Wat is een lekkende darm en hoe herstel je het?

Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over voeding en suppletie? Bekijk dan eens onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis.

Wat is een lekkende darm?

Een lekkende darm, ook wel bekend als een leaky gut of verhoogde darmpermeabiliteit, is een aandoening waarbij de bekleding van de darmwand beschadigd raakt en te doorlatend wordt. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen – zoals onverteerde voedseldeeltjes, bacteriën en toxinen – de bloedbaan binnendringen en zich door het hele lichaam verspreiden. Dit kan leiden tot een overreactie van het immuunsysteem, ontstekingsreacties en zelfs auto-immuunziekten.

De darmwand bestaat uit een enkele laag cellen die strak tegen elkaar zijn geplaatst, onderling verbonden door eiwitcomplexen genaamd tight junctions (zie figuur 1). Deze cellen zijn bedekt met microscopisch kleine uitsteeksels, genaamd villi en microvilli, die het oppervlak van de darmwand vergroten en helpen bij de opname van voedingsstoffen. De tight junctions reguleren de doorlaatbaarheid van de darmwand. Ze helpen bij het selectief doorlaten van voedingsstoffen terwijl ze ongewenste stoffen buiten houden.

Bij een lekkende darm zijn verschillende factoren verantwoordelijk voor een verstoring van de tight junctions, namelijk:

• Voedselintoleranties; zoals gluten, lactose, eieren, soja, vis en schaaldieren, noten, pinda’s en nachtschade groenten.
• Chemicaliën; zoals alcohol, nicotine, medicijnen, plastics, gifstoffen, zware metalen, pesticiden.
• Stress; zowel fysiek, psychologisch, chronisch als emotioneel.
• Verkeerde voeding; zoals bewerkte voeding, geraffineerde suikers, zoetstoffen, additieven, conserveermiddelen, zaadoliën en bewerkt vlees.
• Onevenwichtige darmflora; door onder andere candida, SIBO of antibioticagebruik.

Lekkende darm symptomen

Een lekkende darm kan de oorzaak van veel gezondheidsklachten zijn. Leaky gut symptomen zijn onder andere:

• Darmklachten: buikpijn, krampen, opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree of constipatie.
• Voedselintoleranties: het niet goed kunnen verdragen van voedingsmiddelen zoals gluten, zuivel, soja, eieren en noten.
• Huidproblemen: acne, eczeem, psoriasis of andere vormen van huidirritatie.
• Allergieën en astma: een verhoogde permeabiliteit van de darm stimuleert het immuunsysteem en daarmee de ontwikkeling van allergische reacties en astma.
• Stemming en cognitieve problemen: angst, depressie, evenals problemen met concentratie en geheugen.
• Algemene ontstekingsreacties: een verhoogde systemische ontstekingsrespons kan resulteren in vermoeidheid, hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn.

Lekkende darm herstellen

Voor het herstellen van een lekkende darm kan het 5R-protocol worden toegepast. Dit protocol bestaat uit vijf specifieke stappen die allen worden vertegenwoordigd door een ‘R’: remove, replace, repair, reinoculate en rebalance. Wil jij met dit protocol aan de slag gaan? Dan is het verstandig om met een gespecialiseerd therapeut te bespreken of dit in jouw situatie de beste keuze is.

1. Remove – Verwijder irriterende stoffen

In deze fase richt men zich op het verwijderen van mogelijke triggers en irriterende stoffen die de darmgezondheid beïnvloeden. Dit omvat het elimineren van voedingsmiddelen die ontstekingsreacties veroorzaken en het behandelen van pathogene micro-organismen in de darmen.

Voedingsmiddelen die de darmen kunnen beschadigen zijn:

• Bewerkte voedingsmiddelen
• Allergenen zoals gluten, lactose, soja, eieren en noten
• Suiker en zoetstoffen
• Additieven en conserveermiddelen
• Herbiciden en pesticiden
• Alcohol en cafeïne

Pathogene micro-organismen in de darmen, zoals schimmels of bacteriën, dienen ook verwijderd te worden. Veelvoorkomende kruiden die hierbij ingezet worden zijn oregano, kurkuma, gember en berberine.^1,2,3,4

2. Replace – Ondersteun de spijsvertering

Nog voordat je begint met het behandelen van de darmen, is het essentieel om de rest van het spijsverteringsproces onder controle te krijgen. Een effectieve vertering en afbraak van voeding vermindert namelijk de belasting op de darmen. Dit stelt de darmen in staat om zich te richten op herstel en genezing. Om de spijsvertering zo optimaal mogelijk te ondersteunen, zijn er enkele belangrijke aandachtspunten waar je op kunt letten.

Eet in een parasympatische staat

Een goede voorbereiding op de spijsvertering begint eigenlijk al voordat de eerste hap genomen wordt. Tegenwoordig nemen veel mensen niet meer de tijd om rustig te eten, waardoor het lichaam in een sympathische toestand verkeert die geassocieerd wordt met de “vecht-of-vlucht” reactie.

Dit leidt ertoe dat de bloedtoevoer wordt weggeleid van het spijsverteringsstelsel naar de spieren en vitale organen die nodig zijn voor overleving. Om de voeding optimaal te verteren, is het belangrijk om in een ontspannen en parasympatische toestand te verkeren tijdens het eten.

• Eet niet terwijl je aan het werk bent, aan het scrollen bent op je telefoon, voor de televisie zit of tijdens het autorijden.
• Neem de tijd om rustig te eten en kauw goed op je eten voordat je doorslikt. Dit bevordert een betere afbraak van het voedsel en vermenging met speeksel. Speeksel bevat enzymen (amylase) die helpen bij het afbreken van koolhydraten.
• Richt je volledige aandacht op het eten. Wees je bewust van de geur, smaak en textuur van het voedsel.
• Eet niet direct na een workout, aangezien je lichaam dan nog in een sympathische staat verkeert.

Zorg voor een goede maagzuurproductie

Maagzuur is essentieel voor een gezonde spijsvertering. Het is betroken bij het afbreken van voedsel, het doden van schadelijke bacteriën, het activeren van spijsverteringsenzymen en het bevorderen van de opname van voedingsstoffen.

Bij een tekort aan maagzuur wordt eten niet volledig afgebroken en blijft het langer in de maag zitten. Hierdoor bestaat de kans dat de voedselresten gaan gisten en rotten. Dit kan leiden tot brandend maagzuur en reflux.

Door in een parasympatische staat te eten en voedsel grondig te kauwen, bereidt men de maag zich voor op de productie van maagzuur. Daarnaast kunnen nutriënten zoals appelazijn, aloë vera, zink, bitterstoffen en betaïne hydrochloride de maagzuurproductie stimuleren.

Ondersteun de lever en galblaas

De lever maakt gal aan die vervolgens wordt opgeslagen in de galblaas. Gal speelt een cruciale rol bij de vertering en opname van vetten. Een dieet met onvoldoende vetinname of een dieet dat voornamelijk bestaat uit ongezonde vetten, zal de galblaas minder stimuleren om gal af te geven aan de dunne darm. Dit kan leiden tot een onvoldoende emulgering en vertering van vetten, wat de opname van vetoplosbare vitaminen en essentiële vetzuren belemmerd.

Ossengal en bitterstoffen zoals paardenbloem, artisjok en mariadistel stimuleren de aanmaak en afgifte van gal.

Spijsverteringsenzymen

De alvleesklier produceert pancreatine, een mix van spijsverteringsenzymen die afgegeven wordt in de dunne darm. Pancreatine bevat enzymen die verantwoordelijk zijn voor het afbreken van koolhydraten (amylase), vetten (lipase) en eiwitten (protease), zodat het lichaam ze gemakkelijker kan opnemen. Andere plekken in het lichaam waar de productie van verteringsenzymen plaatsvindt zijn onder andere de mond, maag, dunne darm en dikke darm.

Spijsverteringsenzymen zijn bovendien te vinden in voedingsmiddelen zoals ananas (bromelaïne), papaja (papaïne), mango (amylase), avocado (lipase) en rauwe zuivel (lactase). Daarnaast kunnen supplementen zoals spijsverteringsenzymen de natuurlijke enzymproductie van de alvleesklier ondersteunen.

3. Repair – De darmwand herstellen

In deze fase ga je aan de slag met het herstellen van de darmwand. Voedingsstoffen die een gezonde darmwand ondersteunen zijn onder andere vitamine A, vitamine D, zink en omega 3-vetzuren.^5,6 Maar het belangrijkste nutriënt dat ingezet kan worden bij een lekkende darm is zonder twijfel glutamine, het meest voorkomende aminozuur in het lichaam.

Glutamine levert energie aan de cellen van de darmwand en bevordert daarmee hun groei, herstel en functioneren.^7,8,9,10  Bovendien stimuleert het aminozuur de productie van sIgA (secretory immunoglobulin A), een antilichaam dat helpt bij het neutraliseren van schadelijke stoffen en het bevorderen van een gezonde darmflora. Door de darmwand te ondersteunen, helpt glutamine voorkomen dat ongewenste stoffen lekken en in de bloedbaan terechtkomen.

4. Reinoculate – Versterk de darmflora

Tijdens deze fase richt men zich op het herstellen van een goede balans van gezonde bacteriën in de darmen en het verminderen van de overgroei van schadelijke micro-organismen. Prebiotica en probiotica helpen de darmflora in balans te brengen.

Probiotica ondersteunen bij het aanvullen van de darmen met gunstige bacteriestammen. Ze bevorderen daarmee een gezonde darmflora, de spijsvertering en het immuunsysteem. Gefermenteerde voedingsmiddelen zoals yoghurt, kefir, zuurkool, augurken en kimchi bevatten natuurlijke probiotica.

Prebiotica zijn voedingsstoffen die niet door ons lichaam kunnen worden verteerd, maar als voedselbron dienen voor gunstige bacteriën in de darmen. Prebiotische voedingsmiddelen zijn onder andere uien, knoflook, bananen, asperges, appels en volkorengranen.

5. Rebalance – Terug naar normaal

Tijdens deze fase worden specifieke voedingsmiddelen stapsgewijs toegevoegd om te bepalen hoe goed het lichaam erop reageert. Het doel is om eventuele voedselintoleranties, allergieën of overgevoeligheden te identificeren en te vermijden om verdere schade aan de darmwand te voorkomen. Het is een proces van trial-and-error waarbij elk voedingsmiddel zorgvuldig wordt geobserveerd om te beoordelen of het symptomen of negatieve reacties veroorzaakt.

Daarnaast kan er in deze fase gewerkt worden aan het verbeteren van de leefstijl, waaronder het verminderen van stress, het verbeteren van de slaap en het vermijden van fysieke inactiviteit.

Tot slot

Een lekkende darm is een uitdagende aandoening die een negatieve invloed kan hebben op je algehele gezondheid. Gelukkig zijn er stappen die je kunt nemen om de darmwand te herstellen en de gezondheid van je spijsverteringsstelsel te verbeteren. Door aandacht te besteden aan je voeding, levensstijl en het volgen van een gericht herstelprotocol, kun je werken aan het herstellen van een gezonde darmfunctie en het bevorderen van je welzijn op lange termijn.