Stress

Wat is stress?

Stress is spanning in het lichaam als reactie op externe of interne prikkels waardoor je druk of spanning ervaart. Hoewel stress vaak verwijst naar psychologische fenomenen, is de officiële definitie breder. Stress wordt dan gezien als alles wat de homeostase (balans) van ons lichaam verstoord. Het lichaam reageert hierop met een patroon van fysiologische reacties. Stress is een natuurlijk proces en helpt ons overleven.

We onderscheiden grofweg 2 soorten stress: acute stress en chronische stress.

Acute stress
Wanneer het lichaam acute stress ervaart wordt het autonome zenuwstelsel actief. De sympathicus wordt geactiveerd. Dit is het deel van het zenuwstelsel dat gericht is op overleven. De sympathicus maakt adrenaline aan. Daardoor stijgen de bloeddruk en hartslag, spannen de spieren zich aan, verscherpen de zintuigen, daalt de pijngevoeligheid en vermindert de bloedtoevoer naar de darmen. Het lichaam bereidt zich voor op een gevecht of om op de vlucht te slaan.

Is de situatie onder controle, dan wordt de parasympaticus geactiveerd. Dit deel van het zenuwstelsel richt zich reparatie, opbouw en rust. De parasympaticus maakt onder andere endorfine aan, waardoor het lichaam herstelt.

Chronische stress
Wanneer stress voor een langere tijd aanhoudt, spreken we van chronische stress. Het mechanisme dat dan belast wordt is de HPA-as (de hypothalamus – hypofyse – bijnierschors as). Bij overbelasting van de HPA-as, wordt continu adrenaline en cortisol aangemaakt. Hier zijn in het bijzonder twee hormonen bij betrokken:

• Adrenaline: bij langdurige stress is de aanmaak van adrenaline (te) hoog is. Alle cofactoren (zoals foliumzuur) worden gebruikt om adrenaline aan te maken. Als gevolg maakt het lichaam te weinig dopamine en/of serotonine en melatonine aan. Een verstoring in de aanmaak van deze hormonen zorgt voor veel van de klachten die bij stress horen (zoals depressiviteit).
• Cortisol: ondersteunt het lichaam bij stress en zorgt ervoor dat de belangrijke processen in het lichaam toch uitgevoerd kunnen worden. Wanneer er sprake is van langdurige stress en cortisol continu wordt aangemaakt, raakt het lichaam uitgeput. Het lichaam blijft maar in staat van paraatheid en dat kost veel energie. Energiereserves worden aangesproken en deze raken op en duur ook op.

Symptomen van stress zijn uiteenlopend. Een opgejaagd gevoel, concentratieverlies, constante moeheid slapeloosheid komen vaak voor. Ook ontstaan vaak hartkloppingen bij stress en huiduitslag door stress. Oorzaken van stress lopen uiteen van een drukke baan tot perfectionisme of teveel sporten. Ook ongezonde voeding,  luchtvervuiling, infecties en extreme diëten kunnen ons lichaam stress opleveren.

Symptomen

Stressklachten zijn onder te verdelen in psychische en lichamelijke symptomen:

Psychische symptomen   

• Concentratieverlies
• Besluiteloosheid
• Angst- en paniekklachten
• Geheugenproblemen
• Snel geïrriteerd
• Gevoel van machteloosheid
• Opgejaagd gevoel
• Neerslachtig
• Agressief
• Wantrouwend zijn
• Nergens zin in hebben
• Gevoelens van onzekerheid

Lichamelijk symptomen

• Constante moeheid
• Slapeloosheid
• Gevoel van uitputting
• Nek-, schouder- en spierpijn
• Spanning op de buikstreek
• Hoge ademhaling
• Vergeetachtigheid
• Snel moe of grieperig
• Geen of weinig zin in seks
• Darmproblemen
• Depressiviteit
• Stressbultjes (jeuk, rode vlekken op de huid)
• Hartkloppingen
• Oorsuizen
• Buikpijn
• Misselijkheid

Oorzaken

De oorzaken van stress zijn uiteenlopend. Alle prikkels die de homeostase uit balans brengen veroorzaken stress aan het lichaam. Veelvoorkomende oorzaken zijn:

• Teveel werken
• Multitasking
• “Alle ballen hoog houden”
• Tekorten aan voedingsstoffen
• Slecht eetpatroon
• Teveel suiker eten
• Slecht slapen
• Niet bewegen
• Teveel of te intensief sporten
• Allergieën
• Infecties
• Ziekte
• Onvruchtbaarheid
• Slechte fysieke, mentale of emotionele gezondheid
• Giftige stoffen
• Luchtvervuiling
• Blootstelling aan zware metalen
• Medicijnen
• Teveel alcohol, cafeïne en/of nicotine
• Drugs
• Trauma’s
• Rouwverwerking
• Problemen op het werk
• Financiële of relatieproblemen
• Sociale isolatie

Voedingsadviezen

Voeding kan veel oorzaken van stress natuurlijk niet wegnemen. Toch kan een gezonde leefstijl het lichaam wel ondersteunen, juist ook in tijden van stress. Ga hier wel flexibel mee om en kijk wat haalbaar is. Gezond leven moet geen extra stressor worden.

• Zorg voor een gezond voedingspatroon
  Kies voor een voedingspatroon rijk aan groenten en fruit, volkoren producten, vette vis en noten. Vermijd geraffineerde suikers, lightproducten en alcohol zoveel mogelijk.
• Eet veel natuurlijke voeding, zoals (blad)groenten, soja- en tuinbonen, noten, zaden, tomaten en eieren, gecombineerd met gefermenteerde voeding zoals miso, kimchi en tempeh. Deze ondersteunen de productie van GABA. Dit is een belangrijke neurotransmitter die signalen in de hersenen remt of blokkeert en een kalmerend effect heeft.
• Herstel de zuur base balans. Stress zorgt voor verzuring van het lichaam. Ook werkt stress vaak slechte gewoontes in de hand waardoor het lichaam nog meer verzuurt. Een overschot aan zuren levert allerlei lichamelijke problemen op. Om verzuring tegen te gaan is de juiste voeding, voldoende lichaamsbeweging en een goed darmmilieu van essentieel belang. Daarnaast kan een supplement dat het zuur base evenwicht herstelt hierbij helpen.
• Drink niet teveel cafeïne. Dit kan een gejaagd gevoel versterken. Drink ook geen alcohol. De negatieve invloed van alcohol op het lichaam kan stress verergeren.
• Beweeg minimaal een half uur per dag matig intensief. Te weinig inspanning verstoort de neurotransmitter balans, maar ook overmatige inspanning kan stress verergeren.

Opmerkingen

Tips om stress te reduceren:

• Zorg voor een goede balans tussen in- en ontspanning. Plan voldoende vrije tijd in.
• Pak stressoren aan. Bekijk welke stressprikkels te vermijden zijn.
• Ontspanningsoefeningen helpen bij stress. Het is aangetoond dat ademhalingsoefeningen stress kunnen verminderen.
• Wandelen of bewegen in de natuur helpt om stress te verminderen. Door de buitenlucht en zonlicht versterken we onze immuniteit en neurotransmitteraanmaak.
• Werk aan de duur en kwaliteit van de nachtrust. Ga elke dag om dezelfde tijd naar bed en streef naar acht uur slaap per nacht.
• Een stress test kan soms ook opheldering geven of klachten veroorzaakt worden door stress. Een toegankelijk manier om een stress test te doen is via het internet; verschillende websites bieden een gratis test aan.