Reuk- en smaakverlies

Wat is reuk- en smaakverlies?

Ons reuk- en smaakvermogen is nauw met elkaar verbonden. Om smaken te identificeren zijn zowel het reuk- als smaakvermogen nodig. Een verminderd reukvermogen valt daardoor meestal op wanneer de voeding als smakeloos wordt ervaren.

Reuk- en smaakstoornissen kunnen ontstaan door een kwetsuur aan het hoofd, chronische ontstekingen of een ontsteking van de bovenste luchtwegen. Naast reukstoornissen bestaan er verschillende soorten smaakstoornissen. De oorzaak van een smaakstoornis is meestal schade aan de aangezichtszenuw of de smaakpapillen. Een smaakstoornis treedt minder vaak op dan een reukstoornis, ondanks dat de overtuiging bestaat dat dit vaak hand in hand gaat.

Symptomen

Reukstoornis (dysosmie):

• Anosmie
  Hierbij is sprake van een tijdelijk of permanent verlies van het totale reukvermogen. Anosmie voor enkel specifieke geuren is ook mogelijk.
• Hyposmie
  Hierbij is sprake van een verminderd reukvermogen. Hyposmie is onder te verdelen in de categorieën mild, gemiddeld en ernstig. De categoriebepaling is afhankelijk van de mate van reukverlies en de leeftijd. Hyposmie treedt regelmatig op bij veroudering. Ongeveer de helft van de ouderen heeft hier last van.
• Fantosmie
  Hierbij is sprake van hallucinaties van geuren die niet aanwezig zijn. Dit kan ontstaan door een beschadiging van het reukzenuw door een klap op het hoofd. Het is mogelijk dat de reukzenuw na beschadiging op een verkeerde manier terug groeit wat de signaaloverdracht naar de hersenen verstoort.
• Parosmie
  Hierbij is sprake van een kwalitatieve verstoring van het reukvermogen. Het waarnemen van de geuren gebeurt nog wel met dezelfde sterkte, alleen het registratieproces is anders. Net als fantosmie kan parosmie ook ontstaan door het verkeerd terug groeien van het reukzenuw na een beschadiging. Bij parosmie maken we onderscheid tussen euosmie (geuren worden als prettig ervaren) en troposmie (geuren worden als onprettig ervaren).
• Hyperosmie
  Hierbij is sprake van een overdaad aan geurwaarnemingen waarbij het lichaam de geuren op de juiste wijze registreert, maar met een hogere sterkte waarneemt. Hierdoor ontstaat een overweldigende geurervaring zoals bij parfum of verf.
• Agnosmie
  Hierbij is sprake van geurwaarneming waarbij degene die het waarneemt niet in staat is om deze geuren te benoemen.

Smaakstoornis:

• Ageusie
  Hierbij is geen smaakvermogen aanwezig. Het kan voorkomen dat dit aangeboren is (congenitale ageusie). Het is mogelijk dat smaakverlies optreedt in combinatie met andere neurologische symptomen, bijvoorbeeld zenuwuitval in het gelaat. Het verlies van het smaakvermogen is dan meestal een bijverschijnsel van een andere aandoening.
• Hypogeusie
  Hierbij is sprake van een afname het smaakvermogen. Dit kan ontstaan door xerostomie (een vermindering van de speekselproductie) wat de wisselwerking tussen de smaakstoffen en smaakpapillen inperkt.
• Fantogeusie
  Hierbij is sprake van een smaakwaarneming zonder aanleiding. Het gebruik van medicijnen is een veelvoorkomende oorzaak van deze smaakhallucinaties.
• Parageusie
  Hierbij is sprake van een verkeerde smaakwaarneming zoals vies of bedorven (dysgeusie) bij voeding waar dit eigenlijk niet van toepassing zou moeten zijn.
• Hypergeusie
  Hierbij is sprake van overmatige smaakwaarneming. Dit kan ontstaan als bijwerking van een medische behandeling. Na de behandeling verdwijnt ook vaak de overmatige smaakwaarneming.
• Gustatorische agnosie
  Hierbij is sprake van smaakwaarneming waarbij degene die het waarneemt niet in staat is om deze smaken te benoemen.

Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken van reukverlies. Het verlies van reuk kan een onschuldige oorzaak hebben, zoals een verkoudheid of griep, maar het kan ook een symptoom zijn van een ernstige aandoening of ongezonde levensstijl, zoals roken. Het herstel van een reukstoornis is geheel afhankelijk van de oorzaak. Na een verkoudheid of griep herstelt het reukvermogen zich vaak weer na enkele dagen. De meest voorkomende oorzaak van reukverlies is ouder worden (presbyosmie); bij 1 op de 4 mensen boven de 53 jaar is enige mate van reukverlies vast te stellen. De verandering in reuk en smaak gaat geleidelijk en een zink tekort kan hiermee samenhangen. Naast dat het aangeboren kan zijn is het mogelijk dat depressie of het gebruik van medicatie van invloed is.

Zink is van essentieel belang bij de regulatie van neuro- en immunotransmitters waardoor het nutriënt zowel immunologische als gedragsparameters kan beïnvloeden. Een tekort aan zink wordt gekenmerkt door groeiachterstand, laag insulinegehalte, verminderde niveaus van insuline-achtige groeifactor (IGF)-1, anorexia, mentale lethargie, prikkelbaarheid, verminderd aantal zaadcellen, haaruitval, ruwe en droge huid, huidletsels, langzame wondgenezing, een verminderde schildklierfunctie, vertraagd begin van de puberteit, slecht gevoel van geur en smaak, diarree en misselijkheid.

Reuk- en smaakverlies kunnen ook een van de symptomen zijn van besmetting met COVID-19. Daarnaast zijn er gevallen waarbij na herstel van een coronabesmetting het reuk- en smaakvermogen verdwenen was. Koorts, hoesten en kortademigheid zijn de meest voorkomende symptomen van corona. Veel mensen melden echter ook dat ze last hadden van reuk- en/of smaakverlies. Daarnaast kan reuk- en/of smaakverlies zelfs als enig symptoom voorkomen waardoor mogelijk veel mensen nietsvermoedend besmet kunnen raken.

Voedingsadviezen

• Zink-rijke voeding zoals schaal- en schelpdieren (oesters), haring, biefstuk en ook bloemkool worden geadviseerd.
• Er kan ook zogenoemde reuktraining met etherische oliën ingezet worden. Dit dient minimaal 6 maanden te worden volgehouden.

Opmerkingen

Reuk- en smaakverlies kan potentieel gevaarlijk zijn doordat gevaarlijke chemische stoffen en gassen niet of minder goed waargenomen kunnen worden. Bijvoorbeeld de geur van rook als indicatie voor vuur.