Probiotica

Wat zijn probiotica?

Probiotica zijn levende micro-organismen, voornamelijk bacteriën, die van nature in onze darmen voorkomen en een gunstige werking hebben op de gezondheid. Ze worden vaak aangeduid als “goede” bacteriën omdat ze helpen bij het ondersteunen van de spijsvertering en de balans van de darmflora.¹

Voorbeelden van veelvoorkomende probiotische stammen zijn Lactobacillus en Bifidobacterium.² Probiotica worden geconsumeerd via gefermenteerde voedingsmiddelen, zoals yoghurt, kefir, zuurkool en kimchi, of via supplementen die specifieke bacteriestammen bevatten.^3,4 Een product wordt pas als probioticum beschouwd als de bacteriën levend in de darmen aankomen.⁴ Dit is belangrijk omdat maagzuur en galzuren de bacteriën kunnen doden voordat ze hun werk kunnen doen.⁵ Het is daarom essentieel om te kiezen voor een supplement waarvan is aangetoond dat de bacteriën de darmen levend bereiken.

De goede bacteriën spelen een rol bij een gezonde stoelgang, maar ze hebben ook bredere gezondheidsvoordelen. Er zijn aanwijzingen dat probiotica bijdragen aan de ondersteuning van het immuunsysteem en mogelijk nuttig kunnen zijn bij specifieke omstandigheden, zoals antibioticagebruik of reizen naar landen waar het risico op darmproblemen groter is.^4,5

De aanbevolen dosering voor probiotica supplementen varieert afhankelijk van de stam en de toepassing, maar een veelvoorkomende hoeveelheid is rond de 1 tot 10 miljard kolonievormende eenheden (CFU) per dag.^5,6 Er is geen vaste bovengrens voor de inname van probiotica en bij normale doseringen zijn ze over het algemeen veilig, maar voorzichtigheid is geboden bij immuungecompromitteerde personen, premature baby’s, patiënten met het korte darmsyndroom, mensen met centrale veneuze katheters en patiënten met hartklepaandoeningen.⁷

Gebruik

Mogelijk effectief

(Antibiotica-geassocieerde) diarree

Antibiotica geassocieerde diarree (AAD) is een veelvoorkomende bijwerking van antibioticagebruik en kan variëren van milde tot ernstige diarree. Probiotica worden vaak gebruikt als een preventieve strategie voor AAD.⁸ Een systematische review liet zien dat probiotica effectief waren bij de preventie van AAD.⁹ Uit de review bleek dat probiotica het risico op AAD met 42% verminderden. Een ander onderzoek toonde aan dat een combinatie van Lactobacillus rhamnosus GG en Saccharomyces boulardii de incidentie van AAD verminderde met 66%.¹⁰ Daarnaast zijn probiotica effectief gebleken bij het verkorten van de duur van acute infectieuze diarree en het verminderen van de incidentie van Clostridioides difficile-infecties. Meerdere reviews ondersteunen dat probiotica zowel de duur als de ernst van diarree bij kinderen en volwassenen kunnen verkorten.^11-13

Het is echter belangrijk om te erkennen dat niet alle studies dezelfde resultaten laten zien. Een recente meta-analyse suggereerde dat probiotica mogelijk weinig tot geen effect hebben op het aantal mensen dat diarree heeft die langer dan 48 uur aanhoudt.¹⁴ Dit onderstreept het belang van verdere onderzoek om de effectiviteit en toepasbaarheid van probiotica in specifieke gevallen beter te begrijpen.

Prikkelbare darmsyndroom (PDS)

Probiotica, zoals Bifidobacterium en Lactobacillus, kunnen symptomen van PDS, zoals buikpijn en een opgeblazen gevoel, effectief verminderen. Diverse onderzoeken bevestigen dat specifieke stammen gunstig werken bij het verlichten van deze klachten.^15-18

Constipatie

Probiotica kunnen helpen bij de behandeling van obstipatie door de stoelgangfrequentie te verhogen en de consistentie van de ontlasting te verbeteren. Studies tonen aan dat vooral de combinatie met prebiotica effectief kan zijn bij het verbeteren van darmtransit en symptoomverlichting.^19,20

Necrotiserende enterocolitis (NEC)

Multi-stam probiotica kunnen het risico op NEC, een ernstige darmziekte bij premature baby’s, verminderen. Meta-analyses laten zien dat probiotica het risico op NEC met 47% kunnen verlagen en de mortaliteit, evenals de opnameduur, aanzienlijk kunnen verminderen.^21,22 Probiotica kan bij deze kwetsbare groep echter ook risico’s op infecties met zich meebrengen.⁷ Bespreek het gebruik van probiotica daarom altijd met een arts.

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose is een veelvoorkomende aandoening waarbij de normale bacteriële flora van de vagina verstoord is. Een systematische review toonde aan dat probiotica, zowel oraal als vaginaal toegediend, kunnen bijdragen aan het herstel van de vaginale flora en de behandeling van bacteriële vaginose bevorderen.²³ Een andere systematische review weest uit dat een combinatie van probiotische stammen, zoals Lactobacillus acidophilus, positieve effecten had op het verminderen van symptomen van bacteriële vaginose.²⁴

Werking

Probiotica hebben verschillende gezondheidsbevorderende effecten en kunnen op diverse manieren bijdragen aan het welzijn.

Antibacteriële effecten

Probiotica helpen schadelijke bacteriën in de darm te onderdrukken door met hen te concurreren voor ruimte en voedingsstoffen in het lichaam, met name in de slijmvliezen.²⁵ Daarnaast produceren ze antimicrobiële stoffen zoals melkzuur en bacteriocines, die de groei van pathogene micro-organismen kunnen remmen. Dit proces ondersteunt een gezonde balans van de darmflora en vermindert de kans op infecties.²⁵

Immunomodulerende effecten

De goede bacteriën spelen een rol in de regulatie van het immuunsysteem. Ze kunnen ontstekingsreacties in het lichaam moduleren en de integriteit van de darmbarrière verbeteren, wat voorkomt dat schadelijke stoffen de bloedbaan bereiken en systemische ontstekingen veroorzaken.²⁵ Specifieke probiotische stammen, zoals Lactobacillus rhamnosus en Bifidobacterium lactis, ondersteunen een gezond immuunsysteem door op meerdere manieren in te werken. Ze stimuleren de aanmaak van anti-inflammatoire cytokinen, die helpen om overmatige ontstekingsreacties te dempen en zo het immuunsysteem in balans te houden. Tegelijkertijd activeren deze probiotica immuuncellen zoals NK-cellen en macrofagen, die een belangrijke rol spelen in het bestrijden van infecties. Deze combinatie zorgt ervoor dat het immuunsysteem efficiënt kan reageren op bedreigingen, zonder dat het overactief wordt.²⁶

Antioxidante effecten

Probiotica hebben bewezen antioxidante eigenschappen die bijdragen aan het verminderen van oxidatieve stress in het lichaam.^27,28 Deze gunstige micro-organismen kunnen enzymen en metabolieten produceren, zoals glutathion en bepaalde vitamines, die vrije radicalen neutraliseren. Hierdoor wordt schade aan cellen en weefsels voorkomen en de algehele gezondheid ondersteund.^27,28

Veiligheid

Probiotica zijn over het algemeen veilig voor volwassenen, kinderen en ook voor zwangere of borstvoedende vrouwen.^29,30 Soms kunnen bijwerkingen zoals een opgeblazen gevoel of winderigheid optreden, maar deze zijn meestal van tijdelijke aard.³¹

Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, een aangetaste darmfunctie of centrale veneuze katheters, vanwege het verhoogde risico op infecties.⁷ Bij premature baby’s kunnen probiotica zowel voordelen als risico’s bieden.⁷ Daarom is het belangrijk om ze met zorg toe te passen bij deze kwetsbare groep.

Interacties

Medicatie

Het gebruik van probiotica wordt afgeraden bij mensen die immuunsuppressiva gebruiken, omdat probiotica het immuunsysteem kunnen stimuleren en zo de werking van deze medicijnen kunnen verstoren.³²

Dosering

Er zijn geen vaste richtlijnen voor de dagelijkse inname van probiotica. Voor algemeen gebruik wordt vaak een dosering van 1 tot 10 miljard CFU per dag geadviseerd, afhankelijk van de specifieke stam en het beoogde gezondheidsdoel. ^5,6 Het is essentieel om het gebruiksadvies op de verpakking op te volgen en te kiezen voor producten waarvan de effectiviteit wetenschappelijk is onderbouwd.