlled study. Turkish Journal of Gastroenterology, 30(11), 979-987.
  39. Moayyedi, P., Ford, A. C., Talley, N. J., Cremonini, F., Foxx-Orenstein, A. E., Brandt, L. J., & Quigley, E. M. (2010). The efficacy of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review. Gut, 59(3), 325-332.
  40. Rayes, N., Seehofer, D., Theruvath, T., Schiller, R. A., Langrehr, J. M., Jonas, S., … & Nüssler, N. C. (2002). Effect of enteral nutrition and synbiotics on bacterial infection rates after pylorus-preserving pancreatoduodenectomy: a randomized, double-blind trial. Annals of surgery, 236(3), 355.
  41. Wang, Q., Dong, J., & Zhu, Y. (2012). Probiotic supplement reduces risk of necrotizing enterocolitis and mortality in preterm very low-birth-weight infants: an updated meta-analysis of 20 randomized, controlled trials. Journal of pediatric surgery, 47(1), 241-248..
  42. Sun, J., Marwah, G., Westgarth, M., Buys, N. (2013). A meta-analysis of the effects of probiotics and synbiotics in preventing necrotizing enterocolitis in preterm neonates. Nursing Research, 62(2), 115-123.
  43. Zhang, L., Zhang, L., Zuo, J., & Fan, L. (2018). Probiotic supplementation reduces the duration and incidence of acute infectious diarrhea and improves the subjective symptoms in children: a meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine, 97(26), e12192.
  44. Kvestad, I., Hysing, M., Shrestha, S. K., Ulak, M., Thorne-Lyman, A. L., Henjum, S., … & Shrestha, P. S. (2016). The impact of vitamin B12 supplementation and probiotic bacteria on infants’ growth and health: study protocol for a randomized controlled trial from the Maternal and Infant Nutrition Interventions in Matlab (MINIMat) study, Bangladesh. Trials, 17(1), 386.
  45. Leyer, G. J., Li, S., Mubasher, M. E., Reifer, C., & Ouwehand, A. C. (2009). Probiotic effects on cold and influenza-like symptom incidence and duration in children. Pediatrics, 124(2), e172-e179.
  46. Berggren, A., Lazou Ahrén, I., Larsson, N., Önning, G., & Håkansson, Å. (2011). Randomised, double-blind and placebo-controlled study using new probiotic lactobacilli for strengthening the body immune defence against viral infections. European Journal of Nutrition, 50(3), 203-210.
  47. Wang, Y. H., & Huang, Y. (2014). Effect of Lactobacillus acidophilus and Bifidobacterium bifidum supplementation to standard triple therapy on Helicobacter pylori eradication and dynamic changes in intestinal flora. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 30, 847-853.
  48. Shen, J., Zhang, J., Jiang, B., Mu, J., Zhu, L., Zang, N., Wang, G., Zhao, W., Zhu, J., Xiao, J., Feng, Q. (2017). The gut microbiota in NEC: Lessons learned from longitudinal studies. Seminars in Perinatology, 41(8), 52-59.
  49. Derwa, Y., Gracie, D. J., Hamlin, P. J., & Ford, A. C. (2017). Systematic review with meta‐analysis: the efficacy of probiotics in inflammatory bowel disease. Alimentary pharmacology & therapeutics, 46(4), 389-400.
  50. Zhang, Y., Li, L., Guo, C., Mu, D., Feng, B., Zuo, X., & Li, Y. (2016). Effects of probiotic type, dose and treatment duration on irritable bowel syndrome diagnosed by Rome III criteria: a meta-analysis. BMC gastroenterology, 16, 1-11.
  51. Chermesh, I., Tamir, A., Reshef, R., Chowers, Y., Suissa, A., Katz, D., … & Eliakim, R. (2007). Failure of Synbiotic 2000 to prevent postoperative recurrence of Crohn’s disease. Digestive diseases and sciences, 52, 385-389.
  52. Snydman, D. R. (2008). The safety of probiotics. Clinical infectious diseases, 46(suppl_2), S104-S111.
  53. Guo, M., Wu, F., Hao, G., Qi, Q., Li, R., Li, N., … & Li, W. (2017). Bacillus subtilis Improves Immunity and Disease Resistance in Rabbits. Frontiers in microbiology, 8, 1101.
  54. Prantera, C., Scribano, M. L., Falasco, G., Andreoli, A., & Luzi, C. (2002). Ineffectiveness of probiotics in preventing recurrence after curative resection for Crohn’s disease: a randomised controlled trial with Lactobacillus GG. Gut, 51(3), 405-409.
  55. Freedman, B. A., Olar, T. T., & Raisch, D. W. (2012). Probiotics and coagulopathy: a potential complication associated with the use of probiotics. Pharmacotherapy: The Journal of Human Pharmacology and Drug Therapy, 32(10), e306-e311.
  56. Gómez-Gallego, C., García-Mantrana, I., Salminen, S., Collado, M. C. (2016). The human milk microbiome and factors influencing its composition and activity. Seminars in Perinatology, 40(4), 236-241.
  57. Bafeta, A., Koh, M., Riveros, C., Ravaud, P., & Harmsen, H. J. M. (2018). Safety of probiotics used to reduce risk and prevent or treat disease. Journal of clinical epidemiology, 105, 1-11.
  58. Salminen, M. K., Rautelin, H., Tynkkynen, S., Poussa, T., Saxelin, M., & Valtonen, V. (2004). Lactobacillus bacteremia, clinical significance, and patient outcome, with special focus on probiotic L. rhamnosus GG. Clinical Infectious Diseases, 38(1), 62-69.
Vind een orthomoleculaire therapeut bij jou in de buurt
Sluiten