De kleurrijke specerij kurkuma is niet alleen een exotisch ingrediënt in de keuken maar heeft zijn goede imago ook te danken aan een veelzijdige werking voor onze gezondheid. Kurkuma wordt daarom terecht het gele goud genoemd. In dit blog zoomen we in op kurkuma als ontstekingsremmer bij gewrichtsklachten.
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is kurkuma?
Kurkuma is een specerij dat afkomstig is van de wortel van de Curcuma longa plant wat vooral verbouwd wordt in India en tot de gemberfamilie (Zingiberaceae) behoort. Het wordt ook wel koenjit, koenier, Indiase geelwortel en turmeric genoemd, en is al jaren een veelgebruikt ingrediënt in de Indiase en Zuidoost-Aziatische keuken. Zo is het een bestanddeel van kerrie en wordt het als smaakmaker gebruikt in currygerechten vanwege zijn warme, aardse en licht scherpe en bittere smaak. Ook in westerse landen wordt kurkuma steeds meer gewaardeerd.
De curcuminoïden zijn de belangrijkste actieve bestanddelen van kurkuma en worden verkregen door middel van selectieve extractie van de wortelstokken van de plant. Vooral curcumine (diferuloylmethaan), bisdemethoxycurcumine en demethoxycurcumine dragen bij aan de werkzaamheid van het kruid.1
Daarnaast bevat kurkuma tumerine, turmeronolen, tumeronen, sesquiterpenen, en kleine hoeveelheden koolhydraten, eiwitten, vetzuren, vitamines (vitamine B1, B2, B3 en vitamine C) en mineralen zoals kalium, ijzer, fosfor en calcium.2 Curcumine zorgt voor de kenmerkende gele of geeloranje kleur van kurkuma, en fungeert ook als kleurstof.
Wat zijn de gezondheidsvoordelen van kurkuma?
In de Indiase (Ayurveda) en Chinese geneeskunde wordt kurkuma al eeuwenlang gebruikt bijvoorbeeld voor het behandelen van wondjes. Tegenwoordig wordt het kruid ook in de westerse wereld voor allerlei gezondheidsproblemen ingezet. Uit onderzoek komen ook verschillende mogelijke gezondheidsbevorderende eigenschappen naar voren zoals: 3-10
- Antioxiderende effecten: beschermt het lichaam tegen schade van oxidatieve stress door vrije radicalen te neutraliseren en de antioxidanten enzymen waaronder glutathionperoxidase, catalase en superoxide-dismutase te activeren.
- Ontstekingsremmende effecten: remt onder andere het vrijkomen van bepaalde ontstekingsbevorderende stoffen zoals verschillende interleukinen en tumornecrosefactor alfa (TNF-α).
- Gunstige effecten vetstofwisseling: verlaagt totaal cholesterol, LDL-cholesterol en triglyceriden in het bloed.
- Gunstige effecten glucosemetabolisme: verbetert insulineresistentie, verlaagt de nuchtere bloedsuikerspiegel en het HbA1c-gehalte.
- Cardiovasculaire effecten: verbetert de bloeddruk en endotheelfunctie wat de doorbloeding van de bloedvaten beïnvloed, en kan hart en vaten beschermen via het verlagen van het triglyceriden- en cholesterolgehalte.
- Gunstige effecten lever: kurkuma kan leverfuncties ondersteunen via effecten op oxidatieve stress, ontstekingsprocessen en vetstofwisseling.
Verder wordt gedacht dat kurkuma immunomodulerende, pijnstillende en antimicrobiële effecten kan hebben.1
Kurkuma wordt vooral gebruikt bij aandoeningen waarbij oxidatieve stress en ontstekingen een rol spelen zoals het metabool syndroom, niet-alcoholische leververvetting en artritis.
De rol van ontstekingen bij gewrichtsklachten
Ontstekingen spelen een grote rol bij veel verschillende aandoeningen. Zo ook bij gewrichtsklachten en gewrichtsaandoeningen zoals artrose en reumatoïde artritis.
Artrose en ontstekingen
Artrose is een gewrichtsaandoening waarbij de kwaliteit van het kraakbeen geleidelijk afneemt en na verloop van tijd gedeeltelijk of geheel verdwijnt. Hierdoor worden schokken minder gedempt en kunnen botten tegen elkaar aan gaan wrijven. Aan de rand van de gewrichten ontstaan knobbels, ook wel osteofyten genoemd. Dit allemaal zorgt voor pijn, stijfheid en een verminderde mobiliteit.
Ontstekingen spelen ook een rol bij artrose. Een meta-analyse laat zien dat het C-reactieve proteïne (CRP) in het bloed, een eiwit dat ontstekingsactiviteit in het lichaam aangeeft, hoger is bij mensen met artrose dan bij gezonde mensen. Het onderzoek toont ook een verband aan tussen CRP en pijn en een verminderd lichamelijk functioneren.11 Bovendien lijken verschillende ontstekingsstoffen zoals interleukine-6 (IL-6) en TNF-α van belang te zijn bij artrose.12
Lees ook ons eerder verschenen blog helpt een plantaardig dieet bij artrose.
Reumatoïde artritis en ontstekingen
Artritis of reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem ontregeld is en gezond gewrichtsweefsel aanvalt met ontstekingen in gewrichten en pezen tot gevolg. Ontstekingen kunnen het kraakbeen en bot beschadigen waardoor vervorming van weefsel en beperking in het functioneren ontstaat. Pijn, stijfheid, zwelling, warmte en vermoeidheid zijn veelvoorkomende klachten bij deze aandoening.
Gedacht wordt dat de pro-inflammatoire signaalroute van de transcriptiefactor nuclear factor kappa-B (NF- κB) centraal staat in het ziektebeeld van reumatoïde artritis.13 Deze transcriptiefactor reguleert de expressie van verschillende genen die een rol spelen in de werking van het immuunsysteem en het aanwakkeren van ontstekingsreacties. Bij activatie van NF- κB komen ontstekingsbevorderende cytokinen vrij zoals IL-1, IL-6 en TNF-α.
Hoe werkt kurkuma als ontstekingsremmer?
Kurkuma staat bekend om zijn ontstekingsremmende werking maar wat is het mechanisme hierachter? In vitro en in vivo onderzoek heeft verschillende signaalroutes en processen gevonden die de werking van kurkuma als ontstekingsremmer kunnen verduidelijken.14
Curcumine lijkt onder andere de activatie van transcriptiefactoren zoals NF- κB te remmen waardoor het de productie en het vrijkomen van ontstekingsbevorderende cytokinen zoals IL-1β, IL-6 en TNF-α remt.14 Bovendien vermindert hierdoor de productie van CRP.6
Een overkoepelende (paraplu)meta-analyse laat dan ook een significante vermindering zien van de ontstekingsstoffen CRP, TNF-α en IL-6 na suppletie met curcumine.6 Vooral in studies met een gemiddelde leeftijd van 45 jaar en ouder worden grotere effecten gevonden voor CRP en TNF-α.
Wat doet kurkuma voor artrose en reumatoïde artritis?
Doordat kurkuma een ontstekingsremmend effect heeft, wordt curcuminesuppletie vaak ingezet bij aandoeningen waarbij ontstekingen een grote rol spelen. Wat voor effect heeft kurkuma precies op artrose en reumatoïde artritis?
Artrose en kurkuma
In onderzoek is vooral gekeken naar het effect van kurkuma op artrose in de knie. Een overkoepelende meta-analyse toont aan dat suppletie met curcuminoïden effectief is in het verlichten van pijn, het verbeteren van gewrichtsmobiliteit en stijfheid, en het verkorten van medicijngebruik bij mensen met artrose in de knie.15
Curcumine is niet alleen effectief maar ook veilig voor gebruik bij artrose. Zo treden er minder bijwerkingen op na inname van curcumine in vergelijking met niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s).16 Ook hebben beide middelen vergelijkbare effecten op gewrichtspijn, functioneren en stijfheid. De combinatie van NSAID’s met curcumine laat zelfs een betere effectiviteit zien dan alleen NSAID’s, zonder verdere bijwerkingen.
Kurkuma bij reumatoïde artritis
Ook bij reumatoïde artritis zijn positieve effecten van kurkuma gevonden. Onderzoek wijst bijvoorbeeld uit dat curcuminesuppletie het ontstekingsniveau en lichamelijke klachten verbetert.17,18 Een significante vermindering van onder andere CRP, pijn en zwelling zijn hierbij gemeten.
Mogelijk zou curcumine zelfs effectiever kunnen zijn dan diclofenac (een NSAID).19 In een studie onder 45 patiënten werd curcumine (500 mg) vergeleken met diclofenac (50 mg, een NSAID) en een combinatie van beide. De groep die alleen curcumine kreeg, liet de grootste verbetering zien in ziekteactiviteit en gewrichtsklachten. Hoewel deze resultaten interessant zijn, blijft het de uitkomst van één kleinschalige studie. Grotere en beter opgezette onderzoeken zijn nodig om een duidelijker beeld te krijgen van de mogelijke effecten
Bekijk ook ons andere blog over de nadelen en bijwerkingen van kurkuma
Tot slot: de kracht van kurkuma
Kurkuma is niet alleen een smaakmaker in currygerechten, maar kent ook gezondheidsvoordelen. Onderzoek laat zien dat curcuminesuppletie waarschijnlijk helpt bij het verminderen van gewrichtsklachten bij artrose en reumatoïde artritis. Het kan ontstekingsmarkers zoals CRP en ESR verlagen en pijn en zwelling in de gewrichten verminderen. Toekomstig onderzoek richt zich op de optimale dosering, de beste innamevorm en de effecten op lange termijn. Wil je weten of kurkuma een geschikte aanvulling kan zijn? Overleg dan met je arts wat in jouw situatie passend is.
- Hewlings, S. J., & Kalman, D. S. (2017). Curcumin: A review of its effects on human health. Foods, 6(10), 92.
- Kotha, R. R., & Luthria, D. L. (2019). Curcumin: biological, pharmaceutical, nutraceutical, and analytical aspects. Molecules, 24(16), 2930.
- Jafari, A., Abbastabar, M., Alaghi, A., Heshmati, J., Crowe, F. L., & Sepidarkish, M. (2024). Curcumin on Human Health: A Comprehensive Systematic Review and Meta‐Analysis of 103 Randomized Controlled Trials. Phytotherapy Research, 38(12), 6048-6061. [2]
- Kavyani, Z., Najafi, K., Naghsh, N., Karvane, H. B., & Musazadeh, V. (2024). The effects of curcumin supplementation on biomarkers of inflammation, oxidative stress, and endothelial function: A meta-analysis of meta-analyses. Prostaglandins & Other Lipid Mediators, 174, 106867.[4]
- Farzaei, M. H., Zobeiri, M., Parvizi, F., et al. (2018). Curcumin in liver diseases: a systematic review of the cellular mechanisms of oxidative stress and clinical perspective. Nutrients, 10(7), 855. [7]
- Naghsh, N., Musazadeh, V., Nikpayam, O., et al. (2023). Profiling inflammatory biomarkers following curcumin supplementation: An umbrella meta‐analysis of randomized clinical trials. Evidence‐based Complementary and Alternative Medicine, 2023(1), 4875636.
- Dehzad, M. J., Ghalandari, H., & Askarpour, M. (2024). Curcumin/turmeric supplementation could improve blood pressure and endothelial function: A grade-assessed systematic review and dose–response meta-analysis of randomized controlled trials. Clinical Nutrition ESPEN, 59, 194-207. [3]
- Qin, S., Huang, L., Gong, J., et al. (2017). Efficacy and safety of turmeric and curcumin in lowering blood lipid levels in patients with cardiovascular risk factors: a meta-analysis of randomized controlled trials. Nutrition Journal, 16, 1-10. [5]
- Lee, Y. M., & Kim, Y. (2024). Is Curcumin Intake Really Effective for Chronic Inflammatory Metabolic Disease? A Review of Meta-Analyses of Randomized Controlled Trials. Nutrients, 16(11), 1728. [1]
- Molani‐Gol, R., Dehghani, A., & Rafraf, M. (2024). Effects of curcumin/turmeric supplementation on the liver enzymes, lipid profiles, glycemic index, and anthropometric indices in non‐alcoholic fatty liver patients: An umbrella meta‐analysis. Phytotherapy Research, 38(2), 539-555.[6]
- Jin, X., Beguerie, J. R., Zhang, W., et al. (2015). Circulating C reactive protein in osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Annals of the Rheumatic Diseases, 74(4), 703-710.
- Daghestani, H. N., & Kraus, V. B. (2015). Inflammatory biomarkers in osteoarthritis. Osteoarthritis and Cartilage, 23(11), 1890-1896.
- Barrow, M. (2021). An Overview of the NF-kB mechanism of pathophysiology in rheumatoid arthritis, investigation of the NF-kB ligand RANKL and related nutritional interventions. Autoimmunity Reviews, 20(2), 102741.
- Zhou, H., S Beevers, C., & Huang, S. (2011). The targets of curcumin. Current Drug Targets, 12(3), 332-347.
- Bideshki, M. V., Jourabchi‐Ghadim, N., Radkhah, N., et al. (2024). The efficacy of curcumin in relieving osteoarthritis: A meta‐analysis of meta‐analyses. Phytotherapy Research, 38(6), 2875-2891.
- Zeng, L., Yu, G., Hao, W., Yang, K., & Chen, H. (2021). The efficacy and safety of Curcuma longa extract and curcumin supplements on osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Bioscience Reports, 41(6), BSR20210817.
- Kou, H., Huang, L., Jin, M., He, Q., Zhang, R., & Ma, J. (2023). Effect of curcumin on rheumatoid arthritis: a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Immunology, 14, 1121655.
- Bagherniya, M., Darand, M., Askari, G., Guest, P. C., Sathyapalan, T., & Sahebkar, A. (2021). The clinical use of curcumin for the treatment of rheumatoid arthritis: A systematic review of clinical trials. Studies on Biomarkers and New Targets in Aging Research in Iran: Focus on Turmeric and Curcumin, 251-263.
- Chandran, B., & Goel, A. (2012). A randomized, pilot study to assess the efficacy and safety of curcumin in patients with active rheumatoid arthritis. Phytotherapy Research, 26(11), 1719-1725.
