Premenstrueel Dysforie Syndroom (PMDD)

Wat is Premenstrueel Dysforie Syndroom (PMDD)?

Het premenstrueel dysforie syndroom, ook wel PMDD of Premenstrual Dysphoric Disorder genoemd, wordt gezien als een extreme vorm van het premenstrueel syndroom (PMS). PMDD is een stemmingsstoornis die samenhangt met de hormonale cyclus. De symptomen ontstaan tijdens de premenstruele- of luteale fase van de menstruatiecyclus. Ondanks de samenhang met de menstruatiecyclus is er bij PMDD meestal geen sprake van een hormonale disbalans. PMDD symptomen, waaronder stemmingswisselingen, woede, depressieve gevoelens en angsten, ontstaan als gevolg van de natuurlijke stijging en daling van oestrogeen en progesteron. In de luteale fase is het hormoon progesteron hoog en het oestrogeenniveau laag.

Bij mensen met PMDD reageren verschillende hersengebieden anders op emotionele prikkels. Hier speelt allopregnanolone, een metaboliet van progesteron, in de premenstruele fase waarschijnlijk een rol. Een verhoogde concentratie allopregnanolone zorgt er normaal voor dat iemand rustiger wordt. Bij mensen met PMDD resulteert een verhoogde concentratie allopregnanolone echter in prikkelbaarheid, stemmingswisselingen en angstig gedrag. Er is sprake van een abnormale reactie van neurotransmitters op geslachtshormonen. PMDD kan samen gaan met een lage serotonineconcentratie of een verminderde serotoninegevoeligheid.

Ongeveer 5 tot 8 procent van de vrouwen heeft waarschijnlijk PMDD. Relatief veel vrouwen met PMDD hebben seksueel trauma meegemaakt of kampen met een depressie.  

Symptomen

PMDD symptomen komen overeen met PMS symptomen, maar zijn vele malen ernstiger en meer uitgesproken aanwezig. PMDD symptomen ontstaan in de periode tussen de eisprong en de menstruatie (premenstruele-, of luteale fase).

• Stemmingswisselingen en emotionele veranderingen
• Woede en prikkelbaarheid
• Het ervaren van innerlijke conflicten
• Depressieve gevoelens en een gevoel van hopeloosheid
• Schuldgevoel of het gevoel waardeloos te zijn
• Concentratieproblemen
• Angstaanvallen
• Veranderingen in eetlust, met name eetaanvallen
• Vermoeidheid
• Verminderde interesse in activiteiten waar men normaal plezier in heeft
• Gevoelige of gezwollen borsten
• Opgeblazen gevoel
• Gewichtstoename
• Spier- of gewrichtspijn
• Slaapproblemen, zowel overmatige slaperigheid en slapeloosheid

PMDD wordt vastgesteld als een vrouw gedurende minimaal twee cycli tenminste vijf van bovenstaande symptomen heeft. Hierbij moet sprake zijn van één emotioneel kernsymptoom, zoals stemmingswisselingen, woede, prikkelbaarheid, depressieve klachten, angsten of ernstige gespannenheid.

Vrouwen met PMDD hebben een verhoogd risico op suïcide. Daarnaast komen depressie, angststoornissen en ADHD vaker voor bij het premenstrueel dysforie syndroom.

Oorzaken

Risicofactoren voor het ontstaan van PMDD zijn:

• Erfelijkheid is een belangrijke factor
• Angst en depressie kunnen het ontstaan van PMDD in de hand werken
• Ongezond voedingspatroon
• Weinig bewegen
• Vrouwen met een verleden van verslaving (drugs, alcohol) hebben een grotere kans op PMDD
• Schildklierproblemen
• PMDD komt vaker voor bij vrouwen tussen de 25 en 35 jaar
• Stress en (jeugd)trauma
• Roken

Voedingsadviezen

Voeding kan, net zoals bij PMS symptomen, enige invloed hebben op de klachten. Verbeter de insulinegevoeligheid door teveel pieken in de bloedsuiker te voorkomen. Dit voorkomt verstoring van de hormoonbalans en spijsvertering.

Bevorder de hormoonbalans met specifieke voeding zoals de gezonde vetzuren. Omega 3 vetzuren en het omega 6 vetzuur GLA zijn ontstekingsremmend. Ook kan GLA uit borageolie of teunisbloemolie PMS klachten verminderen vanwege de regulatie van de hormonen. Borageolie heeft de voorkeur aangezien dit een hoger percentage GLA vetzuren bevat dan teunisbloemolie.

Het vermijden van pittig eten kan helpen. Verder dient de inname van cafeïne en alcohol zo veel mogelijk beperkt te worden.

Gezonde basisvoeding bestaat uit:

• Circa 400-800 gram verse groenten.
• 2 tot 3 stuks fruit per dag (zoet fruit met mate).
• Volkoren rijst en graansoorten.
• Rood vlees met mate, maximaal 1 keer per week.
• Varieer dagelijks door magere vleessoorten af te wisselen met vis en vegetarische maaltijden.
• Volle zuivelproducten met mate.
• Circa 25 gram (een handje) noten en zaden per dag voor de gezonde, onverzadigde vetzuren.
• Geraffineerde suikers vermijden, zoetstoffen met mate.
• Frisdranken en geraffineerde vruchtsappen vermijden.
• Alcohol het liefst vermijden of beperken.
• Vermijd koffie: cafeïne heeft een verstorende werking op de vrouwelijke hormoonbalans.

Opmerkingen

Pas sinds 2013 is de aandoening opgenomen in het diagnostisch handboek voor psychiatrische stoornissen (DSM-5). Vanwege de relatieve onbekendheid komt het geregeld voor dat vrouwen de diagnose bipolaire stoornis of manisch depressief krijgen, terwijl er eigenlijk sprake is van PMDD.

PMDD behandeling in de reguliere praktijk vindt plaats met antidepressiva (een SSRI) en medicijnen die hormoonwisselingen voorkomen, waaronder de combinatiepil, progesteronhoudend spiraal of een ander progesteronpreparaat. Medicatie kan echter leiden tot vocht vasthouden, depressie, libidoverlies en huidklachten. Ook cognitieve gedragstherapie zou enige verlichting kunnen geven.

Soms wordt via medicatie de menopauze opgewekt (GnRH-agonist), waardoor hormoonschommelingen verdwijnen. Er ontstaan dan echter wel typische overgangsklachten, zoals opvliegers en nachtzweten.