Testosterontekort: alles over erectieproblemen, libido en haaruitval

14 december 2022

8 minuten leestijd

Man using wireless earphones air pods on running outdoors. Active lifestyle concept.

Testosteron is het belangrijkste hormoon voor de mannelijke (geslachts)kenmerken. Hiervan heb je als man dus een goede dosis nodig om je hormoonhuishouding in balans te houden. De testosteronaanmaak neemt echter geleidelijk af, waardoor verschillende klachten kunnen ontstaan. De belangrijkste kenmerken van een testosterontekort bespreken we in dit blog.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.

Wat is testosteron en wat doet het in het lichaam?

Testosteron is één van de belangrijkste geslachtshormonen die het lichaam aanmaakt, vooral bij mannen.¹ Vrouwen maken het echter ook aan, alleen in veel kleinere hoeveelheden. Bij mannen zorgen de teelballen voor de testosteronproductie, terwijl de eierstokken en placenta het bij vrouwen produceren. De bijnierschors scheidt het ook af bij beide geslachten.^1,2

Naast de spermaproductie speelt testosteron een bekende en belangrijke rol bij de ontwikkeling van secundaire seksuele eigenschappen bij mannen, zoals verhoogde spier-, botmassa en lichaamsbeharing.¹ Daarnaast is het ook verantwoordelijk voor de seksuele functie van de man, en speelt het een rol in de vruchtbaarheid.³

Meer lezen? Bekijk ons blog Vruchtbaarheid verhogen? Zeven nutriënten die dit ondersteunen.

Met het vorderen van de leeftijd neemt de testosteronproductie in het lichaam af.⁴ Diverse medische aandoeningen hangen samen met te weinig testosteron, zowel fysiek als mentaal. In veel gevallen kunnen deze problemen worden opgelost door de testosteronspiegels in het lichaam te verhogen, bijvoorbeeld met testosteron therapie. Hierover vertellen we later meer.

Testosterontekort: hypogonadisme

Wanneer er sprake is van een structureel testosterontekort in het lichaam, noemen we dat hypogonadisme of testosterondeficiëntiesyndroom (TDS). Dit kan verschillende vormen aannemen, en op alle leeftijden voorkomen.

Wanneer het pas op latere leeftijd voorkomt, spreken we van adult-onset hypogonadisme of late-onset hypogonadisme (LOH).⁵ Wanneer het zich tijdens de pubertijd voordoet, heet het hypogonadotroop hypogonadisme. Hierdoor komt de pubertijd niet op gang. Doorgaans is er dan sprake van een afwijking in de hypothalamus of hypofyse in het brein, waardoor er geen signaal voor de testosteronaanmaak wordt afgegeven. Wanneer dit de oorzaak is, spreken we van organisch (of klassiek) hypogonadisme.⁶

Ongeveer vanaf de middelbare leeftijd neemt de testosteronproductie gestaag af.^4,14 Bij mannen die de deze leeftijd zijn gepasseerd en klachten ervaren, heeft het vaak te maken met een versnelde afname van testosteronaanmaak in het lichaam. In dit geval spreken we van functioneel hypogonadisme, wat vaak omkeerbaar en ook behandelbaar is.⁶

Daarbij kunnen ongezonde leefstijl, voeding en onderliggende medische aandoeningen de kans op hypogonadisme vergroten. Twee belangrijke voorbeelden zijn obesitas en diabetes type 2.^5,6 Ook te weinig lichamelijke beweging en een ongezond, eenzijdig dieet kan bijdragen aan minder testosteronaanmaak.

Testosteron therapie

Medische testosterontherapie wordt alleen door een arts voorgeschreven, doorgaans alleen als er sprake is van een onderliggende medische aandoening die het tekort veroorzaakt. Hierbij zijn er verschillende opties, bijvoorbeeld een injectie, capsule, of gel met een hoge dosering testosteron.

Testosterontekort oplossen zonder medicatie

Wanneer een ongezonde leefstijl (deels) de oorzaak is van het testosterontekort, kan het aanpassen ervan ook (deels) de oplossing vormen. Vooral wanneer er sprake is van functioneel hypogonadisme. In andere gevallen kun je een testosteron tekort aanvullen met suppletie of medicatie.

Leefstijl

Het is mogelijk een testosterontekort op te lossen zonder medicatie. Ten eerste door aanpassingen te maken wat betreft leefstijl. Uit divers onderzoek blijkt namelijk dat aanpassingen in leefstijl de testosteronaanmaak positief kan beïnvloeden en de bijkomende klachten kan verminderen.^4,5,15,16 Denk hierbij aan meer lichaamsbeweging en gezondere voeding, want met name obesitas is een risicofactor voor testosterontekort.^4,5 Ook roken en alcoholconsumptie blijken een significante uitwerking te hebben op bijvoorbeeld de seksuele functie.^17,26

Kruidenextracten

Ook zijn er diverse kruidenextracten bekend die op een natuurlijke wijze de hoeveelheid testosteron in het lichaam verhogen. Bovendien zijn kruiden vrij te verkrijgen en minder zwaar belastend voor het lichaam.

De belangrijkste kruiden die bekend staan om de testosteron verhogende werking zijn fenegriek en ashwagandha, maar er zijn ook minder bekende nutriënten met een soortgelijke werking zoals damiana. Daarnaast kan suppletie met spoorelement zink ook een positieve bijdrage leveren, aangezien een zinktekort eveneens aan een lage testosteronaanmaak ten grondslag kan liggen.

Zo staat fenegriek voornamelijk bekend om de testosteronverhogende werking. Een studie uit 2020 laat zien dat fenegriek extract een positieve invloed heeft op de geslachtskenmerken en seksuele functies van de man.¹⁸ Maar het verbetert ook fysieke prestaties en werkt libido verhogend.^19,20,21

Eveneens lijken ashwaghanda, damiana en asparaginezuur de testosteronniveaus in het lichaam te verhogen.^22,23,24,25 Uit onderzoek uit 2013 blijkt dat ashwagandha significante verbetering veroorzaakte in het aantal zaadcellen en de bewegelijkheid van de zaadcellen bij mannen.²² Damiana zorgt niet alleen voor een toename van testosteronlevels, maar remt ook de afbraak van testosteron. Hierdoor bevordert damiana het behoud van de seksuele functie.²⁵

Testosterontekort en erectieproblemen, laag libido of haaruitval - banaan

Tot welke aandoeningen kan een testosterontekort leiden?

Een testosterontekort kan diverse aandoeningen of klachten tot gevolg hebben. Testosteron is immers nodig voor een aantal belangrijke lichamelijke functies. De meest voorkomende klachten die het gevolg zijn van een testosterontekort, bespreken we hieronder.

1. Erectieproblemen

Een veelvoorkomend symptoom van testosterontekort is problemen met het krijgen of behouden van een erectie tijdens de geslachtsgemeenschap. Dit wordt ook wel een erectiestoornis genoemd.^7,8

Vaak gaat dit samen met de afnemende hoeveelheid testosteron in het lichaam met het vorderen van de leeftijd. Hierdoor komen erectieproblemen boven de 50 jaar vaak voor. Zo blijkt uit recent onderzoek dat ruim 50 procent van de mannen tussen de veertig en zeventig jaar er in zekere mate last van heeft.⁸ Dit maakt het niet minder vervelend, natuurlijk. Al heerst er nog steeds een taboe op het onderwerp.

Echter blijkt ook uit divers wetenschappelijk onderzoek dat veranderingen in leefstijl een sterke invloed kunnen hebben op de toename van erectieproblemen. Denk aan roken, zwaarlijvigheid en weinig lichaamsbeweging.^4,5,17 In een aantal studies leidden gezonde leefstijlaanpassingen dan ook tot significante verbetering van de mannelijke potentie.^4,15,16

Ga echter ook na of er geen medische reden ten grondslag ligt aan de klachten. Zo houden erectiestoornissen vaak verband met coronaire hartziektes.⁹ Raadpleeg hiervoor een arts of professional.

2. Laag libido man

Te weinig testosteron kan leiden tot een verlaagd libido, zowel bij mannen als bij vrouwen.¹⁰ Dit houdt in dat men minder zin heeft in seks. Vooral bij mannen is een testosterontekort de meest voorkomende oorzaak van dit probleem, aangezien dit hormoon essentieel is voor het seksueel functioneren en verlangen bij mannen.

Een laag libido kan ook voortkomen uit een medische aandoening zoals depressie, obesitas en diabetes.

Man worried for alopecia checking hair for loss

3. Haaruitval mannen

Haaruitval bij mannen is een veelvoorkomend probleem, wat met het vorderen van de leeftijd vaker voorkomt.¹¹ Ongeveer 70 procent van de mannen in Nederland krijgt hiermee te maken.

Mannen hebben eerder last van haaruitval doordat de haarzakjes gevoelig zijn voor mannelijke hormonen. In hoeverre iemand er gevoelig voor is, wordt erfelijk bepaald. Dihydrotestosteron (DHT) is een stof waarvan testosteron de voorloper is, en verkort de groeifase van de haren, zorgt voor meer haaruitval en kan uiteindelijk de haarwortels verschrompelen.

Dit is een vrij complex proces, waar meerdere stoffen bij komen kijken. Bijvoorbeeld het iso-enzym 5-a-reductase.¹² Dit iso-enzym zet testosteron om in dihydrotestosteron (DHT), wat de kaalheid veroorzaakt. Het is echter zo dat hoe meer testosteron er is, hoe minder er wordt omgezet naar DHT.¹¹ Hierdoor draagt een toereikend testosteronniveau bij aan het minder snel kaal worden.

Dit ontkracht ook meteen het bekende fabeltje dat een overschot aan testosteron leidt tot kaalheid bij mannen. Sterker nog, het tegenovergestelde blijkt dus waar, al zit het proces wat complexer in elkaar dan vaak wordt gedacht.

Meer lezen over hoe je je lichaam kunt ondersteunen bij haarverlies? Bekijk dan ons blog Wat doen bij haarverlies? 6 belangrijke vitamines bij haaruitval.

4. Klinefelter syndroom

Ten slotte is er nog het syndroom van Klinefelter of Klinefelter syndroom. Dit betreft een chromosoomaandoening waarbij mannen een X-chromosoom te veel hebben. In sommige gevallen zelfs meerdere. Het betreft dus een aangeboren aandoening, die ongeveer bij 1 op 600 mannen voorkomt.¹³

Op jonge leeftijd kan dit syndroom herkent worden door de vertraagde spraak-taalontwikkeling, een vertraagde motorische ontwikkeling en leer- of gedragsproblemen. Daarnaast zorgt het vaak voor een langere lichaamslengte dan gemiddeld, en kunnen typische vrouwelijke kenmerken zich ontwikkelen, zoals borstvorming en weinig lichaamsbeharing.

Meestal leidt deze aandoening tot een testosterontekort, wat deels de andere symptomen verklaart. Ook kan dit een verminderde vruchtbaarheid en verlaagd libido veroorzaken.¹³

Tot slot

Testosteron heeft diverse belangrijke functies in het mannelijk lichaam en een tekort kan dus vanzelfsprekend voor diverse klachten of aandoeningen zorgen. Veelgehoorde symptomen van een testosterontekort zijn erectieproblemen, een laag libido en haaruitval. Echter kan onderliggend lijden de reden zijn van de klachten, waardoor het belangrijk is om ook een arts of therapeut te raadplegen. Verder is de afname van de testosteronaanmaak met het vorderen van de leeftijd een gegeven, maar aanpassingen in leefstijl en bepaalde kruidenextracten kunnen helpen om een gezond testosteronniveau te behouden.

Referenties

Eisenegger, C., Haushofer, J., & Fehr, E. (2011). The role of testosterone in social interaction. Trends in cognitive sciences, 15(6), 263-271.
Mazur, A. and Booth, A. (1998) Testosterone and dominance in men. Behav. Brain Sci. 21, 353–363 discussion 363–397
Snyder, P. J., Bhasin, S., Cunningham, G. R., Matsumoto, A. M., Stephens-Shields, A. J., Cauley, J. A., … & Ellenberg, S. S. (2018). Lessons from the testosterone trials. Endocrine reviews, 39(3), 369-386.
Vermeulen, A., Goemaere, S., & Kaufman, J. M. (1999). Testosterone, body composition and aging. Journal of endocrinological investigation, 22(5 Suppl), 110-116.
Leliefeld, H. H., & Dohle, G. R. (2018). Mannelijk hypogonadisme, een update. Tijdschrift voor Urologie, 8(8), 155-165.
Grossmann, M., & Matsumoto, A. M. (2017). A perspective on middle-aged and older men with functional hypogonadism: focus on holistic management. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 102(3), 1067-1075.
Rew, K. T., & Heidelbaugh, J. J. (2016). Erectile dysfunction. American family physician, 94(10), 820-827.
McMahon, C. G. (2014). Erectile dysfunction. Internal Medicine Journal, 44(1), 18-26.
Shamloul, R., & Ghanem, H. (2013). Erectile dysfunction. The Lancet, 381(9861), 153-165.
Rizk, P. J., Kohn, T. P., Pastuszak, A. W., & Khera, M. (2017). Testosterone therapy improves erectile function and libido in hypogonadal men. Current opinion in urology, 27(6), 511.
Rogers, N. E., & Avram, M. R. (2008). Medical treatments for male and female pattern hair loss. Journal of the American Academy of Dermatology, 59(4), 547-566.
Olsen, E. A., Messenger, A. G., Shapiro, J., Bergfeld, W. F., Hordinsky, M. K., Roberts, J. L., … & Whiting, D. A. (2005). Evaluation and treatment of male and female pattern hair loss. Journal of the American Academy of Dermatology, 52(2), 301-311.
Groth, K. A., Skakkebæk, A., Høst, C., Gravholt, C. H., & Bojesen, A. (2013). Klinefelter syndrome—a clinical update. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 98(1), 20-30.
Wu FC, Tajar A, Pye SR, Silman AJ, Finn JD, O’Neill TW, Bartfai G, Casanueva F, Forti G, Giwercman A, Huhtaniemi IT, Kula K, Punab M, Boonen S, Vanderschueren D. (2008). European Male Aging Study Group. Hypothalamic-pituitary-testicular axis disruptions in older men are differentially linked to age and modifiable risk factors: the European Male Aging Study. J Clin Endocrinol Metab, 93(7), 2737-45.
Esposito K, Giugliano F, Di Palo C, et al. Effect of lifestyle changes on erectile dysfunction in obese men: a randomized controlled trial. JAMA 2004; 291: 2978–84. 33
Esposito K, Ciotola M, Giugliano F, et al. Effects of intensive lifestyle changes on erectile dysfunction in men. J Sex Med 2009; 6: 243–50.
Kovac, J. R., Labbate, C., Ramasamy, R., Tang, D., & Lipshultz, L. I. (2015). Effects of cigarette smoking on erectile dysfunction. Andrologia, 47(10), 1087-1092.
Mansoori, A., Hosseini, S., Zilaee, M., Hormoznejad, R., & Fathi, M. (2020). Effect of fenugreek extract supplement on testosterone levels in male: A meta‐analysis of clinical trials. Phytotherapy Research, 34(7), 1550-1555.
Wilborn, C., Bushey, B., Poole, C., Taylor L, L., Foster, C., Campbell, B., … & Kreider, R. (2008). Effects of Torabolic supplementation on strength and body composition during an 8-week resistance training program. Journal of the International Society of Sports Nutrition, 5(1), 1-1.
Ruby, B. C., Gaskill, S. E., Slivka, D., & Harger, S. G. (2005). The addition of fenugreek extract (Trigonella foenum-graecum) to glucose feeding increases muscle glycogen resynthesis after exercise. Amino acids, 28(1), 71-76.
Ikeuchi, M., Yamaguchi, K., Koyama, T., Sono, Y., & Yazawa, K. (2006). Effects of fenugreek seeds (Trigonella foenum greaecum) extract on endurance capacity in mice. Journal of nutritional science and vitaminology, 52(4), 287-292.
Ambiye, V. R., Langade, D., Dongre, S., Aptikar, P., Kulkarni, M., & Dongre, A. (2013). Clinical evaluation of the spermatogenic activity of the root extract of Ashwagandha (Withania somnifera) in oligospermic males: a pilot study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2013.
Roshanzamir, F., & Safavi, S. M. (2017). The putative effects of D-Aspartic acid on blood testosterone levels: A systematic review. International Journal of Reproductive BioMedicine, 15(1), 1.
Pandit, S., Biswas, S., Jana, U., De, R. K., Mukhopadhyay, S. C., & Biswas, T. K. (2016). Clinical evaluation of purified Shilajit on testosterone levels in healthy volunteers. Andrologia, 48(5), 570-575.
Almodovar, P., et al. (2018). Nutricion Clinica y Dietetica Hospitalaria, 38(1). Chun Hu., et al. (2004). Molecular Cell Biochemistry, 265: 107. Zhao J., et al. Bioelectrochemistry, 72(2), 117-121.
Sierksma, A., Sarkola, T., Eriksson, C. P., van der Gaag, M. S., Grobbee, D. E., & Hendriks, H. F. (2004). Effect of moderate alcohol consumption on plasma dehydroepiandrosterone sulfate, testosterone, and estradiol levels in middle‐aged men and postmenopausal women: a diet‐controlled intervention study. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 28(5), 780-785.