Sarcopenie

Wat is sarcopenie?

Sarcopenie is een aandoening die wordt gekenmerkt door verlies van spiermassa en spierfunctie, meestal geassocieerd met veroudering. Het woord sarcopenie is afgeleid van de Griekse woorden “sarx” wat spier betekent, en “penia” wat tekort betekent.

Sarcopenie komt vaak voor bij ouderen en kan leiden tot een verminderde mobiliteit, verminderde fysieke activiteit en verminderde kwaliteit van leven. Naarmate we ouder worden, verliezen we van nature spiermassa en -kracht. Dit proces wordt versneld door factoren zoals inactiviteit, slechte voeding en ziekte. Dit noemen we ook wel primaire sarcopenie.

Secundaire sarcopenie wordt veroorzaakt door een andere onderliggende ziekte of aandoening, zoals ondervoeding, chronische ontstekingen, hormonale onbalans, immobiliteit en chronische ziekten zoals kanker, diabetes, hart- en vaatziekten, obesitas en COPD. Deze aandoeningen kunnen de afbraak van spiermassa en spierkracht versnellen en verergeren, zelfs bij mensen die nog relatief jong zijn.

Mitochondriaal metabolisme speelt een belangrijke rol bij sarcopenie, omdat mitochondriën verantwoordelijk zijn voor de energieproductie in de spiercellen. Naarmate we ouder worden, neemt de efficiëntie van mitochondriaal metabolisme af, wat kan leiden tot een afname van de spiermassa en -kracht.

Vrouwen in de menopauze hebben een verhoogd risico op sarcopenie omdat de afname van oestrogeen kan leiden tot veranderingen in mitochondriaal metabolisme en een afname van de spiermassa.

Laaggradige ontstekingen kunnen bijdragen aan sarcopenie doordat ze het normale spiermetabolisme verstoren, het aantal beschikbare spiervezels verminderen en de expressie van spierregulerende eiwitten verstoren.

Sarcopenie en osteoporose zijn vaak samengaande aandoeningen, omdat beide leeftijdsgebonden zijn en worden veroorzaakt door verlies van bot- en spiermassa. Het hebben van beide aandoeningen kan het risico op vallen en breuken vergroten.

Symptomen

• Zwakte en verminderde spierkracht: dit kan resulteren in moeite met het uitvoeren van alledaagse activiteiten, zoals het optillen van zware voorwerpen, traplopen en wandelen.
• Vermoeidheid: verminderde spierkracht en spiermassa kan leiden tot snellere vermoeidheid, zelfs bij lichte fysieke inspanning.
• Verminderde balans en stabiliteit: verminderde spierkracht en -massa kunnen de balans en stabiliteit verminderen, wat het risico op vallen en fracturen kan verhogen.
• Gewichtsverlies: een afname van spiermassa kan leiden tot onbedoeld gewichtsverlies.
• Verminderde fysieke prestaties: verminderde spierkracht en -massa kunnen leiden tot een verminderd vermogen om fysieke activiteiten uit te voeren, wat kan leiden tot een sedentaire levensstijl en verdere afname van spiermassa en -kracht.

Oorzaken

Sarcopenie wordt veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals veroudering, een ongezonde levensstijl en chronische ziekten. De belangrijkste oorzaak van sarcopenie is echter de afname van spiermassa en spierkracht die gepaard gaat met veroudering.

Naarmate we ouder worden, verliezen we spiermassa en -kracht. Dit kan worden veroorzaakt door een afname van de hoeveelheid beweging die we krijgen en een afname van de hoeveelheid eiwit die we eten. Chronische ziekten, zoals diabetes, kunnen ook leiden tot spierverlies en -zwakte.

Een andere belangrijke factor bij de ontwikkeling van sarcopenie is een afname van hormonen zoals testosteron en groeihormoon. Testosteron is belangrijk voor het behoud van spiermassa en -kracht, terwijl groeihormoon de spiergroei bevordert en helpt bij het herstel van spierweefsel.

Tijdens de menopauze neemt de oestrogeenproductie af. Oestrogeen is een hormoon dat belangrijk is voor de opbouw en het behoud van spieren. Een afname van oestrogeen kan leiden tot spierverlies en verminderde spierkracht. Daarnaast kan het ook bijdragen aan een verhoogd risico op botverlies, wat op zijn beurt weer kan leiden tot een verhoogd risico op botbreuken.

Naast veroudering en hormonale veranderingen kunnen andere factoren bijdragen aan de ontwikkeling van sarcopenie, waaronder een sedentaire levensstijl, ondervoeding, chronische ontstekingen en medicatiegebruik.

Voedingsadviezen

• Eiwitrijke voeding: eiwit is belangrijk voor het behoud van spiermassa en de opbouw van nieuw spierweefsel. Het wordt daarom aanbevolen om bij elke maaltijd eiwitrijke voedingsmiddelen te gebruiken, zoals vlees, vis, kip, ei, zuivel, peulvruchten en noten. Het is daarbij belangrijk om voldoende eiwit binnen te krijgen, minstens 1,2 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag.
• Voldoende vitamine D: vitamine D is belangrijk voor sterke botten en spieren. Het zorgt voor de opname van calcium en fosfor in het lichaam. Vitamine D wordt onder invloed van zonlicht aangemaakt in de huid. Het wordt echter vaak onvoldoende aangemaakt, met name bij ouderen. Daarom wordt bij sarcopenie vaak geadviseerd om extra vitamine D te gebruiken.
• Voldoende antioxidanten: antioxidanten hebben een belangrijke rol bij het herstel van spierweefsel en het voorkomen van ontstekingen. Vitamine C, vitamine E en bètacaroteen zijn enkele van de meest bekende antioxidanten die worden aangetroffen in voedingsmiddelen zoals groenten, fruit, noten en zaden.
• Isoflavonen: isoflavonen, die van nature voorkomen in sojaproducten, kunnen mogelijk helpen bij sarcopenie, met name bij postmenopauzale vrouwen. Door hun oestrogeenachtige effecten, kunnen isoflavonen de spieropbouw en -herstelprocessen bevorderen.
• Voldoende vocht: voldoende vochtinname is belangrijk voor het behoud van spierkracht. Uitdroging kan leiden tot verlies van spierkracht en spiermassa. Het wordt daarom aangeraden om minstens 1,5 liter vocht per dag te drinken.
• Gevarieerde voeding: een gevarieerd voedingspatroon, rijk aan groenten, fruit, volkorenproducten en gezonde vetten, kan bijdragen aan het behoud van spiermassa en spierkracht. Ook het beperken van bewerkte voedingsmiddelen en suikerrijke producten wordt aanbevolen.
• Voldoende beweging: regelmatige lichaamsbeweging, met name krachttraining, kan de spiermassa vergroten en de spierkracht verbeteren. Het is belangrijk om te streven naar een combinatie van krachttraining en cardiovasculaire training, om zowel de spieren als het hart en de longen te trainen.
• Voldoende slaap: voldoende slaap is ook van belang voor de opbouw en het herstel van spierweefsel. Het wordt aanbevolen om ten minste 7-8 uur per nacht te slapen.
• Verminder stress: het verminderen van stress door bijvoorbeeld meditatie, mindfulness of ontspanningsoefeningen dragen bij aan het behoud van spiermassa. Stresshormonen zoals cortisol kunnen een negatief effect hebben op de spieren.

Opmerkingen

Regulier kunnen in sommige gevallen medicijnen zoals anabole steroïden en groeihormonen worden voorgeschreven. Bij onderliggende aandoeningen die sarcopenie veroorzaken, zoals hormonale disfuncties of ontstekingsziekten, kan de behandeling gericht zijn op onderliggende oorzaken.