Valeriaan

Wat is valeriaan?

Valeriaan (Valeriana officinalis) is een meerjarige kruidachtige plant met bladeren die op veren lijken en kleine bloemen die variëren van wit tot roze. Deze plant is inheems in Europa en enkele delen van Azië, maar wordt ook verbouwd in Noord-Amerika. Valeriaan kan iets boven de 1,80 meter groeien en onderscheidt zich door zijn sterke aroma. Valeriaan staat bekend om zijn uitgesproken, sterke geur. De geur wordt vaak omschreven als onaangenaam, muskusachtig of zelfs als stinkende sokken.

Het bruikbare deel van de Valeriaanplant is de wortel en wortelstok. Valeriaan wordt vaak gebruikt vanwege zijn kalmerende eigenschappen. Het wordt verondersteld dat het werkt door het beïnvloeden van bepaalde chemicaliën in de hersenen die zijn gekoppeld aan angst en slaap. Het kan helpen bij het verminderen van angst en het bevorderen van een betere slaap. Een van de mechanismen waarvan wordt gedacht dat het bijdraagt aan de kalmerende effecten van valeriaan is de interactie met het GABAerge systeem.

Onderzoek suggereert dat valeriaanextract de heropname van de neurotransmitter GABA in de synaptische kloof kan remmen, waardoor de GABA-concentratie in de hersenen toeneemt. Deze verhoogde concentratie buiten de neuronen kan de werking van GABA versterken. Bovendien lijkt het erop dat bepaalde bestanddelen van valeriaan zich kunnen hechten aan de GABA_A-receptor en deze kunnen moduleren. Deze specifieke binding en modulatie kunnen een rol spelen in de kalmerende werking van valeriaan. Een ander mogelijk mechanisme is de invloed van valeriaan op GABA-transaminase, een enzym dat GABA afbreekt. Door de werking van dit enzym te verminderen, kan valeriaan bijdragen aan een hoger GABA-niveau in de hersenen.

Gebruik

Valeriaan is een kruid dat al eeuwenlang wordt gebruikt in de traditionele geneeskunde. Een van de meest voorkomende toepassingen van valeriaan is de behandeling van slaapproblemen, met name slapeloosheid. Valeriaan wordt verondersteld te werken door het bevorderen van rust en ontspanning, wat helpt bij het bevorderen van slaap. Het kan alleen of in combinatie met andere kruiden, zoals hop of citroenmelisse, worden gebruikt om de slaapkwaliteit te verbeteren.

Daarnaast wordt valeriaan ook gebruikt voor het verlichten van angst en stress. Er is enig bewijs dat suggereert dat valeriaan kan helpen bij het verminderen van angst en het bevorderen van een gevoel van kalmte. Bovendien wordt valeriaan soms gebruikt voor andere toepassingen, zoals het verlichten van hoofdpijn, menstruatiekrampen, menopauzale symptomen, en spijsverteringsproblemen.

Werking

Neurologische/CZS-effecten

Valeriaan staat bekend om zijn kalmerende, angstverlichtende en anti-epileptische eigenschappen. Deze kunnen komen door de invloed van bepaalde stoffen in valeriaan op de receptoren van gamma-aminoboterzuur (GABA), adenosine A1 en serotonine (5HT). Stoffen als valereenzuur in valeriaan kunnen een positieve invloed hebben op GABA, waardoor de concentratie ervan in de hersenen kan toenemen en de hersenactiviteit kan afnemen. Valeriaan kan ook direct binden aan GABA-A-receptoren, wat GABA-verwerking kan stimuleren. Echter, sommige onderzoeken suggereren dat dit effect mogelijk is versterkt door de aanwezigheid van GABA in valeriaanextracten.

Naast het effect op GABA kan valeriaan ook de slaap beïnvloeden door zijn activiteit op adenosine- en serotonine (5-HT1) -receptoren. Bepaalde onderzoeken bij dieren en mensen suggereren ook dat valeriaan enigszins antidepressieve effecten kan hebben, hoewel het mechanisme daarachter nog onduidelijk is.

Slaap effecten

Uit klinische studies is gebleken dat valeriaan de slaapkwaliteit kan verbeteren bij mensen die lijden aan slapeloosheid. Een onderzoek bij volwassenen met slapeloosheid vond dat degenen die valeriaan innamen voor het slapengaan sneller in slaap vielen en een betere slaapkwaliteit hadden in vergelijking met degenen die een placebo innamen. Daarnaast zijn er studies uitgevoerd die suggereren dat valeriaan ook nuttig kan zijn bij het verminderen van angst. Eén onderzoek toonde aan dat het innemen van valeriaan vóór een stressvolle gebeurtenis, zoals een medische procedure, de angstniveaus van de deelnemers kon verlagen.

Veiligheid

Het is waarschijnlijk veilig om valeriaan oraal te gebruiken voor een korte termijn. In klinische onderzoeken hebben meer dan 12.000 patiënten valeriaan in doseringen van 300 tot 600 mg per dag ingenomen voor een periode van maximaal 6 weken zonder grote problemen.

Er is echter onvoldoende betrouwbare informatie om te kunnen zeggen of valeriaan veilig is bij oraal gebruik voor een langere periode dan 6 weken.

Kinderen

Voor kinderen lijkt het mogelijk veilig om valeriaan oraal te gebruiken voor een korte termijn. Doseringen van 160 tot 320 mg zijn veilig gebleken voor kinderen jonger dan 12 jaar in een periode van 4 tot 8 weken.

Zwangerschap en borstvoeding

Over het gebruik van valeriaan tijdens de zwangerschap en het geven van borstvoeding is er onvoldoende betrouwbare informatie beschikbaar. Het wordt daarom aangeraden om het gebruik van valeriaan in deze situaties te vermijden.

Interacties

Valeriaan kan een versterkend slaperig effect hebben als het gelijktijdig met alcohol wordt gebruikt. Valeriaan heeft kalmerende eigenschappen. Overmatige slaperigheid is gemeld bij een persoon die aan alcoholverslaving leed en tegelijkertijd valeriaan en Ginkgo Biloba gebruikte. Echter, de mogelijke interactie tussen valeriaan en alcohol wordt in ander onderzoek betwist. Er is enig beperkt bewijs dat suggereert dat een combinatie van valeriaan en citroenmelisse geen verdere verslechtering van de reactietijd en reactiesnelheid veroorzaakt bij inname met alcohol, vergeleken met de effecten van alleen alcohol.

Valeriaan en alprazolam kunnen samen een kalmerend effect hebben. Bij hoge doseringen van valeriaan kan de alprazolamspiegel iets toenemen, maar dit heeft waarschijnlijk geen klinisch significante gevolgen. Valeriaan en alprazolam kunnen samen een versterkt kalmerend effect hebben. Uit een kleine farmacokinetische studie blijkt dat dagelijkse inname van 1000 mg valeriaanextract (waarbij 11 mg valereenzuur wordt geleverd) de alprazolamspiegel met ongeveer 19% zou kunnen verhogen. Dit kan komen door een milde remming van cytochroom P450 3A4 (CYP3A4) door valeriaan. Hoewel dit statistisch significant is, heeft deze toename waarschijnlijk geen klinische betekenis.

Bij gelijktijdig gebruik van valeriaan met geneesmiddelen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken, kunnen er additieve sedatieve effecten optreden. Het combineren van valeriaan met geneesmiddelen die sedatieve en anesthetische eigenschappen hebben, zowel aanvullende therapeutische effecten als mogelijke bijwerkingen veroorzaken.

Valeriaan kan een milde remming van glucuronidering (metabolisch proces in de lever) veroorzaken, wat kan leiden tot hogere concentraties van geneesmiddelen die worden gemetaboliseerd door UGT1A1 en UGT2B7. In-vitro-onderzoek heeft aangetoond dat zowel methanolisch valeriaan-extract als valereenzuur op competitieve wijze UDP-glucuronosyltransferase (UGT) 1A1 en UGT2B7 kunnen remmen.

Dosering

Volwassenen – oraal

Valeriaan is gebruikt in dagelijkse doseringen van 1215 mg, verdeeld over de dag, voor maximaal een week. Het wordt vaakst toegepast in doseringen van 300-600 mg per dag, voor een maximale periode van zes weken. Valeriaan is vaak te vinden in combinatieproducten met andere kalmerende kruiden zoals hop, passiebloem en citroenmelisse. Langdurig gebruik kan leiden tot afhankelijkheid en onthoudingsverschijnselen als het gebruik wordt gestopt.

Kinderen – oraal

Onderzoek naar het gebruik bij kinderen is beperkt en er is geen typische dosering vastgesteld.