Oedeem

Wat is oedeem?

Oedeem (of lymfoedeem) is een overmatige ophoping van extracellulair vocht in het weefsel. Hierdoor ontstaat een zwelling zonder toename van cellen. Oedeem kan lokaal voorkomen of gegeneraliseerd. We spreken van perifeer oedeem wanneer de vochtophoping plaatsvindt in de periferie van het lichaam (enkels, benen of armen). Lokaal oedeem kan daarentegen ontstaan door een val of klap. Lipoedeem en lymfoedeem zijn gerelateerde aandoeningen. Bij lipoedeem is er sprake van een vetzwelling die – in tegenstelling tot oedeem – niet wegdrukbaar is. Bij lymfoedeem is er sprake van een ophoping van lymfevocht. Hierbij is een verstoord evenwicht tussen de aanmaak en afvoering van lymfe de boosdoener.

Gegeneraliseerd oedeem betreft vochtstapeling verdeeld over het hele lichaam of over één of meerdere lichaamsdelen, zoals in de benen. Er is vaak geen exacte oorzaak aan te wijzen. Het gaat vaker om een universeler probleem ten aanzien van hart, nieren, lever, lymfestelsel, bloeddruk, mineralen, hormonen etc.

Angio oedeem

Bij angio oedeem is sprake van een zwelling die snel opspeelt bijvoorbeeld op gezicht, tong of gehemelte. Bij deze vorm is er sprake van een lek in een bloedvat en ontstaat geregeld door een ontsteking of infectie, allergie of overgevoeligheid. Deze reacties zorgen dat de bloedvaten kunnen verzwakken doordat ze reageren op de stoffen (histamine, cytokinen en bradykinine) die vrijkomen.

Pitting oedeem

We spreken van pitting oedeem wanneer bij het indrukken van de gezwollen plek de huid niet terugkeert naar de gezwollen vorm wanneer de druk wegvalt. De indeuking op de huid heeft te maken met de vloeistof die uit de haarvaten van het onderhuidse weefsel lekt.

Symptomen

• Vochtophoping in enkels, voeten, benen en longen
• Benauwdheid
• Drukkend of gespannen gevoel op de plek van zwelling
• Putvorming
• Opgezwollen ogen
• Kortademigheid en hoesten
• Verminderde mobiliteit

Oorzaken

Oedeem kan optreden naar aanleiding van verschillende onderliggende aandoeningen of afwijkingen. Bij mensen boven de 50 jaar zijn dit vooral spataders. Door slecht werkende kleppen van de aders in de benen is de afvoer van het bloed vanuit de onderste ledematen naar het hart niet optimaal.

Andere oorzaken van oedeem zijn:

• Vaatproblemen
• Nierproblemen
• Hartfalen
• Medicijnen (bijvoorbeeld tegen hoge bloeddruk)
• Onstekingsprocessen
• Anticonceptiepil
• Hormonale disbalans (oestrogeendominantie)
• Voedingstekort
• Trombose
• Zwangerschap
• Allergieën

Voedingsadviezen

Bij oedeem is het verstandig om te minderen met de zout inname zodat de vochtbalans in het lichaam ondersteuning krijgt. Daarnaast is een gezond gewicht belangrijk in de vochtbalans. Overgewicht zorgt namelijk voor een toename van lymfevocht.

Algemene voedingsadviezen:

• Circa 400-800 gram verse groenten
• 2 tot 3 stuks fruit per dag (zoet fruit met mate)
• Gefermenteerde voedingsmiddelen zoals zuurkool, kimchi en tempeh
• Volkoren rijst en graansoorten
• Rood vlees met mate, maximaal 1 keer per week.
• Varieer dagelijks door magere vleessoorten af te wisselen met vis en vegetarische maaltijden
• Volle zuivelproducten met mate
• Circa 25 gram (een handje) noten en zaden per dag voor de gezonde, onverzadigde vetzuren
• Geraffineerde suikers vermijden. Zoetstoffen met mate
• Voldoende water en kruidenthee. Met name brandnetel, paardenbloem of peterselie drijven vocht af.
• Frisdranken en geraffineerde vruchtsappen vermijden
• Alcohol het liefst vermijden of beperken

Opmerkingen

Onderstaande suppletie adviezen zijn van een meer algemene aard voor het verbeteren van de doorbloeding. Voor de behandeling van oedeem worden geregeld plasmiddelen gebruikt. Door plasmiddelen scheiden de nieren meer zout uit wat vocht meetrekt en vervolgens via de urine wordt afgevoerd. Hierdoor slinkt de zwelling. Naast plasmiddelen behoren ook steunkousen geregeld tot het behandeladvies. Deze kousen zorgen voor druk op de benen waardoor de bloedsomloop gestimuleerd wordt.

Behandeling