Hooikoorts

In het kort

Hooikoorts is een seizoensgebonden allergische reactie op stuifmeel van bomen, grassen en/of onkruid, die het immuunsysteem triggert en ontstekingsreacties veroorzaakt.
De meest voorkomende symptomen zijn niezen, loopneus of verstopte neus, jeukende en tranende ogen, keelpijn, vermoeidheid en hoofdpijn.
Hooikoorts wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid van het immuunsysteem voor stuifmeel, waarbij het lichaam histamine produceert, wat leidt tot ontstekingsreacties en de kenmerkende symptomen.
De darmgezondheid speelt een belangrijke rol in de immuniteit.

In het kort

Wat is hooikoorts?

Hooikoorts, ook wel bekend als allergische rhinitis, is een veelvoorkomende allergische aandoening die optreedt wanneer het immuunsysteem overmatig reageert op stuifmeel van bomen, grassen of onkruid. Deze allergische reactie vindt meestal plaats tijdens het pollenseizoen, wat kan variëren afhankelijk van het klimaat en de geografische locatie. Hooikoorts kan zowel seizoensgebonden als het hele jaar door voorkomen, maar in de meeste gevallen is het seizoensgebonden en treedt vooral op in de lente en de zomer.

Hooikoorts ontstaat doordat het immuunsysteem stuifmeeldeeltjes als gevaarlijk beschouwt en reageert met een ontstekingsreactie. Wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan stuifmeel, produceert het histamine, een stof die verantwoordelijk is voor de typische symptomen van hooikoorts, zoals niezen, jeukende en tranende ogen, loopneus of verstopte neus en keelpijn. In sommige gevallen kunnen hooikoortssymptomen leiden tot slaapstoornissen, vermoeidheid en verminderde concentratie.

De ernst en duur van deze seizoenallergie kunnen sterk variëren tussen individuen. Sommige mensen ervaren milde symptomen die gemakkelijk te beheersen zijn, terwijl anderen ernstige symptomen kunnen hebben die hun dagelijks leven aanzienlijk beïnvloeden. Factoren die de ernst van hooikoorts beïnvloeden, zijn onder meer de hoeveelheid stuifmeel in de lucht, de gevoeligheid van de persoon voor stuifmeel en de aanwezigheid van andere allergieën of aandoeningen van de luchtwegen, zoals astma.

Hooikoorts in Nederland

Het exacte aantal mensen in Nederland dat last heeft van hooikoorts varieert per jaar en is afhankelijk van verschillende factoren zoals weersomstandigheden en de hoeveelheid stuifmeel in de lucht. Het wordt geschat dat ongeveer 20% tot 30% van de Nederlandse bevolking last heeft van hooikoorts of allergische rhinitis.

Hooikoorts kan op elke leeftijd ontstaan, maar het komt vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen. De meeste mensen ontwikkelen hooikoorts voor het eerst in hun kindertijd of tienerjaren, en de symptomen kunnen in de loop van de tijd variëren of zelfs verbeteren. Het is echter niet ongewoon dat hooikoorts zich op latere leeftijd ontwikkelt, aangezien de gevoeligheid voor allergenen kan veranderen gedurende het leven van een persoon. Het is ook mogelijk om over hooikoorts heen te groeien.

DAO-enzym & hooikoorts

Het DAO-enzym, of diamine-oxidase, is een enzym dat in het lichaam wordt aangemaakt en een belangrijke rol speelt bij de afbraak van histamine. Histamine is een biogene amine en een belangrijke mediator bij allergische en ontstekingsreacties. In sommige gevallen kan een verminderde DAO-activiteit of een tekort aan DAO in het lichaam leiden tot een ophoping van histamine. Dit kan ervoor zorgen dat mensen gevoeliger worden voor allergenen zoals stuifmeel en meer last hebben van hooikoorts. Bovendien kan het consumeren van histaminerijke voedingsmiddelen bij mensen met een verminderde DAO-activiteit de hooikoortssymptomen verergeren.

Wat is hooikoorts?

Symptomen

Hooikoorts kan diverse symptomen veroorzaken, die per individu kunnen variëren. De meest voorkomende symptomen zijn:

Niezen
Loopneus of verstopte neus
Jeukende en tranende ogen
Jeukende neus, keel of gehemelte
Rode, gezwollen en geïrriteerde ogen
Keelpijn of hoesten
Vermoeidheid
Hoofdpijn
Verminderde reuk en smaak
Gezwollen oogleden
Oorpijn of jeukende oren
Slaapstoornissen, kortademigheid of slaapapneu

Hoewel hooikoorts doorgaans geen ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengt, kan het wel een aanzienlijke impact hebben op de levenskwaliteit en het dagelijks functioneren van getroffen personen.

Symptomen

Oorzaken

Hooikoorts wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid van het immuunsysteem voor stuifmeel. De mogelijke oorzaken en factoren die bijdragen aan deze overgevoeligheid zijn onder andere:

Erfelijke aanleg: Personen met een familiegeschiedenis van allergieën hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van hooikoorts.
Blootstelling aan stuifmeel: Hooikoorts treedt op wanneer het lichaam wordt blootgesteld aan stuifmeel van bomen, grassen en onkruid, waarbij het immuunsysteem overmatig reageert op deze normaal gesproken onschadelijke deeltjes.
Verhoogde histamineproductie: Als reactie op de aanwezigheid van stuifmeel produceert het lichaam histamine, een chemische stof die ontstekingsreacties en symptomen van hooikoorts veroorzaakt.
Verzwakt immuunsysteem: Een verzwakt immuunsysteem, veroorzaakt door bijvoorbeeld ziekte, stress of een slecht voedingspatroon, kan leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor allergenen zoals stuifmeel.
Omgevingsfactoren: Luchtvervuiling, blootstelling aan sigarettenrook en andere irriterende stoffen in de omgeving kunnen de gevoeligheid voor hooikoorts verhogen en de symptomen verergeren.
Andere allergieën of aandoeningen van de luchtwegen: Personen met bestaande allergieën of aandoeningen zoals astma kunnen gevoeliger zijn voor hooikoorts en ernstigere symptomen ervaren.
Darmmicrobioom: Het darmmicrobioom speelt een cruciale rol in de regulatie van het immuunsysteem, en een disbalans in de samenstelling van deze microbiële gemeenschap kan bijdragen aan overgevoelige immuunreacties, zoals hooikoorts.

Oorzaken

Voedingsadviezen

Te vermijden voedingsmiddelen:

Histaminerijke voedingsmiddelen: Vermijd voedingsmiddelen met een hoog histaminegehalte, zoals gerijpte kazen, gefermenteerde producten, alcohol, spinazie en tomaten, omdat ze de symptomen van hooikoorts kunnen verergeren.
Kruisreactieve voedingsmiddelen: Sommige mensen met hooikoorts kunnen kruisreacties ervaren met bepaalde voedingsmiddelen die vergelijkbare eiwitten bevatten als stuifmeel. Deze voedingsmiddelen kunnen variëren afhankelijk van het type stuifmeel waarvoor men allergisch is. Voorbeelden zijn appels, peren, hazelnoten, wortels en selderij.
Suiker en bewerkte voedingsmiddelen: Beperk de inname van suiker en bewerkte voedingsmiddelen, omdat deze ontstekingsreacties kunnen verhogen en de symptomen van hooikoorts kunnen verergeren.

Aan te bevelen voedingstips:

Verhoog de inname van vitamine C-rijke voedingsmiddelen zoals citrusvruchten, kiwi’s, aardbeien, paprika’s en donkergroene bladgroenten. Vitamine C heeft een antihistaminewerking en kan helpen bij het verminderen van ontstekingsreacties.
Quercetine is een natuurlijke flavonoïde die in veel voedingsmiddelen voorkomt, zoals appels, bessen, uien, kappertjes en groene thee. Quercetine heeft ontstekingsremmende en antihistamine-eigenschappen.
Voedingsmiddelen rijk aan omega-3-vetzuren, zoals vette vis (zalm, makreel, haring), lijnzaad, chiazaad en walnoten, kunnen helpen bij het verminderen van ontstekingsreacties.
Groene thee (Camellia sinensis): Groene thee bevat catechines, die ontstekingsremmende en antihistaminische eigenschappen hebben. Dagelijks 2-3 kopjes groene thee drinken kan helpen bij het verlichten van hooikoortssymptomen.
Eet gefermenteerde voedingsmiddelen buiten het pollenseizoen om zoals yoghurt, kefir, zuurkool en kimchi bevatten probiotica die de darmgezondheid ondersteunen en het immuunsysteem versterken. Let op: binnen het seizoen kunnen gefermenteerde voedingsmiddelen hooikoorts juist triggeren.

Aanvullende leefstijltips:

Houd ramen en deuren gesloten tijdens het pollenseizoen om de blootstelling aan stuifmeel te beperken.
Gebruik een luchtreiniger met HEPA-filter om de luchtkwaliteit binnenshuis te verbeteren.
Draag een zonnebril om te voorkomen dat stuifmeel in de ogen komt.
Vermijd buitenactiviteiten op dagen met een hoog pollengehalte, vooral tijdens de ochtend- en avonduren.
Neem een douche en was je haar na buitenactiviteiten om stuifmeel te verwijderen.
Droog kleding en beddengoed niet buiten.

Voorbeeld dagmenu:

Deze gerechten zijn bereid met de nadruk op voedingsmiddelen die laag zijn in histamine en vrij van toegevoegde suikers en bewerkte ingrediënten, terwijl ze rijk zijn aan de voedingsstoffen die je wilt verhogen – quercetine, vitamine C en omega-3-vetzuren.

Dagmenu

Dagmenu 1

Ontbijt – Verwarmende havermout met bosbessen en (plantaardige) melk

Bereid een kom verwarmende havermout door glutenvrije haver te koken in ongezoete amandelmelk tot het zacht is.
Voeg een handvol verse bosbessen toe voor een zoete touch – deze kleine blauwe vruchten bevatten een overvloed aan antioxidanten, waaronder quercetine, dat de immuunrespons kan helpen reguleren, en vitamine C, dat bekend staat om zijn ontstekingsremmende eigenschappen.

Lunch – Kleurrijke wilde zalm salade

Bak een stuk wilde zalm lichtjes in een beetje olijfolie
Kruid het met wat peper en zout.
Serveer het bovenop een bedje van verse spinazie, rijk aan vitamine C en quercetine.
Voeg er wat gesneden paprika’s aan toe voor een knapperige textuur en een extra dosis vitamine C.
Maak het af met in plakjes gesneden avocado, die een romige textuur geeft en vol zit met gezonde vetten.

Avondmaaltijd – Gezonde kipfilet met groene groenten en zoete aardappel

Marineer een kipfilet in een mengsel van olijfolie, citroensap, knoflook, en kruiden
Bak het daarna goudbruin.
Serveer met gestoomde broccoli, die boordevol vitamine C en quercetine zit, wat kan helpen om het immuunsysteem te ondersteunen.
Voeg er een portie geroosterde zoete aardappel aan toe, rijk aan vitamine A en C, voor een vullend en voedzaam bijgerecht.

Tussendoortjes:

Geniet van een handjevol rauwe amandelen voor een energieboost in de namiddag – ze zitten boordevol vitamine E, wat kan helpen het immuunsysteem te ondersteunen.
Een frisse, sappige appel kan ook een uitstekende snack zijn, rijk aan vezels, vitamine C en quercetine.

Dranken:

Drink gedurende de dag groene thee, dat quercetine bevat, en kan helpen om allergie symptomen te verlichten. Blijf daarnaast gehydrateerd met water verrijkt met een scheutje vers citroensap, een uitstekende bron van vitamine C.

Dagmenu 2:

Ontbijt – Chiazaadpudding met kiwi

Bereid de avond ervoor een chiazaadpudding door chiazaadjes te weken in (plantaardige) melk.
Voeg ’s ochtends verse kiwi toe, een vrucht die rijk is aan vitamine C en antioxidanten.

Lunch – Linzensalade met tonijn en citroendressing

Maak een voedzame salade met gekookte groene linzen, stukjes tonijn (rijk aan omega-3 vetzuren), gehakte rode paprika (rijk aan vitamine C), en een dressing van olijfolie, citroensap, knoflook en verse kruiden.

Avondmaaltijd – Gevulde zoete aardappel met kikkererwten en tahin

Bak een zoete aardappel in de oven tot hij zacht is.
Vul hem met gekruide kikkererwten, een goede bron van vezels en eiwitten
Druip er wat tahin overheen.
Serveer met een kant van gestoomde boerenkool, rijk aan vitamine C en quercetine.

Tussendoortjes:

Geniet van een handjevol walnoten, rijk aan omega-3 vetzuren, en een sinaasappel, rijk aan vitamine C.

Voedingsadviezen

Opmerkingen

Hoewel hooikoorts meestal niet levensbedreigend is, kan het wel een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven en het dagelijkse functioneren van getroffen personen. Hooikoorts kan slaapproblemen, vermoeidheid, verminderde concentratie en school- of werkverzuim veroorzaken. Mensen met hooikoorts hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van andere allergieën en aandoeningen van de luchtwegen, zoals astma en sinusitis.

De meest voorgeschreven behandelingen voor hooikoorts zijn antihistaminica (in tabletvorm, neussprays of oogdruppels), corticosteroïde neussprays en decongestiva. Deze medicijnen helpen de symptomen te verminderen, maar kunnen bijwerkingen hebben, zoals slaperigheid, droge mond en neusbloedingen. In sommige gevallen, vooral bij mensen met ernstige of aanhoudende hooikoorts, kan immunotherapie (ook bekend als desensibilisatie of allergievaccinatie) worden overwogen. Deze behandeling bestaat uit het toedienen van kleine, geleidelijk toenemende doses van het allergene stuifmeel om het lichaam te laten wennen en de allergische reactie te verminderen. De aanpak van hooikoorts bestaat voornamelijk uit het bestrijden van de symptomen door histamine te beperken met medicatie. Een antihistaminicum neemt de oorzaak echter niet weg. Belangrijker is om het systeem in de basis te ondersteunen en daarmee het histamine overschot te beperken.

Hooikoorts & darmen

Onze immuniteit bevindt zich grotendeels in de darmen. Door het ondersteunen van het darmmicrobioom en het darmslijmvlies te herstellen, kan het immuunsysteem worden versterkt en daarmee ook de immuniteitsfunctie van het longepitheel en het neus- en keelslijmvlies. De darmbacteriën zijn dus van groot belang voor een sterk immuunsysteem en stimuleren het zelfgenezend vermogen van het lichaam om allergische reacties te bestrijden. Inname van probiotica zorgt voor de juiste balans in de darmbacteriën. Begin tijdig vóór het hooikoortsseizoen met ondersteuning van de darmen en het immuunsysteem.

Houd tijdens het pollenseizoen de lokale pollenwaarschuwingen in de gaten en pas je activiteiten buitenshuis hierop aan om blootstelling aan stuifmeel te minimaliseren. Houd er ook rekening mee dat huisdieren stuifmeel in huis kunnen brengen op hun vacht. Regelmatig borstelen en wassen van huisdieren kan helpen om de hoeveelheid stuifmeel in huis te verminderen.

Hooikoorts & bijenpollen

Bijenpollen zijn kleine korreltjes die bijen verzamelen van bloemen. Ze zijn een belangrijk onderdeel van het dieet van bijen en worden vaak aangeprezen als een natuurlijk gezondheidssupplement voor mensen. Bijenpollen bevatten een mix van suikers, eiwitten, vetten, vitamines, mineralen, enzymen en antioxidanten.

Er is enige controverse rond de vraag of bijenpollen kunnen helpen bij hooikoorts, aangezien het stuifmeel bevat waarvoor mensen met hooikoorts allergisch zijn. Een van de theorieën is dat het regelmatig consumeren van kleine hoeveelheden bijenpollen het lichaam kan helpen desensibiliseren voor het stuifmeel waaraan het wordt blootgesteld. Dit proces lijkt op allergie-immunotherapie, waarbij kleine en geleidelijk toenemende hoeveelheden van een allergeen aan het lichaam worden toegediend om de gevoeligheid voor het allergeen te verminderen. Door het immuunsysteem bloot te stellen aan de pollen in bijenpollen, kan het lichaam uiteindelijk minder heftig reageren op het stuifmeel in de omgeving.

Bijenpollen bevatten daarnaast verschillende voedingsstoffen en verbindingen die ontstekingsremmende eigenschappen hebben, zoals flavonoïden en fenolzuren. Deze stoffen kunnen helpen om ontstekingsreacties te verminderen, waaronder die veroorzaakt door allergieën zoals hooikoorts.

Opmerkingen

Referenties

Jafarinia, M., Sadat Hosseini, M., Kasiri, N., Fazel, N., Fathi, F., Ganjalikhani Hakemi, M., & Eskandari, N. (2020). Quercetin with the potential effect on allergic diseases. Allergy, Asthma & Clinical Immunology, 16, 1-11.
Mlcek, J., Jurikova, T., Skrovankova, S., & Sochor, J. (2016). Quercetin and its anti-allergic immune response. Molecules, 21(5), 623.
Sagit, M., Polat, H., Gurgen, S. G., Berk, E., Guler, S., & Yasar, M. (2017). Effectiveness of quercetin in an experimental rat model of allergic rhinitis. European Archives of Oto-Rhino-Laryngology, 274(8), 3087-3095.
David, A. V. A., Arulmoli, R., & Parasuraman, S. (2016). Overviews of biological importance of quercetin: A bioactive flavonoid. Pharmacognosy reviews, 10(20), 84.
Lakhanpal, P., & Rai, D. K. (2007). Quercetin: a versatile flavonoid. Internet Journal of Medical Update, 2(2), 22-37.
Nagel, G., Nieters, A., Becker, N., & Linseisen, J. (2003). The influence of the dietary intake of fatty acids and antioxidants on hay fever in adults. Allergy, 58(12), 1277-1284.
Johnston, C. S. (1996). The antihistamine action of ascorbic acid. Subcellular Biochemistry, 189-213.
Lyall, K. A., Hurst, S. M., Cooney, J., Jensen, D., Lo, K., Hurst, R. D., & Stevenson, L. M. (2009). Short-term blackcurrant extract consumption modulates exercise-induced oxidative stress and lipopolysaccharide-stimulated inflammatory responses. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 297(1), R70-R81.
Barrager E., Veltmann J.R. Jr, Schauss A.G. et al. A multicentered, open-label trial on the safety and efficacy of methylsulfonylmethane in the treatment of seasonal allergic rhinitis. J Altern Complement Med. 2002;8(2):167-73.
Hewlings, S., & Kalman, D. S. (2018). Evaluating the Impacts of Methylsulfonylmethane on Allergic Rhinitis After a Standard Allergen Challenge: Randomized Double-Blind Exploratory Study. JMIR research protocols, 7(11), e11139.
Mao, T. K., Water, J. V. D., & Gershwin, M. E. (2005). Effects of a Spirulina-based dietary supplement on cytokine production from allergic rhinitis patients. Journal of Medicinal Food, 8(1), 27-30.