Zes vitamines voor een gezonde zwangerschap

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.

Dat is waar prenatale vitamines het toneel betreden. Prenatale vitamines zijn voedingssupplementen voor tijdens, voor en na de zwangerschap. Deze supplementen dienen niet als vervanging van een uitgebalanceerd dieet, maar fungeren in plaats daarvan als (vaak) broodnodige aanvulling voor zowel de zwangere vrouw als haar kind in ontwikkeling.

Rond de conceptie en tijdens de hele zwangerschapsperiode wordt aangeraden om gezond en gevarieerd te eten. Toch zijn er nutriënten waar je extra op moet letten. De bekendste hiervan is folaat, of foliumzuur.

Foliumzuur, ook wel vitamine B11 genoemd, is een wateroplosbare vitamine. Het nutriënt is onmisbaar voor de vroege ontwikkeling van de zuigeling. B11 kent twee vormen: foliumzuur, de synthetische variant, en folaat, de natuurlijke variant. De biologische beschikbaarheid van folaat is groter. In andere woorden, het lichaam neemt folaat beter op dan regulier foliumzuur.

Maar ben je ook bekend met alle andere vitamines die een rol spelen tijdens de zwangerschap? In dit blog besteden we aandacht aan de zes vitamines die elk hun steentje bijdragen aan een gezonde zwangerschap.

Vanuit de Gezondheidsraad gelden aanbevelingen voor bepaalde nutriënten tijdens en rond de zwangerschap:

Start nu met e-learning en ontvang tot wel 27.5% korting! E-learning

Bekijk e-learning

Vitamine B12 tijdens de zwangerschap

Vitamine B12 helpt de zenuw- en bloedcellen van ons lichaam gezond te houden. Daarnaast is de vitamine onmisbaar bij de aanmaak van DNA, het genetische materiaal in al onze cellen. Voor zwangere vrouwen geldt een iets hogere aanbeveling voor vitamine B12-inname: 3,3 microgram per dag, in plaats van 2.8 microgram. Voor vrouwen die borstvoeding geven is deze aanbeveling zelfs 3,8 microgram per dag.

We associëren een tekort met een verhoogd risico op verschillende nadelige zwangerschapsuitkomsten voor zowel moeder als foetus^1,2,3,4. Deze risico’s omvatten :

• Neurale-buisdefecten (open ruggetje, een gehemeltespleet en/of een open schedel).
• Intra-uteriene groeiachterstand.
• Pre-eclampsie (te hoge bloeddruk en eiwitverlies, tijdelijke orgaanschade).
• Vroege miskraam.

Het angstaanjagende is dat de neurologische en ontwikkelingsachterstanden bij baby’s veroorzaakt door een B12-tekort, onomkeerbaar zijn.

Wisselwerking vitamine B12 en folaat/foliumzuur.

Vitamine B12 en folaat/foliumzuur (B11) zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Een vitamine B12-tekort linken we aan miskramen en neurale buisdefecten³. Zoals eerder beschreven in dit blog kan folaat of foliumzuur daarbij helpen. Echter, bij een B12-tekort wordt foliumzuur niet omgezet in het lichaam. Ondanks dat de waarde in het bloed bij inname stijgt, ontstaat daardoor een functioneel tekort in de cellen.⁵ Daarom is het belangrijk om je B12-waardes goed in de gaten te houden.

Best opneembare vormen van vitamine B12.

Er zijn verschillende vormen van vitamine B12. De best opneembare vormen zijn methyl- en adenosylcobalamine. Dit zijn beide biologisch actieve vormen die niet meer omgezet hoeven te worden door de maag en darmen. Zowel methyl-als adenosylcobalamine hebben belangrijke biochemische en therapeutische voordelen in vergelijking met andere niet actieve vormen van B12, zoals cyanocobalamine.

Een goede zwangerschapsmultivitamine bevat daarom naast folaat idealiter methyl- en adenosylcobalamine.

Vitamine A tijdens zwangerschap?

Hoge doseringen vitamine A kunnen de kans op aangeboren afwijkingen verhogen.⁵ Toch kun je deze vitamine beter niet helemaal vermijden.

De aanbevolen dagelijkse inname voor zwangere vrouwen ligt zelfs hoger dan het innameadvies voor niet-zwangere vrouwen. Respectievelijk 800 tegenover 700 microgram om precies te zijn⁵.

Vitamine A is een in vet oplosbare vitamine die we opslaan in de lever. Vitamine A is belangrijk voor^6,7:

• De embryonale groei van de baby.
• De ontwikkeling van het hart, de longen, de nieren, de ogen, botten.
• De bloedsomloop, de ademhaling en het centrale zenuwstelsel.

Vitamine A is met name essentieel voor vrouwen die op het punt staan te bevallen, omdat het bijdraagt aan het herstel van weefsel¹⁶. Het is daarnaast goed voor de ogen, bestrijdt infecties, ondersteunt het immuunsysteem en helpt bij het vetmetabolisme⁶.

Maar, voorzichtigheid blijft geboden. Doseringen boven de 3.000 microgram vitamine A kunnen namelijk de kans op aangeboren afwijkingen vergroten. Daarom kun je bepaalde voedingsmiddelen die veel vitamine A bevatten beter mijden tijdens de zwangerschap.

Dit risico bestaat vooral bij lever en leverproducten. 100 gram lever bevat namelijk meer dan 30.000 microgram vitamine A, een extreem hoge dosering. Eet daarom geen lever tijdens de zwangerschap. Een boterham met leverworst bevat ongeveer 1200 microgram. Hoewel je dus beter kunt matigen met leverworst, kan het geen kwaad om hier één keer per week een boterham (dun) mee te smeren.

IJzertekort zwangerschap

Veel vrouwen hebben tijdens de zwangerschap last van bloedarmoede. Dit kan komen door een foliumzuur of B12-tekort, maar ook een ijzertekort zou de boosdoener kunnen zijn.

Zwangere vrouwen hebben namelijk een grotere behoefte aan ijzer. Hoewel in het eerste trimester de ijzerbehoefte juist iets daalt vanwege het uitblijven van de menstruatie, neemt deze in de loop van de zwangerschap juist toe. De baarmoeder, placenta en embryo hebben dan steeds meer bloed en zuurstof nodig.

Helaas voldoet niet elke zwangere vrouw in haar verhoogde behoefte. Onderzoekers hebben vastgesteld dat 30 procent van de vrouwen met een baby op komst gedurende de zwangerschap een ijzertekort of bloedarmoede oplopen.⁸

Vanuit de Gezondheidsraad geldt het advies om 16 milligram ijzer per dag binnen te krijgen, tenzij er sprake is van een ijzertekort. Omdat ijzertekort en bloedarmoede tijdens de zwangerschap regelmatig voorkomen wordt in Nederland de ijzerstatus bepaald tijdens het eerste trimester en vlak voor de bevalling. Toch zijn er ook geluiden om ijzersuppletie als standaard preventieve maatregel in te zetten.⁹ Zodra bloedarmoede ontwikkeld is kan het namelijk de kans op een laag geboortegewicht en vroeggeboorte verhogen.

Ook de WHO raadt aan om standaard ijzer te suppleren, met 30-60 milligram ijzer per dag tijdens de zwangerschap.¹⁰ Ze zagen hierbij wel relatief meer bijwerkingen bij suppletie met 60 milligram of meer.¹¹ In de EU geldt voor supplementen een aanvaardbare bovengrens van 45 milligram per dag. Hierbij worden, bij langdurige blootstelling, geen nadelige gezondheidseffecten verwacht.

Klachten die horen bij een ijzertekort:

• Vermoeidheid, futloosheid
• Bleke huid
• Duizeligheid
• Snel buiten adem

Risicogroepen ijzertekort tijdens zwangerschap:

• Tieners
• Vrouwen die minder dan een jaar na de geboorte van hun vorige kind weer zwanger zijn geworden
• Vegetariërs
• Vrouwen die een groentearm dieet nuttigen
• Vrouwen van wie de ouders niet uit West-Europa komen,
• Vrouwen die zwanger zijn van een meerling
• Vrouwen met een bloedziekte als sikkelcelanemie of thalassemie

Best opneembare vorm van ijzer:

Er zijn meerdere vormen van ijzer verkrijgbaar. Bisglycinaat is de meest biologisch beschikbare vorm. Zelfs ons maagsap is geen partij voor de structuur van dit aminozuurchelaat, welke als ondoorlaatbaar schild dient voor het ijzer. Het ijzerbisglycinaat bereikt onze darmen fluitend geheel intact en kan vervolgens volledig opgenomen worden door ons lichaam.

Aanbevolen dagdosering: 30 mg preventief, mogelijk zijn hogere doseringen nodig bij een ijzertekort.

Vitamine D tijdens de zwangerschap

De zonnevitamine speelt een belangrijke rol in het botmetabolisme en is daarom belangrijk voor de ontwikkeling van het skelet van de baby. Ons lichaam maakt vitamine D aan tijdens de blootstelling aan zonlicht. Tevens wordt het pro-hormoon aangetroffen in vette vis, eieren en verrijkte voedingsproducten.

Aangenomen wordt dat een vitamine D-tekort verband houdt met een verhoogd risico op pre-eclampsie, zwangerschapsdiabetes mellitus, vroeggeboorte en andere weefselspecifieke aandoeningen.¹²

Aanbevolen dagdosering vitamine D

De Nederlandse Gezondheidsraad gaat over de richtlijnen voor vitamine D suppletie tijdens de zwangerschap. Het meest recente vitamine D inname-advies voor zwangeren is 10 microgram. Dit advies is echter alleen geschikt voor vrouwen die reeds een toereikend vitamine D gehalte hebben.

Wanneer je je zwangerschap ingaat met een vitamine D tekort dan is een dosering van 10 microgram te laag om dit tekort om te zetten. Het kan daarom relevant zijn om je vitamine D status te laten bepalen, voordat je beslist, of je laat adviseren welke dosering bij jouw situatie past.

Visolie zwangerschap

Visolie is vooral belangrijk tijdens het eerste trimester (drie maanden) van de zwangerschap. Net als bij foliumzuur wordt aangeraden om voor de zwangerschap al te beginnen met visolie omdat je meestal pas na 3-4 weken weet dat je zwanger bent.

Omega-3 vetzuren blijken essentieel voor zowel de neurologische als de vroege visuele ontwikkeling van de baby¹³. Ons standaard westerse dieet heeft echter een drastisch tekort aan deze voedingsstoffen. Dit tekort aan omega-3-voedingsstoffen verergert nog eens doordat zwangere vrouwen een hogere omega-3 behoefte hebben. Dit is het resultaat van de foetus die omega-3-vetzuren van de moeder gebruikt voor de ontwikkeling van het eigen zenuwstelsel. Wanneer er onvoldoende DHA in het lichaam aanwezig is, kan dit na de bevalling resulteren in een postnatale depressie.

Bovendien heeft onderzoek bevestigt dat het toevoegen van EPA en DHA aan de voeding van zwangere vrouwen een positief effect heeft op de visuele en cognitieve ontwikkeling van de baby. Daarnaast is aangetoond dat een hogere consumptie van omega-3 vetzuren het risico op allergieën bij zuigelingen kan verminderen¹³.

Omega-3-vetzuren in visolie hebben daarnaast positieve effecten op de zwangerschap zelf⁵. Het is bewezen dat een verhoogde inname van EPA en DHA :

• Voortijdige bevalling voorkomt.
• Het risico op pre-eclampsie
• En het geboortegewicht kan verhogen.

Bij zwangere vrouwen hangt twee tot drie keer per week vis eten samen met een 10% lager risico op vroeggeboorte. Toch kan vis ook potentieel schadelijke stoffen bevatten. Om de inname hiervan te beperken, maar wel de positieve effecten te behalen, is de aanbeveling om twee keer per week vis te eten. Kies hiervan één keer voor vette vis.¹⁴

Dagdosering: eet twee keer per week vis, of neem een supplement met 250-450 mg DHA

Probiotica voor een goede darmflora

We sluiten af met probiotica. Het is van belang om vier à zes weken voor de bevalling te beginnen met probiotica. Een gezonde darmflora van de moeder zal het kind een goede start geven. Dit advies is voornamelijk van toepassing bij baby’s die volgens de natuurlijke weg hun intrede op onze aarde maken.

De darmen van de foetus zijn in de baarmoeder namelijk nog steriel. Op het moment dat de foetus door het geboortekanaal gaat komen zijn darmen voor het eerst in aanraking met de buitenwereld. Zo worden de bacteriën uit de darmflora van de moeder overgedragen op het kind. Bij een geboorte via keizersnede vindt dit proces niet plaats, toch kan deze overdracht alsnog (deels) plaatsvinden, bijvoorbeeld via de borstvoeding.¹⁵

Kinderen die via een keizersnede geboren worden, kun je tijdens de eerste zes weken ook zelf probiotica geven als alternatief.

Wat zijn probiotica?

Probiotica zijn gunstige bacteriën (micro-organismen) die in het spijsverteringsstelsel leven en de darmen assisteren bij de voedselvertering. Een verstoorde darmflora maken de darmen vatbaar voor verkeerde micro-organismen die de gezondheid en voedselopname ondermijnen. Een gezond microbioom helpt op zijn beurt bij het bevorderen van het immuunsysteem.

Vereisten goede probiotica:

• Een combinatie van pre- en probiotica
• Diversiteit in bacteriële stammen
• Groot overlevingspercentage
• Hoge metabole activiteit

Zelfs als je gezond eet kun je belangrijke voedingsstoffen missen. Het innemen van prenatale vitamines – idealiter ten minste drie maanden vóór de conceptie – kan eventuele hiaten helpen opvullen. Het is nooit te vroeg om voor je baby te zorgen. En er is geen betere tijd om te beginnen dan voordat je baby verwekt is!

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze Orthomoleculair Adviseur Basis.