Helpt een dieet bij het verbeteren van vruchtbaarheid?

Gezonde voeding legt de basis voor een goede vruchtbaarheid en de groei van nieuw leven. En dat proces begint al maanden voor de zwangerschap. Niet alleen voor vrouwen, maar ook voor mannen speelt voeding daarbij een belangrijke rol. Zwanger worden doe je immers met z’n tweeën. In dit blog bespreken we of je je vruchtbaarheid kan verbeteren met een dieet en welke nutriënten daarbij belangrijk kunnen zijn.

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.

Wat is een verminderde vruchtbaarheid?

Er is sprake van verminderde vruchtbaarheid als na minstens een jaar van regelmatig onbeschermde geslachtsgemeenschap nog geen zwangerschap is ontstaan. Wereldwijd komt dit steeds vaker voor en krijgt 15% van de koppels met een kinderwens hiermee te maken. Hierbij ligt de oorzaak in 30% van de gevallen bij de vrouw, 30% bij de man en in 30% bij allebei.^1,2 Soms blijft de aanleiding onbekend. Bij verminderde vruchtbaarheid kunnen bepaalde fertiliteitsbehandelingen worden ingezet, zoals IVF.

Waardoor ontstaat een verminderde vruchtbaarheid?

Verminderde vruchtbaarheid van de vrouw bij vrouwen kan verschillende oorzaken hebben. Soms ligt het aan de eicellen, eierstokken, eileiders of de baarmoeder, bijvoorbeeld door ontstekingen of verklevingen. Ook hormonen, erfelijkheid, leeftijd, stress of aandoeningen zoals PCOS, endometriose en diabetes kunnen invloed hebben.

Vind je dit blog interessant?

Leer meer over de vruchtbaarheid van vrouwen in onze Themadag hormonen en vrouwenklachten: Vruchtbaarheid.

Ontdek themadag

Verminderde vruchtbaarheid van de man kan te maken hebben met een verlaagde hoeveelheid, kwaliteit en beweeglijkheid van de zaadcellen. Erfelijke factoren, oxidatieve stress, een verlaagd testosteronniveau en leeftijd kunnen hieraan bijdragen.

Leeftijd speelt vooral bij vrouwen een grote rol. Naarmate zij ouder worden, wordt de kans op een zwangerschap steeds kleiner totdat de menstruatie helemaal stopt. Bij mannen neemt de vruchtbaarheid minder snel af, waardoor ze op oudere leeftijd nog kinderen kunnen krijgen.

Hoe kan voeding de vruchtbaarheid beïnvloeden?

Een gezond voedingspatroon kan mogelijk de vruchtbaarheid van vrouwen en mannen verbeteren.^1,3 De juiste voedingsstoffen ondersteunen de hormoonhuishouding, verminderen ontstekingen en beschermen tegen oxidatieve stress. Ook helpen goede voedingsgewoonten bij het behouden van een gezond gewicht.

Het belang van een gezond gewicht

Gewicht speelt een belangrijke rol bij vruchtbaarheid. Onder- en overgewicht worden in verband gebracht met verminderde vruchtbaarheid bij mannen en vrouwen.^4-6 Zo heeft dit een ongunstig effect op de eicelkwaliteit en het baarmoederslijmvlies, en de hoeveelheid en kwaliteit van zaadcellen.

Ook de samenstelling van het lichaam speelt een belangrijke rol. Lichaamsvet is essentieel voor de aanmaak van hormonen, zoals geslachtshormonen. Een te laag of hoog vetpercentage kan daardoor zorgen voor een verstoring in de hormoonbalans. Bij vrouwen vermindert hierdoor de ovariële functie en wordt de menstruatie onregelmatig of blijft helemaal uit.^7,8 Bij mannen verlaagt vaak het testosterongehalte en zorgt een teveel aan lichaamsvet voor een hoger oestrogeenniveau.^9,10

Onderzoek wijst uit dat gewichtsverlies bij mannen en vrouwen met overgewicht de vruchtbaarheid kan verbeteren.¹⁰ Het kan helpen bij een onregelmatige ovulatie en menstruatie, en kan daarmee de kans op een zwangerschap verhogen. Daarbij kan het de concentratie en beweeglijkheid van sperma verbeteren, al is meer onderzoek nodig om dit te bevestigen.

Vind je dit blog interessant?

Leer meer over afvallen in onze toegankelijke Themadag gezond afvallen.

Ontdek themadag

Vruchtbaarheid & dieet: welke hebben effect?

Een gezond voedingspatroon kan de vruchtbaarheid verbeteren, maar welke diëten hebben effect? We bespreken dit hieronder.

Het mediterraan dieet

Het mediterraan dieet is gebaseerd op het traditionele eetpatroon van landen rond de Middellandse Zee. Dit dieet bestaat vooral uit onbewerkte voeding, zoals fruit, groenten, peulvruchten, volle granen, noten en hoogwaardige olijfolie. Dierlijke producten (vis, gevogelte, zuivel en eieren) worden met mate geconsumeerd, terwijl rood vlees en zoetigheid beperkt blijven.

Hoewel er inconsistente resultaten worden gevonden en meer kwalitatief onderzoek nodig is, wordt het mediterraan dieet in verband gebracht met een aantal voordelen voor de vruchtbaarheid, vooral bij fertiliteitsbehandelingen.^1,11-13 Zo wordt een grotere naleving van het dieet geassocieerd met een toename in het aantal beschikbare embryo’s tijdens het IVF-traject, zwangerschappen en geboortes. Ook worden positieve effecten gevonden op spermakwaliteit, zoals de hoeveelheid, de vorm en beweeglijkheid van de zaadcellen.

Voedingsaanbevelingen Gezondheidsraad

Volgens een Nederlandse studie hebben vrouwen die zich tijdens een fertiliteitsbehandeling houden aan de voedingsrichtlijnen van de Gezondheidsraad een grotere kans op een succesvolle zwangerschap. ¹⁴ Die richtlijnen adviseren onder meer om veel fruit en groenten te eten, en daarnaast vis, vlees, volle granen en gezonde vetten. Een gebalanceerd voedingspatroon lijkt daarmee een positieve invloed te hebben op de vruchtbaarheid. Toch vindt een recentere studie juist een nadelig effect op zwangerschap en geboorte van dit dieet, vooral voor bepaalde groepen, waaronder vrouwen met overgewicht en een voedingspatroon met hoge calorie-inname.¹⁵ Een mogelijke verklaring is dat een plotselinge verandering in eetgewoonten het lichaam tijdelijk een vorm van stress kan geven. Dit wijst erop dat de huidige voedingsrichtlijnen niet voor iedereen optimaal zijn bij een kinderwens, al is meer onderzoek nodig om dit goed te begrijpen.

Plantaardig dieet

Een plantaardig dieet kan zowel een positieve als negatieve invloed hebben op de vruchtbaarheid, al staan de exacte effecten nog ter discussie. Het dieet is rijk aan plantaardige eiwitten, vezels en antioxidanten die gunstig kunnen zijn voor de vruchtbaarheid. Zo hadden mannen met een veganistisch voedingspatroon in een kleinschalige studie meer zaadcellen met een betere beweeglijkheid dan niet-veganisten, en was er sprake van minder oxidatieve schade aan de spermacellen.¹⁶

Tegelijkertijd kunnen tekorten ontstaan, bijvoorbeeld aan essentiële vetzuren en ijzer, wat de vruchtbaarheid kan beïnvloeden. Bovendien kan bij mannen een hoge inname van sojaproducten met fyto-oestrogenen mogelijk een negatief effect hebben.¹⁶ In een studie werd gevonden dat de concentratie en beweeglijkheid van het sperma lager was bij vegetariërs, maar een meta-analyse vond geen duidelijke verschillen tussen vegetariërs en vleeseters.^17,18

Welke nutriënten spelen een rol in de vruchtbaarheid?

Verschillende gezonde voedingspatronen of diëten kunnen dus een positieve impact hebben op de vruchtbaarheid. Maar welke nutriënten spelen hier een rol bij?

Welke nutriënten voor de vruchtbaarheid van de vrouw

Voor de vruchtbaarheid van een vrouw en het bevorderen van de innesteling zijn onder andere de volgende nutriënten van belang:

• Foliumzuur draagt bij aan de celdeling en DNA-synthese, wat nodig is voor de ontwikkeling van eicellen.¹⁹ Ook lijkt het een gunstig effect te hebben op de hormonen die een regelmatige ovulatie en menstruatie ondersteunen.²⁰
• Omega 3-vetzuren, zoals EPA en DHA, ondersteunen de vruchtbaarheid door de hormoonhuishouding, de kwaliteit van eicellen, de innesteling van een embryo en de menstruatiecyclus mogelijk te verbeteren.²¹
• IJzer is belangrijk voor de aanmaak van rode bloedcellen en het zuurstoftransport in het lichaam. Het aanvullen van een ijzertekort wordt in verband gebracht met een hoger aantal zwangerschappen en geboortes, en minder miskramen.²²
• Vitamine D hangt samen met de zwangerschapsgraad en geboortegraad bij vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan.²³ Daarnaast worden gunstige effecten gevonden van suppletie op het rijpen van eicellen en de ovulatie bij vrouwen met PCOS.²⁴
• Vitamine B12 speelt net als foliumzuur een grote rol in celdeling en DNA-synthese. Een hogere concentratie van beide stoffen vóór een vruchtbaarheidsbehandeling wordt geassocieerd met een verhoogde geboortegraad.²⁵ Een tekort aan vitamine B12 kan bovendien het terugplaatsen van een bevruchte eicel bemoeilijken.

Bekijk ook ons ander blog zes vitamines voor een gezonde zwangerschap.

Welke nutriënten voor de vruchtbaarheid van de man

Voor mannen zijn verschillende nutriënten belangrijk voor gezond sperma, zoals:

• Zink vervult verschillende rollen in het functioneren van het sperma, zoals de stabiliteit van het genetisch materiaal van zaadcellen. Suppletie met zink verbetert het volume, de beweeglijkheid en vorm van het sperma.²⁶
• Selenium is nodig voor de productie van sperma en is een krachtige antioxidant dat beschermt tegen oxidatieve stress.²⁷
• Omega 3-vetzuren spelen een belangrijke rol in de structuur van de celmembranen van zaadcellen. Ook kunnen deze vetzuren het aantal en de kwaliteit van spermacellen verbeteren.²⁸
• Vitamine C & E en andere antioxidanten beschermen zaadcellen tegen oxidatieve schade. Dit heeft een gunstig effect op de kwaliteit van het sperma.²⁹
• Vitamine D kan de snelheid en beweeglijkheid van het sperma verbeteren.³⁰

Lees ook ons ander blog met zeven nutriënten die de vruchtbaarheid ondersteunen.

Welke voeding heeft een negatief effect op de vruchtbaarheid?

Een westers dieet dat rijk is aan transvetten, verzadigde vetten, rood vlees, toegevoegde suikers en (ultra)bewerkte voeding. Daarnaast worden er minder groenten, fruit, volle granen, vis, noten en zaden gegeten. Dit voedingspatroon lijkt een negatief effect op de vruchtbaarheid te hebben.³¹ Zo verhoogt de kans op overgewicht, verstoort de hormoonproductie en stimuleert ontstekingen en oxidatieve stress. Een hoge inname van de ongezonde voedingsstoffen kan de kans op een zwangerschap via vruchtbaarheidsbehandelingen tot wel 70% verlagen.¹

Ook alcohol en cafeïne kunnen de vruchtbaarheid verminderen. Een hoge consumptie heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van ei- en zaadcellen.³ Minderen of stoppen wordt daarom aangeraden bij een kinderwens.

Tot slot

Hoewel een verminderde vruchtbaarheid verschillende oorzaken kan hebben, is voeding een factor die je zelf kunt beïnvloeden. Een gezond voedingspatroon, zoals het mediterraan dieet, kan mogelijk de vruchtbaarheid verbeteren en de kans op een zwangerschap vergroten. Naast onderzoek bij vruchtbaarheidsbehandelingen is ook meer onderzoek nodig naar het effect van gezonde voedingspatronen op natuurlijke zwangerschappen. Hoe dan ook, met de juiste voeding geef je jezelf de beste kans op een goede voorbereiding van een zwangerschap.