Cholesterol

Wat is cholesterol?

Cholesterol is een van de belangrijkste vetten in ons lichaam. Het lichaam heeft cholesterol nodig voor de aanmaak van celmembranen, geslachtshormonen (progesteron en testosteron) en bijnierhormonen (aldosteron, cortisol en estradiol). Cholesterol is ook een voorloper van galzouten. Die hebben we nodig voor het verteren van vetten. Hoewel voor veel mensen cholesterol als iets slechts klinkt, is het dus onmisbaar. Wel kan een te hoog (LDL-) cholesterolgehalte de kans op hart- en vaatziekten verhogen.

Het lichaam maakt zelf cholesterol, voornamelijk in de lever en in kleine hoeveelheden in de bijnieren, darmen en testes. We nemen cholesterol ook op uit voeding, maar voor slechts twee procent. Omdat vet niet oplosbaar is in water, maakt het lichaam voor het transport van cholesterol lipoproteïnen aan. Dat zijn bolletjes met een hydrofobe binnenkant met onder andere triglyceriden, omgeven door een hydrofiele buitenkant met onder andere fosfolipiden en apoproteïnen. We onderscheiden twee lipoproteïnen: LDL en HDL.

• LDL (Low Density Lipoproteïne) transporteert cholesterol van de lever naar andere weefsels in het lichaam

Cholesterol wordt samen met triglyceriden verpakt in een VLDL-deeltje (Very Low Density Lipoprotein), waarna het aan het bloed wordt afgegeven. In het bloed worden de VLDL-deeltjes kleiner en worden triglyceriden gevormd. De weefsels kunnen deze triglyceriden opnemen. Uiteindelijk ontstaat uit deze deeltjes LDL. De lever, bijnieren, testes en ovaria nemen 70 tot 80 procent van het LDL-cholesterol op. Het LDL dat in de bloedbaan blijft, kan zorgen voor vervetting van de vaatwand. LDL-cholesterol staat ook wel bekend als ‘slecht’ cholesterol, omdat een hoge concentratie LDL kan leiden tot vetafzettingen (plaques) in de bloedvaten. De bloedvaten vernauwen hierdoor (atherosclerose). Dit verhoogt het risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten.

• HDL (High Density Lipoproteïne) doet het tegenovergestelde van LDL en zorgt voor transport van overtollig cholesterol vanuit de cellen terug naar de lever (reversed cholesterol transport)

HDL staat ook bekend als ‘goed’ cholesterol, omdat het HDL-eiwit de cholesterol uit de organen wegvoert. Een hoog HDL-gehalte wordt geassocieerd met een verlaagde kans op hart- en vaatziekten. HDL speelt daarnaast een rol bij ontstekingen, infecties, bloedstolling en andere processen in het lichaam.

Symptomen

Een te hoog cholesterol is geen ziekte, maar kan wel een risicofactor zijn voor het ontstaan van verschillende gezondheidsproblemen.

Xanthomen kunnen een symptoom zijn van te hoog cholesterol. Dit zijn afzettingen van cholesterol die gele vlekken veroorzaken in de huid bij de ellenbogen of ogen.

Pas als het cholesterolgehalte jarenlang verhoogd is, kunnen bloedvaten vernauwen en dichtslibben door de vetafzettingen (plaques) en treden er gezondheidsklachten op. Aderverkalking (atherosclerose) kan ernstige gevolgen hebben:

• Pijn op de borst (angina pectoris) doordat de bloedvaten zo smal worden dat ze niet genoeg zuurstofrijk bloed naar het hart kunnen vervoeren
• Een hartinfarct of hartaanval doordat een plaque scheurt en een bloedstolsel de bloedtoevoer naar het hart (deels) blokkeert
• Een herseninfarct doordat een plaque scheurt en een bloedstolsel de bloedtoevoer naar de hersenen blokkeert
• Trombose of embolie in andere delen van het lichaam, bijvoorbeeld in de benen
• Nierschade doordat onvoldoende bloed naar de nieren stroomt

Oorzaken

De meest voorkomende oorzaak van een hoog cholesterolgehalte is een ongezonde leefstijl. Een ongezonde leefstijl kan bestaan uit:

• Ongezonde voeding, met te veel (trans)vetten en suikers. Denk aan sommige soorten vlees, zuivelproducten, chocola, gebak en gefrituurd en bewerkt voedsel. Voeding die te veel suikers bevat kan leiden tot insulineresistentie, waarbij het lichaam niet voldoende glucose opneemt in de cellen. Insulineresistentie kan het LDL-cholesterol verhogen.
• Te weinig beweging, bijvoorbeeld door te veel zitten. Dit verlaagt het HDL-cholesterol.
• Overgewicht (een BMI van 30 of hoger)
• Stress. Stress zorgt voor de aanmaak van het hormoon cortisol. Hier is cholesterol voor nodig. Bij een verhoogde vraag naar cortisol is dus een grotere aanmaak van cholesterol nodig.
• Roken. Dit verlaagt het HDL-cholesterol, vooral bij vrouwen, en verhoogt het LDL-cholesterol.
• Overmatig alcoholgebruik. Het drinken van meer dan twee glazen alcohol per dag kan de werking van de lever aantasten. De lever kan het LDL-cholesterol dan minder goed afvoeren.

Andere oorzaken van hoog cholesterol zijn:

• Bijwerkingen van cortisone medicijnen of anticonceptiepillen
• Erfelijke aanleg (familiaire hypercholesterolemie)
• Andere aandoeningen zoals diabetes, een traag werkende schildklier, polycysteus ovariumsyndroom en sommige nier- en leveraandoeningen
• Het cholesterolgehalte stijgt ook naarmate we ouder worden. Hypercholesterolemie komt vaker voor bij mensen boven de 45 jaar.