Orthomoleculair kennisinstituut
Menu

Probiotica

In het kort
  • Probiotica zijn levende micro-organismen die inwerken op de microbiota in ons lichaam. Ze spelen een belangrijke rol bij de spijsvertering, afweer en stofwisseling.
  • Deze levende bacteriën zijn van nature aanwezig in ons lichaam, maar zijn ook terug te vinden in voedingsmiddelen en supplementen.
  • Onderzoek toont aan dat probiotica onder andere antibacteriële effecten heeft, de bloedglucose kunnen verlagen en het immuunsysteem kunnen reguleren.
  • Tal van probiotica-stammen zijn veilig bevonden bij oraal gebruik bij volwassenen, kinderen en zwangere vrouwen.
  • Een probioticum kan onder andere ingezet worden bij diarree, antibiotica gebruik, constipatie, eczeem, colitis ulcerosa en prikkelbare darm syndroom.
In het kort

Wat is probiotica?

Probiotica zijn levende micro-organismen, zoals bacteriën of gisten, die bij inname in voldoende hoeveelheid een gezondheidsvoordeel bieden voor de gastheer. Ze werken in op de microbiota in ons lichaam, die bestaat uit verschillende bacteriën die in en op ons lichaam leven en een belangrijke rol spelen bij de spijsvertering, de afweer en de stofwisseling. Probiotica worden daarom vaak ingezet ter bevordering van de darmgezondheid, het immuunsysteem en de algehele gezondheid.1

Probiotica kunnen worden gebruikt in de vorm van voedingssupplementen of voedingsmiddelen, zoals yoghurt, kefir en zuurkool. Daarnaast zijn er ook probiotica in de vorm van medicijnen, bijvoorbeeld om infecties van de urinewegen te voorkomen. De dosering en de samenstelling van probiotica kunnen variëren afhankelijk van het gebruik en de specifieke behoeften van de persoon. Het is belangrijk om de aanbevolen dosering en de juiste soort probiotica te gebruiken om de gewenste gezondheidsvoordelen te behalen.2

Probiotica worden ingezet voor diverse doeleinden. Ze kunnen helpen bij de preventie en behandeling van verschillende aandoeningen, waaronder diarree, prikkelbare darmsyndroom, allergieën, huidaandoeningen en urineweginfecties. Ook kunnen ze bijdragen aan de algehele gezondheid en het welzijn van de persoon, onder meer door het verbeteren van de spijsvertering en het versterken van het immuunsysteem.3 Er zijn echter nog veel vragen over de werkzaamheid van probiotica bij specifieke aandoeningen en verder onderzoek is nodig om de effectiviteit en veiligheid van deze supplementen te bepalen.

Wat is probiotica?

Gebruik

Antibacteriële effecten

Probiotica staat bekend om zijn antibacteriële effecten. Probiotische micro-organismen kunnen concurreren met pathogene bacteriën om fysieke ruimte en voedingsstoffen in de weefsels van de gastheer. Dit kan resulteren in een afname van pathogene bacteriën die zich hechten en koloniseren op de slijmvliezen. Bij inname via de mond blijken lactobacillen door de darm te reizen en zich te hechten aan de darmwand, waar ze minstens een week kunnen overleven.4 Hierdoor kan de hechting van pathogene bacteriën worden verminderd.5

Lactobacillen produceren ook antibacteriële stoffen, zoals bacteriocinen, waterstofperoxide, melkzuur of azijnzuur, die de kolonisatie van pathogenen kunnen blokkeren.6 Bovendien is het gebruik van probiotica met succes getest bij ouderen die behandeld worden met antibiotica. Een mengsel van Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus paracasei, Bifidobacterium animalis subsp. lactis en Saccharomyces boulardii verminderde de darmkolonisatie met Pseudomonas en AmpC bètalactamase-producerende enterobacteriën.7

Antidiabetische effecten

Er zijn verschillende studies die suggereren dat probiotica mogelijk antidiabetische effecten hebben. Probiotica produceren bijvoorbeeld korteketenvetzuren, die betrokken zijn bij de regulering van het metabolisme en de opname van glucose. Een systematische review en meta-analyse van 12 gerandomiseerde gecontroleerde studies toonde aan dat probiotica de nuchtere bloedglucosespiegel en HbA1c bij patiënten met type 2 diabetes mellitus kunnen verlagen.8

Een andere studie toonde aan dat de probiotische stam Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) de insulineresistentie en bloedglucose bij patiënten met insulineresistentie verminderde.9 Ook is er een gerandomiseerde, placebo-gecontroleerde studie uitgevoerd waarin suppletie met Lactobacillus acidophilus en Bifidobacterium lactis een verbetering van de glucosetolerantie liet zien bij patiënten met type 2 diabetes.10

Immuunsysteem

Probiotica is ook onderzocht op hun potentieel voor het reguleren van het immuunsysteem. Een overzichtsartikel benadrukt dat het gebruik van probiotica de immuunrespons van het lichaam kan beïnvloeden, afhankelijk van het type probiotica, de dosis en de gezondheidstoestand van de gastheer.11 Er is ook onderzoek dat aantoont dat probiotica de aanmaak van antilichamen tegen infectieuze agentia zoals rotavirus en influenza A kunnen verhogen.12,13 Bovendien kunnen bepaalde probiotica, zoals Lactobacillus rhamnosus, mogelijk de immuunrespons bij kinderen met eczeem verminderen.14

Gebruik

Veiligheid

Volwassenen

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium lactis en Bifidobacterium longum, Streptococcus thermophilus en/of Saccharomyces bodiculari zijn waarschijnlijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Kinderen

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium lactis en Bifidobacterium longum zijn waarschijnlijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Zwangerschap en borstvoeding

De probiotica-stammen Lactobacillus acidophilus, Lacticaseibacillus casei, Lacticaseibacillus paracasei, Lactiplantibacillus plantarum, Limosilactobacillus reuteri, Lacticaseibacillus rhamnosus, Bifidobacterium bifidum en Bifidobacterium longum zijn mogelijk veilig bij oraal en correct gebruik.

Veiligheid

Interacties

Medicijnen

Antibiotica kunnen de natuurlijke darmflora verstoren, wat kan leiden tot diarree of andere gastro-intestinale symptomen. Probiotica kunnen deze bijwerkingen van antibiotica verminderen. Er is echter enige bezorgdheid dat het gelijktijdig gebruik van probiotica en antibiotica de effectiviteit van antibiotica kan verminderen.52

Immuunsuppressiva worden vaak gebruikt om auto-immuunziekten te behandelen. Sommige studies hebben aangetoond dat probiotica mogelijk de immuunrespons kunnen verhogen. Dit kan de effectiviteit van immuunsuppressiva verminderen.53

Antimycotica worden gebruikt om schimmelinfecties te behandelen. Sommige probiotica, met name Lactobacillus-stammen, kunnen echter zelfs schimmelinfecties veroorzaken. Het is daarom belangrijk om uw arts te raadplegen voordat u probiotica gebruikt als u ook antimycotica gebruikt.54

Er zijn enkele meldingen geweest van bloedingen bij patiënten die warfarine (een bloedverdunner) gebruikten in combinatie met probiotica.55

Ziektes

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten met hiv, kanker of transplantatiepatiënten, moeten probiotica vermijden omdat het risico bestaat dat deze bacteriën infecties veroorzaken.1

Bij een allergie voor melkproducten of soja moeten voorzichtig zijn bij het gebruik van probiotica, omdat sommige probiotische supplementen lactose of soja bevatten als vulstoffen.56

Mensen met een allergie voor schimmels moeten oppassen bij het nemen van probiotica die gemaakt zijn met schimmels, zoals Saccharomyces boulardii, aangezien dit mogelijk kan leiden tot een allergische reactie.57

Bij patiënten met een centraal veneuze katheter is er risico op een infectie bij het gebruik van probiotica.58

Interacties

Dosering

Bij volwassenen is de aanbevolen dosering afhankelijk van de probiotische stam en de ernst van de aandoening. In het algemeen wordt aangeraden om probiotica te nemen die minimaal de 1 miljard CFU (kolonievormende eenheden) per dag bevatten. Belangrijker nog is het overlevingspercentage en de metabole activiteit van de probiotica.

Voor kinderen kan de dosering afhangen van de leeftijd en het gewicht van het kind. Over het algemeen wordt aangeraden om kinderen een probioticum te geven dat minimaal 1 miljard CFU per dag bevat, afhankelijk van de leeftijd van het kind en de specifieke probiotische stam. Ook hier is het belangrijk om een probiotica in te nemen met een hoge overlevingskans en metabole activiteit.

Bij zwangere vrouwen is de aanbevolen dosering afhankelijk van de specifieke probiotische stam en het doel van het gebruik. Sommige probiotische stammen zijn veilig voor gebruik tijdens de zwangerschap en worden soms aanbevolen om de immuunfunctie te ondersteunen en het risico op zwangerschapsgerelateerde complicaties te verminderen.

Dosering
Referenties
  1. Hill, C., Guarner, F., Reid, G., Gibson, G. R., Merenstein, D. J., Pot, B., … & Sanders, M. E. (2014). Expert consensus document: The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology.
  2. Guarner, F., Khan, A. G., Garisch, J., Eliakim, R., Gangl, A., Thomson, A., … & Lemair, T. (2017). Probiotics and prebiotics. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines, 468-481.
  3. Sanders, M. E., Merenstein, D. J., Reid, G., Gibson, G. R., & Rastall, R. A. (2019). Probiotics and prebiotics in intestinal health and disease: from biology to the clinic. Nature reviews Gastroenterology & hepatology, 16(10), 605-616.
  4. Ljungh, Å., & Wadström, T. (2006). Lactic acid bacteria as probiotics. Current Issues in Intestinal Microbiology, 7(2), 73-89.
  5. Naidu, A. S., Bidlack, W. R., & Clemens, R. A. (1999). Probiotic spectra of lactic acid bacteria (LAB). Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 39(1), 13-126.
  6. Reid, G., Jass, J., Sebulsky, M. T., & McCormick, J. K. (2003). Potential uses of probiotics in clinical practice. Clinical Microbiology Reviews, 16(4), 658-672.
  7. Hickson, M., D’Souza, A. L., Muthu, N., Rogers, T. R., Want, S., & Rajkumar, C. (2007). Use of probiotic Lactobacillus preparation to prevent diarrhoea associated with antibiotics: randomised double blind placebo controlled trial. BMJ, 335(7610), 80.
  8. Sun, J., Buys, N. J., & Hills, A. P. (2016). Effects of Probiotics on Glucose and Lipid Metabolism in Type 2 Diabetes Mellitus: A Meta-Analysis of 12 Randomized Controlled Trials. Medical Science Monitor, 22, 4204-4213.
  9. Andreasen, A. S., Larsen, N., Pedersen-Skovsgaard, T., Berg, R. M. G., Møller, K., & Svendsen, K. D. (2010). Effects of Lactobacillus acidophilus NCFM on insulin sensitivity and the systemic inflammatory response in human subjects. British Journal of Nutrition, 104(12), 1831-1838.
  10. Ejtahed, H. S., Mohtadi-Nia, J., Homayouni-Rad, A., Niafar, M., Asghari-Jafarabadi, M., Mofid, V., & Akbarian-Moghari, A. (2012). Probiotic yogurt improves antioxidant status in type 2 diabetic patients. Nutrition, 28(5), 539-543.
  11. Plaza-Díaz, J., Ruiz-Ojeda, F. J., Gil-Campos, M., & Gil, A. (2019). Mechanisms of action of probiotics. Advances in Nutrition, 10(suppl_1), S49-S66.
  12. Rizzardini, G., Eskesen, D., Calder, P. C., Capetti, A., Jespersen, L., & Clerici, M. (2012). Evaluation of the immune benefits of two probiotic strains Bifidobacterium animalis ssp. lactis, BB-12® and Lactobacillus paracasei ssp. paracasei, L. casei 431® in an influenza vaccination model: a randomised, double-blind, placebo-controlled study. British Journal of Nutrition, 107(6), 876-884.
  13. Yasui, H., Kiyoshima, J., Hori, T., & Shida, K. (1999). Protection against influenza virus infection of mice fed Bifidobacterium breve YIT4064. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology, 6(2), 186-192.
  14. Gore, C., Munro, K., Lay, C., Bibiloni, R., Morris, J., Woodcock, A., … & Tannock, G. W. (2008). Bifidobacterium pseudocatenulatum is associated with atopic eczema: a nested case-control study investigating the fecal microbiota of infants. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 121(1), 135-140.
  15. Ford, A. C., Quigley, E. M., Lacy, B. E., Lembo, A. J., Saito, Y. A., Schiller, L. R., … & Moayyedi, P. (2014). Efficacy of prebiotics, probiotics, and synbiotics in irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation: systematic review and meta-analysis. Official journal of the American College of Gastroenterology| ACG, 109(10), 1547-1561.
  16. Sun, Y., & O’Riordan, M. X. (2013). Regulation of bacterial pathogenesis by intestinal short-chain fatty acids. Advances in applied microbiology, 85, 93-118..
  17. Allen, S. J., Wareham, K., Wang, D., Bradley, C., Hutchings, H., Harris, W., … & Mack, D. (2013). Lactobacilli and bifidobacteria in the prevention of antibiotic-associated diarrhoea and Clostridium difficile diarrhoea in older inpatients (PLACIDE): a randomised, double-blind, placebo-controlled, multicentre trial. The Lancet, 382(9900), 1249-1257.
  18. Goldenberg, J. Z., Yap, C., Lytvyn, L., Lo, C. K. F., Beardsley, J., Mertz, D., & Johnston, B. C. (2017). Probiotics for the prevention of Clostridium difficile‐associated diarrhea in adults and children. Cochrane Database of Systematic Reviews, (12).
  19. Kotowska, M., Albrecht, P., & Szajewska, H. (2005). Saccharomyces boulardii in the prevention of antibiotic‐associated diarrhoea in children: a randomized double‐blind placebo‐controlled trial. Alimentary pharmacology & therapeutics, 21(5), 583-590..
  20. Lee, J., Seto, D., Bielory, L. (2018). Meta-analysis of clinical trials of probiotics for prevention and treatment of pediatric atopic dermatitis. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 117-126.
  21. Cuello-Garcia, C. A., Fiocchi, A., Pawankar, R., Yepes-Nuñez, J. J., Morgano, G. P., Zhang, Y., … & Terracciano, L. (2015). World Allergy Organization-McMaster University Guidelines for Allergic Disease Prevention (GLAD-P): Probiotics. World Allergy Organization Journal, 8(1), 1-21.
  22. Hemalatha, R., Mastromarino, P., Ramalaxmi, B. A., Balakrishna, N. V., & Vardar-Sukan, F. (2018). Probiotics as a therapeutic strategy in the management of female genital infections. Current medicinal chemistry, 25(33), 4047-4058.
  23. Plummer, E. L., Vodstrcil, L. A., Danielewski, J. A., Murray, G. L., Fairley, C. K., Garland, S. M., & Hocking, J. S. (2019). A systematic review of randomized controlled trials of probiotics for bacterial vaginosis. The Journal of infectious diseases, 220(8), 1390-1399.
  24. Shen, N. T., Maw, A., Tmanova, L. L., Pino, A., Ancy, K., Crawford, C. V., … & Evans, A. T. (2017). Timely use of probiotics in hospitalized adults prevents Clostridium difficile infection: a systematic review with meta-regression analysis. Gastroenterology, 152(8), 1889-1900.
  25. Sung, V., D’Amico, F., Cabana, M. D., Chau, K., Koren, G., Savino, F., … & Szajewska, H. (2018). Lactobacillus reuteri to treat infant colic: a meta-analysis. Pediatrics, 141(1), e20171811.
  26. Sung, V., Hiscock, H., Tang, M. L., Mensah, F. K., Nation, M. L., & Satzke, C. (2013). Treating infant colic with the probiotic Lactobacillus reuteri: double blind, placebo controlled randomised trial. BMJ, 347, f6471.
  27. Szajewska, H., Gyrczuk, E., Horvath, A., & Dziechciarz, P. (2013). Lactobacillus reuteri DSM 17938 for the management of infantile colic in breastfed infants: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Journal of Pediatrics, 162(2), 257-262.
  28. Dimidi, E., Christodoulides, S., Fragkos, K. C., Scott, S. M., & Whelan, K. (2014). The effect of probiotics on functional constipation in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. The American journal of clinical nutrition, 100(4), 1075-1084..
  29. Jia, Y., Gao, Q., Zuo, X.L., et al. (2021). Systematic review with meta-analysis: the efficacy and safety of probiotics in constipation. Alimentary Pharmacology & Therapeutics, 53(3), 271-283.
  30. Hempel, S., Newberry, S., Ruelaz, A., Wang, Z., Miles, J. N., Suttorp, M. J., … & Shanman, R. (2012). Safety of probiotics used to reduce risk and prevent or treat disease. Evidence report/technology assessment, (200), 1-645.
  31. McFarland, L. V. (2015). Systematic review and meta-analysis of Saccharomyces boulardii in adult patients. World journal of gastroenterology, 21(18), 5262-5272.
  32. Wang, Z., Wang, J., Cheng, Y., Liu, X., Xu, L., Li, S., & Shen, X. (2017). The efficacy and safety of probiotics for patients with Helicobacter pylori infection: A systematic review and meta-analysis. Annals of Microbiology, 67(6), 443-451.
  33. Wang, L. H., & Wu, W. K. K. (2019). Probiotics and Helicobacter pylori. In Probiotics and Prebiotics in Human Nutrition and Health (pp. 365-377). IntechOpen.
  34. Bajaj, J. S., et al. (2014). Probiotic yogurt for the treatment of minimal hepatic encephalopathy. Journal of the American Medical Association, 312(18), 1914-1921.
  35. Liu, S., et al. (2021). Efficacy of probiotics in hepatic encephalopathy: A meta-analysis. Medicine, 100(10), e24747.
  36. Cho, Y. A., & Kim, J. (2015). Effect of probiotics on blood lipid concentrations: a meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine, 94(43).
  37. Dang, J., Ardita, F.V., Juan, V., et al. (2020). Identification of Bifidobacterium strains for the management of symptoms in patients with irritable bowel syndrome. Gastroenterology, 158(4), S-1203.
  38. Hacıselamoğlu, E.Z., Celebi, A., Gürsoy, S., Özen, S., Uslu, İ. (2019). Effects of a multi-strain probiotic on the quality of life and symptoms in irritable bowel syndrome patients: A randomized, double-blind, placebo-controlled study. Turkish Journal of Gastroenterology, 30(11), 979-987.
  39. Moayyedi, P., Ford, A. C., Talley, N. J., Cremonini, F., Foxx-Orenstein, A. E., Brandt, L. J., & Quigley, E. M. (2010). The efficacy of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: a systematic review. Gut, 59(3), 325-332.
  40. Rayes, N., Seehofer, D., Theruvath, T., Schiller, R. A., Langrehr, J. M., Jonas, S., … & Nüssler, N. C. (2002). Effect of enteral nutrition and synbiotics on bacterial infection rates after pylorus-preserving pancreatoduodenectomy: a randomized, double-blind trial. Annals of surgery, 236(3), 355.
  41. Wang, Q., Dong, J., & Zhu, Y. (2012). Probiotic supplement reduces risk of necrotizing enterocolitis and mortality in preterm very low-birth-weight infants: an updated meta-analysis of 20 randomized, controlled trials. Journal of pediatric surgery, 47(1), 241-248..
  42. Sun, J., Marwah, G., Westgarth, M., Buys, N. (2013). A meta-analysis of the effects of probiotics and synbiotics in preventing necrotizing enterocolitis in preterm neonates. Nursing Research, 62(2), 115-123.
  43. Zhang, L., Zhang, L., Zuo, J., & Fan, L. (2018). Probiotic supplementation reduces the duration and incidence of acute infectious diarrhea and improves the subjective symptoms in children: a meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine, 97(26), e12192.
  44. Kvestad, I., Hysing, M., Shrestha, S. K., Ulak, M., Thorne-Lyman, A. L., Henjum, S., … & Shrestha, P. S. (2016). The impact of vitamin B12 supplementation and probiotic bacteria on infants’ growth and health: study protocol for a randomized controlled trial from the Maternal and Infant Nutrition Interventions in Matlab (MINIMat) study, Bangladesh. Trials, 17(1), 386.
  45. Leyer, G. J., Li, S., Mubasher, M. E., Reifer, C., & Ouwehand, A. C. (2009). Probiotic effects on cold and influenza-like symptom incidence and duration in children. Pediatrics, 124(2), e172-e179.
  46. Berggren, A., Lazou Ahrén, I., Larsson, N., Önning, G., & Håkansson, Å. (2011). Randomised, double-blind and placebo-controlled study using new probiotic lactobacilli for strengthening the body immune defence against viral infections. European Journal of Nutrition, 50(3), 203-210.
  47. Wang, Y. H., & Huang, Y. (2014). Effect of Lactobacillus acidophilus and Bifidobacterium bifidum supplementation to standard triple therapy on Helicobacter pylori eradication and dynamic changes in intestinal flora. World Journal of Microbiology and Biotechnology, 30, 847-853.
  48. Shen, J., Zhang, J., Jiang, B., Mu, J., Zhu, L., Zang, N., Wang, G., Zhao, W., Zhu, J., Xiao, J., Feng, Q. (2017). The gut microbiota in NEC: Lessons learned from longitudinal studies. Seminars in Perinatology, 41(8), 52-59.
  49. Derwa, Y., Gracie, D. J., Hamlin, P. J., & Ford, A. C. (2017). Systematic review with meta‐analysis: the efficacy of probiotics in inflammatory bowel disease. Alimentary pharmacology & therapeutics, 46(4), 389-400.
  50. Zhang, Y., Li, L., Guo, C., Mu, D., Feng, B., Zuo, X., & Li, Y. (2016). Effects of probiotic type, dose and treatment duration on irritable bowel syndrome diagnosed by Rome III criteria: a meta-analysis. BMC gastroenterology, 16, 1-11.
  51. Chermesh, I., Tamir, A., Reshef, R., Chowers, Y., Suissa, A., Katz, D., … & Eliakim, R. (2007). Failure of Synbiotic 2000 to prevent postoperative recurrence of Crohn’s disease. Digestive diseases and sciences, 52, 385-389.
  52. Snydman, D. R. (2008). The safety of probiotics. Clinical infectious diseases, 46(suppl_2), S104-S111.
  53. Guo, M., Wu, F., Hao, G., Qi, Q., Li, R., Li, N., … & Li, W. (2017). Bacillus subtilis Improves Immunity and Disease Resistance in Rabbits. Frontiers in microbiology, 8, 1101.
  54. Prantera, C., Scribano, M. L., Falasco, G., Andreoli, A., & Luzi, C. (2002). Ineffectiveness of probiotics in preventing recurrence after curative resection for Crohn’s disease: a randomised controlled trial with Lactobacillus GG. Gut, 51(3), 405-409.
  55. Freedman, B. A., Olar, T. T., & Raisch, D. W. (2012). Probiotics and coagulopathy: a potential complication associated with the use of probiotics. Pharmacotherapy: The Journal of Human Pharmacology and Drug Therapy, 32(10), e306-e311.
  56. Gómez-Gallego, C., García-Mantrana, I., Salminen, S., Collado, M. C. (2016). The human milk microbiome and factors influencing its composition and activity. Seminars in Perinatology, 40(4), 236-241.
  57. Bafeta, A., Koh, M., Riveros, C., Ravaud, P., & Harmsen, H. J. M. (2018). Safety of probiotics used to reduce risk and prevent or treat disease. Journal of clinical epidemiology, 105, 1-11.
  58. Salminen, M. K., Rautelin, H., Tynkkynen, S., Poussa, T., Saxelin, M., & Valtonen, V. (2004). Lactobacillus bacteremia, clinical significance, and patient outcome, with special focus on probiotic L. rhamnosus GG. Clinical Infectious Diseases, 38(1), 62-69.
Vind een orthomoleculaire therapeut bij jou in de buurt
Sluiten