Pijn rondom de menstruatie is voor veel vrouwen een bekende kwaal. Vaak redelijk onschuldig, maar soms kan de oorzaak van ernstigere aard zijn. Een van de mogelijke oorzaken is endometriose. Wat dit inhoudt en hoe je dit het beste kan aanpakken, lees je in dit blog.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.
[advice]
Endometriose is een complexe aandoening bij vrouwen. Hierbij bevindt weefsel wat lijkt op baarmoederweefsel zich op andere organen. Dit kan zich hechten aan de baarmoeder, eierstokken en eileiders, maar ook elders in het lichaam zoals de blaas, darmen tot aan zelfs de longen. Dit endometrioseweefsel is overigens niét hetzelfde als baarmoederslijmvlies (endometrium), wat men vaak denkt. Er zitten overeenkomsten in het weefsel, maar ook veel verschillen.1
Endometriose komt voor bij zo’n 5 tot 10% van de vrouwen in vruchtbare leeftijd, waarbij de hoogste prevalentie tussen het 25e en 35e levensjaar.2,3 Het woekerende weefsel kan zorgen voor diverse ongemakken en resulteren in chronische ontstekingen en verklevingen. Dit kan heftige klachten veroorzaken.
Endometriose symptomen
Klachten door endometriose kunnen erg verschillend zijn. Dit heeft met name te maken met de locatie waar het weefsel zich bevindt. Zo kan dit zich op de ene plek in het lichaam heftiger uiten dan op de andere plek. Enkele symptomen die kunnen duiden op endometriose zijn:
- Menstruatiepijn
- Onregelmatige, uitblijvende of overmatige menstruaties
- PMS klachten zoals migraine, pijnlijke borsten en stemmingswisselingen
- Buikpijn en/of rugpijn
- Pijn aan de bekken
- Pijn bij het plassen of de ontlasting
- Pijn tijdens geslachtsgemeenschap
- Vermoeidheid
- Verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid
Deze klachten kunnen zich in meer of mindere mate voordoen. Wanneer endometriose niet (tijdig) wordt aangepakt, kan dit zelfs de kans op eierstokkanker met 50% verhogen.2
De hormonale balans
Endometriose behandelen is niet simpelweg een pilletje nemen om de problemen te verhelpen. De exacte oorzaak van endometriose is namelijk onduidelijk. Wel zijn er een aantal factoren die (waarschijnlijk) een rol spelen. Een verstoring van de hormoonbalans, een overbelaste lever, de anticonceptiepil, erfelijkheid en chronische stress om er een aantal te noemen.
Hormoonschommelingen beïnvloeden endometriose. Met name een verstoorde balans tussen oestrogeen en progesteron lijkt van grote invloed. Een oestrogeendominantie en progesterontekort of -resistentie staan dan vaak aan de basis.4 Tijdens de menstruele cyclus en gedurende de levensfase fluctueren oestrogeen en progesteron in een gebalanceerde golvende beweging tot elkaar. Beide belangrijke hormonen die we in de juiste hoeveelheden nodig hebben. Er zijn echter tal van factoren die deze natuurlijke fluctuatie kunnen verstoren, waardoor oestrogeen te veel aanwezig is en progesteron te weinig.
Wat is oestrogeen?
Oestrogeen zien we als hét vrouwenhormoon. Zo zorgt dit hormoon voor de groei van het baarmoederslijmvlies en celgroei in andere weefsels zoals borsten, bindweefsel en botten. Daarnaast draagt het onder andere bij aan het libido en de werking van ons gelukshormoon serotonine. Een hormoon wat we dus zeker nodig hebben. Het is echter zo dat we vaker een teveel aan oestrogeen hebben dan een tekort. Oorzaken van oestrogeendominantie zijn onder andere xeno-oestrogenen uit chemische stoffen, fyto-oestrogenen uit voeding en een verslechterde afbraak in de lever. Dit kan diverse klachten met zich meebrengen, waaronder menstruatieproblemen.
Wat is progesteron?
Het hormoon progesteron is verantwoordelijk voor de eisprong en rijping van het baarmoederslijmvlies. Een ontzettend belangrijke functie in de vruchtbaarheid dus! Daarnaast speelt dit hormoon bijvoorbeeld ook een grote rol in de stressregulatie. Zo zet het lichaam progesteron om in het hormoon cortisol, wat we nodig hebben om met stresssituaties om te gaan. Hoewel we dit stresshormoon ook zeker nodig hebben, kan het zijn dat het lichaam deze teveel aanmaakt, omdat we chronische stress hebben. Hierdoor blijft er minder progesteron over voor de hormonale cyclus, waardoor de balans met oestrogeen verstoord raakt.
Een goede balans in de lichaamseigen aanmaak en afbraak van deze twee hormonen is van essentieel belang. Een oestrogeendominantie is dus ook een mogelijke trigger van endometriose en kan op verschillende manieren ontstaan. Het is mogelijk dat het lichaam te veel oestrogeen produceert, dat er onvoldoende progesteron wordt aangemaakt ten opzichte van oestrogeen, of dat oestrogenen niet voldoende worden afgebroken.
Hoe behandel je endometriose?
Aangezien endometriose geen eenduidige oorzaak en uiting heeft, is het een lastige aandoening om te behandelen. Dat betekent overigens niet dat we niks kunnen doen om het ontstaan te beperken en symptomen kunnen verminderen.
Wat in ieder geval geen wenselijke oplossing is; de anticonceptiepil. Dit medicijn werkt juist oestrogeen verhogend en remt de natuurlijke progesteronaanmaak. Hierdoor ontstaat een verdere disbalans in de hormoonhuishouding, waardoor de situatie dus kan verergeren. Andere nog heftigere behandelingen bestaan uit GnRH-agonisten (zoals Lucrin injecties) welke ervoor zorgen dat je vervroegd in de overgang komt, of in sommige gevallen zelfs verwijdering van de baarmoeder tot gevolg hebben.
Dit zijn echter geen garanties voor het oplossen van endometriose en de gevolgen zijn vaak intens. Onderzoek toont bovendien aan dat de klachtenreductie hierbij vaak slechts van tijdelijk aard is.2 Ook synthetische aromataseremmers behoren tot de mogelijke behandelingen.3 Aromatase zet het lichaam aan tot de vorming van oestrogeen. Een andere optie is het chirurgisch verwijderen van het woekerende weefsel. Dat kan zorgen voor klachtenverlichting, maar zal de oorzaak niet wegnemen.
Orthomoleculair gezien valt er wel het een en ander te doen om endometriose op natuurlijke wijze te benaderen. Denk hierbij vooral aan het verbeteren van de hormoonbalans, het ondersteunen van de lever in zijn ontgifting en het verminderen van ontstekingen. Al is ook dit geen garantie om endometriose op te lossen, gezien de complexiteit ervan. Maar door rekening te houden met de epigenetica kunnen we in ieder geval zorgen dat de situatie niet verergert.
Een gezond voedingspatroon als basis
Ontstekingsremmende voeding is van essentieel belang. Een voedingspatroon met veel groente waaronder broccoli, ui, kool, knoflook en kiemen is aan te bevelen. Verder hebben ook fruit, vis, olijfolie, noten, zaden, volkoren granen en peulvruchten een positieve werking op de hormonale gezondheid.5 Bovendien kan voeding aromatase remmen, en zo oestrogeendominantie verminderen. Aromataseremmers zijn bijvoorbeeld resveratrol uit rode druiven en lignanen uit lijnzaad. Wil je weten hoe je verder nog met voeding de hormonale balans kan herstellen? Lees dan Hormonen uit balans? Zo zet je voeding in als natuurlijke remedie.
Gebruik suppletie als aanvulling
Naast een goede basisvoeding is ook suppletie aan te raden om de hormonale balans te verbeteren, de lever te ondersteunen en ontstekingen te remmen.
Zo zijn gezonde omega 3 en 6 vetzuren van essentieel belang voor de hormoonaanmaak. Hormonen worden namelijk gemaakt uit vetten. Helaas bevat het gemiddelde westerse voedingspatroon weinig van de ontstekingsremmende vetzuren zoals, EPA en DHA uit visolie of algenolie en GLA uit borageolie of teunisbloemolie. Ook hebben ze een positieve invloed op de hormoonachtige stofjes prostaglandines, die eveneens betrokken zijn bij endometriose.6
Een stofje wat een belangrijke rol speelt bij de afbraak van oestrogeen is diindolmethaan, kortweg DIM. Deze stof vormt zich in het lichaam vanuit indole-3-carbinol (I3C), welke te vinden is in kruisbloemige groenten, zoals broccoli, bloemkool en andere koolsoorten.7,8Een combinatie aan deze stoffen zorgt voor een grote effectiviteit in het oestrogeenmetabolisme en kan zo overtollig oestrogeen beperken.
Om de progesteronproductie te stimuleren is Vitex Agnus Castus een ideale kandidaat. Dit kruid, ook wel monnikspeper genoemd, draagt bij aan een gezonde hormoonhuishouding doordat het progesteron en oestrogeen balanceert. Zo draagt deze stof bij aan vermindering van PMS klachten en stress.9
De lever speelt, naast het ontgiften van toxische stoffen, ook een grote rol in de afbraak van hormonen. Vaak is de lever helaas overbelast en kan deze wel een steuntje in de rug gebruiken. Een nutriënt wat daaraan bijdraagt is N-Acetyl-Cysteïne. Daarnaast werkt NAC ontstekingsremmend en is het aangetoond effectief bij endometriose, doordat het endometrioseweefsel kan verminderen.10,11
Een sterk ontstekingsremmend kruid is kurkuma. De werkzame curcuminoïden uit deze wortel dragen bijvoorbeeld bij aan versterking van het immuunsysteem. Ook is het aangetoond dat curcumine een directe invloed heeft op endometriose. Het kan endometriosecellen beperken, onder andere door oxidatieve stress en estradiolproductie te verminderen.12,13
En zo zijn er nog wel meer nutriënten die kunnen bijdragen aan het verminderen van endometriose. Hiermee zet je in ieder geval een stap in de goede richting.
Ons advies
Het bestrijden van endometriose is niet eenvoudig. Voor veel vrouwen is het een zoektocht naar de juiste hulp en behandeling. Met voeding en leefstijl kan je veel verbeteren, maar het vergt vaak een lang traject. Het is in dit geval ook vooral een kwestie van liever voorkomen dan genezen. Belangrijk is om niet te lang te blijven rondlopen met klachten, want endometriose wil je het liefst zo snel mogelijk diagnosticeren. In Nederland zijn er een aantal specialisten die hierbij kunnen helpen. Ervaar jij menstruele klachten en twijfel je aan de oorzaak? Neem dan contact op met ons adviesteam zodat we je in de juiste richting kunnen sturen.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze Orthomoleculair Adviseur Basis.
- Redwine, D. B. (2002). Was Sampson wrong?. Fertility and sterility, 78(4), 686-693.
- Vercellini, P., Viganò, P., Somigliana, E., & Fedele, L. (2014). Endometriosis: pathogenesis and treatment. Nature Reviews Endocrinology, 10(5), 261-275.
- Bedaiwy, M. A., Alfaraj, S., Yong, P., & Casper, R. (2017). New developments in the medical treatment of endometriosis. Fertility and sterility, 107(3), 555-565.
- Marquardt, Ryan M., et al. “Progesterone and estrogen signaling in the endometrium: what goes wrong in endometriosis?.” International journal of molecular sciences15 (2019): 3822.
- Halpern, Gabriela, Eduardo Schor, and Alexander Kopelman. (2015) “Nutritional aspects related to endometriosis.” Revista da Associação Médica Brasileira 61: 519-523.
- Wu, M. H., Shoji, Y., Chuang, P. C., & Tsai, S. J. (2007). Endometriosis: disease pathophysiology and the role of prostaglandins. Expert reviews in molecular medicine, 9(2), 1-20.
- Meng, Qinghui, et al. (2000) “Indole-3-carbinol is a negative regulator of estrogen receptor-α signaling in human tumor cells.” The Journal of nutrition12: 2927-2931.
- Hall, D. C. (2001). Nutritional influences on estrogen metabolism. Applied nutritional science reports, 1, 1-8.
- Vitex agnus-castus. (2009). Monograph. Alternative Medicine Review, 14(1), 67-71.
- Porpora, M. G., Brunelli, R., Costa, G., Imperiale, L., Krasnowska, E. K., Lundeberg, T., … & Parasassi, T. (2013). A promise in the treatment of endometriosis: an observational cohort study on ovarian endometrioma reduction by N-acetylcysteine. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2013.
- Pittaluga, E., Costa, G., Krasnowska, E., Brunelli, R., Lundeberg, T., Porpora, M. G., … & Parasassi, T. (2010). More than antioxidant: N-acetyl-L-cysteine in a murine model of endometriosis. Fertility and Sterility, 94(7), 2905-2908.
- Vallée, A., & Lecarpentier, Y. (2020). Curcumin and endometriosis. International journal of molecular sciences, 21(7), 2440.
- Zhang, Y., Cao, H., Yu, Z., Peng, H. Y., & Zhang, C. J. (2013). Curcumin inhibits endometriosis endometrial cells by reducing estradiol production. Iranian journal of reproductive medicine, 11(5), 415.
