Orthomoleculair kennisinstituut
Menu

Selenium

In het kort
  • Selenium is een essentieel spoorelement met een belangrijke rol in de schildklierfunctie, immuunsysteem en vruchtbaarheid.
  • Je vindt selenium vooral in paranoten, vis, schaaldieren, vlees, eieren, volkoren producten en zuivel. De hoeveelheid in voeding hangt af van de bodemkwaliteit.
  • Selenium werkt als antioxidant, ondersteunt je schildklier, helpt bij de afweer, bevordert mannelijke vruchtbaarheid en kan zware metalen onschadelijk maken.
  • Een tekort kan zorgen voor spierzwakte, een verzwakt immuunsysteem en vruchtbaarheidsproblemen. Maar let op: te veel selenium kan schadelijk zijn, met klachten als haaruitval en misselijkheid.
  • Selenium kan mogelijk helpen bij een tekort, auto-immuunziektes zoals Hashimoto, pre-eclampsie tijdens zwangerschap en bepaalde gewrichtsaandoeningen zoals Kashin-Beck ziekte.
In het kort

Wat is selenium?

Selenium (seleen) is een spoorelement dat voorkomt in de bodem, water en voeding. Het is een mineraal waarvan het lichaam slechts kleine hoeveelheden nodig heeft, maar dat cruciaal is voor een normale werking van verschillende biologische processen.1

Selenium komt voor in zowel organische als anorganische vormen. Organisch selenium (zoals selenomethionine en selenocysteïne) is gebonden aan aminozuren en wordt beter opgenomen.2 In voeding komt selenium voornamelijk voor in de organische vorm. Anorganisch selenium (seleniet en selenaat) wordt soms gebruikt in voedingssupplementen maar wordt iets minder efficiënt opgenomen.2

De hoeveelheid selenium in voeding hangt af van de seleniumconcentratie in de bodem, die door intensieve landbouw in sommige regio’s, waaronder Nederland, lager kan zijn. De belangrijkste voedingsbronnen van selenium zijn paranoten, vis, schaaldieren, gevogelte, vlees, eieren, volkoren producten en zuivel.3 Omdat veevoer vaak verrijkt wordt met selenium, krijgen we het ook binnen via vlees en zuivelproducten. Gemiddeld neemt het lichaam minstens 60% van de selenium uit voeding op.4

Hoewel selenium cruciaal is voor de gezondheid, kan zowel een tekort als een overschot problemen veroorzaken. Een langdurig tekort kan leiden tot spierzwakte, een verzwakt immuunsysteem, schildklierproblemen en vruchtbaarheidsproblemen bij mannen.5 Een te hoge inname, bijvoorbeeld door overmatige suppletie of frequent eten van paranoten, kan leiden tot haarverlies, broze nagels, misselijkheid en zenuwschade.5 Een gevarieerd eetpatroon zorgt ervoor dat je voldoende selenium binnenkrijgt zonder risico op overdosering.

Wat is selenium?

Gebruik

Effectief

Seleniumtekort

Bij een tekort kan suppletie met seleniumrijke voedingsmiddelen of supplementen, zoals selenomethionine, de seleniumwaarden herstellen. Seleniumsuppletie ondersteunt daarnaast het immuunsysteem en kan oxidatieve schade verminderen, wat de algehele gezondheid verbetert.6

Waarschijnlijk effectief

Auto-immuun thryreoïditis (ziekte van Hashimoto)

Selenium kan mogelijk een effectieve rol spelen bij de behandeling van auto-immuun thyreoïditis (Hashimoto), een aandoening waarbij het immuunsysteem de schildklier aanvalt, wat leidt tot chronische ontsteking en vaak hypothyreoïdie. Uit meerdere systematische reviews en meta-analyses blijkt dat seleniumsuppletie de niveaus van schildklier auto-antilichamen, zoals anti-TPO en anti-Tg, significant kan verlagen. Deze antilichamen spelen een belangrijke rol in de progressie van Hashimoto, en een daling ervan wordt geassocieerd met een verbeterde schildklierfunctie.10-12

Een studie toonde aan dat dagelijkse suppletie met selenium niet alleen de auto-antilichaamniveaus verlaagde, maar ook oxidatieve stress verminderde door de activiteit van antioxidante enzymen zoals glutathionperoxidase te verhogen. Dit draagt bij aan het verminderen van ontsteking en schade aan de schildklier.11

Hoewel selenium vooral effectief lijkt bij patiënten met een seleniumtekort, laten sommige studies ook verbeteringen zien bij mensen met normale seleniumwaarden.13 De voordelen zijn echter afhankelijk van factoren zoals dosering en suppletieduur. Verdere grootschalige studies zijn nodig om de optimale toepassing van selenium bij Hashimoto volledig te bepalen.

pre-eclampsie bij zwangeren

Selenium kan een rol spelen bij het verminderen van het risico op pre-eclampsie, een zwangerschapscomplicatie die wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk en eiwitverlies in de urine. Een systematische review en meta-analyse toonden aan dat seleniumsuppletie geassocieerd is met een significante vermindering van het risico op pre-eclampsie, waarbij lage seleniumwaarden in het bloed een belangrijke risicofactor lijken te zijn.7

Een gerandomiseerde gecontroleerde studie liet zien dat seleniumsuppletie markers van oxidatieve stress en ontsteking verlaagde, beide belangrijke factoren in de ontwikkeling van pre-eclampsie.8 Een ander onderzoek toonde aan dat seleniumsuppletie de incidentie van pre-eclampsie verminderde, vooral in populaties met een lage seleniuminname via voeding.9 Hierdoor kan het bij pre-eclampsie interessant zijn om de seleniuminname onder de loep te nemen. Verdere grootschalige onderzoeken zijn nodig om optimale doseringen en veiligheid te bevestigen. Daarbij is het altijd verstandig om je huisarts of verloskundige te raadplegen wanneer selenium suppletie wordt overwogen.

Mogelijk effectief

Kashin-Beck ziekte

Mogelijk draagt selenium bij aan het voorkomen en behandelen van Kashin-Beck ziekte (KBD), waarbij schade ontstaat aan kraakbeen en botten. Dit effect wordt vooral waargenomen in gebieden met een seleniumtekort.

Meta-analyses tonen aan dat seleniumsuppletie geassocieerd is met een lagere incidentie van KBD en dat lage seleniumwaarden een belangrijke risicofactor zijn voor de ontwikkeling van KBD.14,15  Seleniumsuppletie kan bijdragen aan de bescherming en het herstel van kraakbeenweefsel door de activiteit van antioxidante enzymen, zoals glutathionperoxidase, te verhogen en oxidatieve stress te verminderen.14,15 Toch is seleniumsuppletie meestal niet voldoende als enige interventie vanwege andere oorzaken zoals mycotoxines en jodiumtekort.

Gebruik

Werking

Antioxidante werking en celbescherming

Selenium is een krachtige antioxidant en een belangrijk onderdeel van selenoproteïnen, zoals glutathionperoxidase. Deze enzymen beschermen cellen tegen oxidatieve stress en schade door vrije radicalen, waardoor het bijdraagt aan celgezondheid.16

Schildklierfunctie en hormoonbalans

Selenium is essentieel voor de aanmaak en regulatie van schildklierhormonen. Het helpt bij de conversie van T4 (thyroxine) naar het actieve T3 (triiodothyronine). Dit proces wordt mogelijk gemaakt door selenium-afhankelijke enzymen, zoals deiodinases, die ervoor zorgen dat de schildklierhormoonniveaus in balans blijven. Dit is cruciaal voor een goed werkende stofwisseling, energieniveau en hormonale balans.17

Ondersteuning van het immuunsysteem

Selenium speelt een belangrijke rol in het immuunsysteem. Het ondersteunt de werking van immuuncellen, zoals T-cellen en macrofagen, en helpt het lichaam zich te verdedigen tegen infecties en ontstekingen door oxidatieve schade te verminderen.18,19

Spermaproductie en mannelijke vruchtbaarheid

Voor mannen is selenium belangrijk bij de productie en mobiliteit van spermacellen. Het draagt bij aan gezond en beweeglijk sperma, wat essentieel is voor de mannelijke vruchtbaarheid.20,21

Neutraliseren zware metalen

Selenium kan de toxiciteit van zware metalen zoals arseen en cadmium mogelijk verminderen door deze te binden in biologisch inactieve complexen. Dit beschermt cellen tegen schade.24

Werking

Veiligheid

De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft de aanvaardbare bovengrens (UL) voor selenium vastgesteld op 255 microgram per dag voor volwassenen, inclusief vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven.22 Bij kinderen varieert de UL afhankelijk van de leeftijd; zie onderstaande tabel voor specifieke waarden.

De aanvaardbare bovengrens is de maximale hoeveelheid die je voor lange tijd kunt nemen zonder negatieve gezondheidseffecten. Hierbij wordt rekening gehouden met een veiligheidsmarge. Zo leidt incidentele overschrijding, bijvoorbeeld door een handje paranoten, meestal niet tot klachten, maar kan langdurige inname boven de grens wel zorgen voor symptomen van seleenvergiftiging.22

Leeftijd UL (μg per dag)
Kinderen
4-6 maanden 45
7-11 maanden 55
1-3 jaar 70
4-6 jaar 95
7-10 jaar 130
11-14 jaar 180
15-17 jaar 230
18 jaar en ouder 255
Veiligheid

Interacties

Selenium is een essentieel mineraal dat betrokken is bij verschillende biologische processen, maar het kan ook interacties aangaan met medicijnen en andere stoffen. Deze interacties kunnen aandacht vereisen bij het gebruik van seleniumsupplementen of het veelvoudig eten van seleniumrijke voeding.

Medicijnen

Selenium kan mogelijk met verschillende medicijnen een interactie hebben. Raadpleeg altijd de behandelend arts of een gespecialiseerd apotheker bij gelijktijdig gebruik van supplementen en medicijnen.

Bloedverdunners
Selenium kan de bloedstolling vertragen.23 In combinatie met bloedverdunnende medicijnen zoals warfarine, heparine of aspirine kan dit het risico op blauwe plekken en bloedingen verhogen.23

Cholesterolverlagende medicijnen
Seleniumsuppletie kan de effectiviteit van statines en niacine verminderen bij het verlagen van cholesterol, dit geldt vooral voor simvastatine en atorvastatine. 23

Immunosuppressiva
Selenium stimuleert het immuunsysteem en kan daardoor de werking van immunosuppressieve medicijnen, zoals die na orgaantransplantaties worden gebruikt, verminderen.23

Interacties

Dosering

De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH) selenium verschilt per leeftijd, geslacht en levensfase, zoals zwangerschap of borstvoeding. Hieronder vind je een overzicht van de ADH voor verschillende groepen, zodat je kunt zien hoeveel selenium je dagelijks nodig hebt om gezond te blijven.25-28

Leeftijd ADH (μg per dag)
Kinderen
6-11 maanden 15
12-23 maanden 20
2-5 jaar 25
6-9 jaar 30
10-13 jaar 40
Mannen
14-17 jaar 60
18 jaar en ouder 70
Vrouwen
14-17 jaar 50
18 jaar en ouder 70
Zwangere vrouwen 70
Vrouwen die borstvoeding geven 85
Dosering
Referenties
  1. Office of Dietary Supplements – selenium. (n.d.).
  2. Selenium in voeding en voedingssupplementen. Lees meer | IVG. (2024, December 20). IVG Info.
  3. Kieliszek, M. (2019). Selenium–Fascinating microelement, properties and sources in food. Molecules, 24(7), 1298.
  4. Gmoshinskii, I., & Mazo, V. (2006). [Mineral substance in human nutrition. Selenium: absorption and bioavailability].
  5. Scientific Opinion on Dietary Reference Values for selenium. (2014). EFSA Journal, 12(10), 3846.
  6. Shreenath, A. P., Hashmi, M. F., & Dooley, J. (2023, October 29). Selenium deficiency. StatPearls – NCBI Bookshelf.
  7. Xu, M., Guo, D., Gu, H., Zhang, L., & Lv, S. (2015). Selenium and Preeclampsia: a Systematic Review and Meta-analysis. Biological Trace Element Research, 171(2), 283–292.
  8. Rayman, M. P., Searle, E., Kelly, L., Johnsen, S., Bodman-Smith, K., Bath, S. C., Mao, J., & Redman, C. W. G. (2014). Effect of selenium on markers of risk of pre-eclampsia in UK pregnant women: a randomised, controlled pilot trial. British Journal of Nutrition, 112(1), 99–111.
  9. Tara, F., Maamouri, G., Rayman, M. P., Ghayour-Mobarhan, M., Sahebkar, A., Yazarlu, O., Ouladan, S., Tavallaie, S., Azimi-Nezhad, M., Shakeri, M. T., Boskabadi, H., Oladi, M., Sangani, M. T., Razavi, B. S., & Ferns, G. (2010). Selenium supplementation and the incidence of preeclampsia in pregnant Iranian women: a randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled pilot trial. Taiwanese Journal of Obstetrics and Gynecology, 49(2), 181–187.
  10. Toulis, K. A., Anastasilakis, A. D., Tzellos, T. G., Goulis, D. G., & Kouvelas, D. (2010). Selenium supplementation in the treatment of Hashimoto’s thyroiditis: A systematic review and a meta-analysis. Thyroid, 20(10), 1163–1173.
  11. Wichman, J., Winther, K. H., Bonnema, S. J., & Hegedüs, L. (2016). Selenium Supplementation Significantly Reduces Thyroid Autoantibody Levels in Patients with Chronic Autoimmune Thyroiditis: A Systematic Review and Meta-Analysis. Thyroid, 26(12), 1681–1692.
  12. Fan, Y., Xu, S., Zhang, H., Cao, W., Wang, K., Chen, G., Di, H., Cao, M., & Liu, C. (2014). Selenium Supplementation for Autoimmune Thyroiditis: A Systematic Review and Meta-Analysis. International Journal of Endocrinology, 2014, 1–8.
  13. Huwiler, V. V., Maissen-Abgottspon, S., Stanga, Z., Mühlebach, S., Trepp, R., Bally, L., & Bano, A. (2024). Selenium Supplementation in Patients with Hashimoto Thyroiditis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Thyroid, 34(3), 295–313.
  14. Qua, W. (2013). Correlation between Selenium and Kaschin-Beck Disease:A Meta-Analysis.
  15. Fu, G., Chen, X., Qi, M., Du, X., Xia, Z., Liu, Q., Sun, N., Shi, C., & Zhang, R. (2021). Status and potential diagnostic roles of essential trace elements in Kashin- Beck disease patients. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 69, 126880.
  16. Tinggi, U. (2008). Selenium: its role as antioxidant in human health. Environmental Health and Preventive Medicine, 13(2), 102–108.
  17. Lacka, K., & Szeliga, A. (2015). Significance of selenium in thyroid physiology and pathology.
  18. Zhang, F., Li, X., & Wei, Y. (2023). Selenium and selenoproteins in health. Biomolecules, 13(5), 799.
  19. Hoffmann, P. R., & Berry, M. J. (2008). The influence of selenium on immune responses. Molecular Nutrition & Food Research, 52(11), 1273–1280.
  20. Alahmar, A. T. (2023). The Effect of Selenium Therapy on Semen Parameters, Antioxidant Capacity, and Sperm DNA Fragmentation in Men with Idiopathic Oligoasthenoteratospermia. Biological Trace Element Research, 201(12), 5671–5676.
  21. Cannarella, R., Condorelli, R. A., Calogero, A. E., Bagnara, V., Aversa, A., Greco, E. A., Brunetti, A., & La Vignera, S. (2021). Effects of Selenium Supplementation on Sperm Parameters and DNA-Fragmentation Rate in Patients with Chronic Autoimmune Thyroiditis. Journal of Clinical Medicine, 10(16), 3755.
  22. European Food Safety Authority. (2024). Overview on Tolerable Upper Intake Levels as derived by the Scientific Committee on Food (SCF) and the EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). In European Food Safety Authority.
  23. SELENIUM: Overview, uses, side effects, precautions, interactions, dosing and reviews. (n.d.).
  24. Zwolak, I., & Zaporowska, H. (2011). Selenium interactions and toxicity: a review. Cell Biology and Toxicology, 28(1), 31–46.
  25. (n.d.). Selenium (seleen).
  26. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2024, December 2). Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor volwassenen. Advies | Gezondheidsraad.
  27. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2024, December 2). Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor zwangere vrouwen. Advies | Gezondheidsraad.
  28. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (2024, December 4). Voedingsnormen voor vitamines en mineralen voor lacterende vrouwen. Vitamines, Mineralen En Supplementen | Gezondheidsraad.
Sluiten