Hypersomnie

Wat is hypersomnie?

Hypersomnie, de Nederlandse term voor hypersomnia, is een slaapstoornis waarbij een persoon overmatig slaperig is gedurende de dag of langere perioden slaapt dan normaal. Deze overmatige slaperigheid kan zorgen voor ongewenste dutjes op ongepaste tijden, zoals tijdens het werken of autorijden. Het is ook cruciaal om het autorijden of het bedienen van zware machines te vermijden wanneer men zich slaperig voelt, vanwege het verhoogde risico op ongelukken.

Er zijn verschillende vormen van hypersomnia.

• Bij primaire hypersomnie is er geen onderliggende medische oorzaak voor de overmatige slaperigheid.
• Secundaire hypersomnie daarentegen is het gevolg van een andere aandoening die slaapverstoring veroorzaakt, zoals slaapapneu, depressie, of bepaalde ziekten van het zenuwstelsel.

In Nederland is de exacte prevalentie van hypersomnie niet eenduidig vastgesteld, maar slaapstoornissen in het algemeen komen bij een aanzienlijk deel van de bevolking voor. Onderzoek suggereert dat genetische factoren een rol kunnen spelen bij de ontwikkeling van sommige vormen van hypersomnie. Echter, zoals bij veel complexe aandoeningen, is het waarschijnlijk dat een combinatie van genetische, omgevings- en andere biologische factoren bijdraagt aan de ontwikkeling en ernst van de stoornis.

Symptomen

Hypersomnie wordt gekenmerkt door langdurige slaapperioden ’s nachts en overmatige slaperigheid overdag. De symptomen kunnen variëren afhankelijk van het individu en de specifieke oorzaak van de hypersomnie. Hier zijn de meest voorkomende symptomen:

• Overmatige dagelijkse slaperigheid: Mensen met hypersomnie kunnen zich gedurende de dag erg slaperig voelen, ondanks een volledige nachtrust. Ze hebben moeite om wakker en alert te blijven.
• Lange nachtelijke slaap: Personen met hypersomnie kunnen langer dan gemiddeld slapen ’s nachts en hebben toch moeite hebben om ’s ochtends wakker te worden.
• Onvermogen om wakker te worden: Mensen met hypersomnie kunnen een wazig of verward gevoel hebben bij het wakker worden, wat soms wordt omschreven als slaapdronkenschap.
• Ongeplande dutjes: Ondanks het krijgen van voldoende nachtrust, kunnen personen met hypersomnie ongeplande dutjes doen, vaak op ongepaste tijden zoals tijdens het eten, praten of zelfs autorijden.
• Langdurige dutjes: Wanneer mensen met hypersomnie dutjes doen, duren deze dutjes vaak langer dan gewoonlijk en kunnen ze het gevoel hebben niet verfrist te zijn bij het ontwaken.
• Cognitieve en geheugenproblemen: Overmatige slaperigheid kan leiden tot concentratieproblemen, geheugenproblemen en verminderde cognitieve functies.
• Stemmingswisselingen: Personen met hypersomnie kunnen ook symptomen van depressie, angst of irritatie ervaren.
• Verminderde energie: Vermoeidheid en een algemeen gebrek aan energie zijn ook veelvoorkomende symptomen.
• Verlies van eetlust: In sommige gevallen leidt hypersomnie tot een verminderde eetlust.
• Verhoogde kans op ongelukken: Door overmatige slaperigheid overdag lopen mensen met hypersomnie een groter risico op ongelukken, vooral tijdens het autorijden of bij andere activiteiten die volledige alertheid vereisen.

Oorzaken

Hypersomnie wordt door een breed scala aan factoren en aandoeningen veroorzaakt, waaronder:

• Bij primaire hypersomnie is er geen duidelijk identificeerbare externe oorzaak. Het ontstaat op zichzelf en wordt niet veroorzaakt door een andere ziekte of aandoening.
• Mensen met obstructieve slaapapneu ervaren herhaalde ademhalingsonderbrekingen tijdens de slaap, wat kan leiden tot verstoorde nachtelijke rust en overmatige slaperigheid overdag.
• Narcolepsie leidt tot onweerstaanbare slaapaanvallen overdag.
• Mensen met het rustelozebenensyndroom ervaren ongemakkelijke sensaties in hun benen, wat kan leiden tot onderbroken slaap.
• Hersenletsel kan de slaapregulerende mechanismen van het lichaam verstoren.
• Sommige medicijnen, zoals antihistaminica, bepaalde bloeddrukmedicijnen en bepaalde psychiatrische medicijnen, hebben slaperigheid als bijwerking.
• Overmatig gebruik van alcohol of bepaalde drugs kan leiden tot slaapverstoringen en slaperigheid overdag.
• Depressie en andere psychische stoornissen kunnen de slaapcyclus beïnvloeden en leiden tot slaperigheid overdag.
• Een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) kan vermoeidheid en slaperigheid veroorzaken.
• Chronisch vermoeidheidssyndroom gaat gepaard met aanhoudende, onverklaarbare vermoeidheid die niet wordt verlicht door rust.
• Periodic Limb Movement Disorder (PLMD), waarbij een persoon herhaaldelijke, ongecontroleerde bewegingen van ledematen tijdens de slaap heeft, resulteert in verstoorde slaap.
• Nieraandoeningen, hartfalen, leveraandoeningen en chronische pijn kunnen hypersomnie veroorzaken.
• In sommige gevallen spelen genetische factoren een rol in de vatbaarheid voor hypersomnie.

Voedingsadviezen

Voeding heeft een invloed op onze slaapgewoonten en alertheid gedurende de dag. Hoewel er geen specifiek dieet is voorgeschreven voor hypersomnie, zijn er enkele algemene voedingsrichtlijnen die nuttig zijn voor mensen met overmatige slaperigheid.

• Beperk cafeïne: Hoewel cafeïne tijdelijk kan helpen om de alertheid te verhogen, beïnvloedt het ook de slaapkwaliteit als het later op de dag wordt geconsumeerd. Het is raadzaam om de inname van cafeïne in de late namiddag en avond te beperken.
• Gebalanceerde maaltijden: Eet regelmatige, uitgebalanceerde maaltijden met een mix van complexe koolhydraten, gezonde vetten en eiwitten. Dit helpt om bloedsuikerspiegels stabiel te houden, wat bijdraagt aan een gestage energieniveau gedurende de dag.
• Beperk suikerrijke voeding: Overmatige suiker leidt tot schommelingen in de bloedsuikerspiegel, wat resulteert in energiepieken gevolgd door crashes.
• Voldoende water drinken: Uitdroging veroorzaakt vermoeidheid en slaperigheid. Zorg ervoor dat je gedurende de dag voldoende water drinkt.
• Voldoende B-vitaminen: Voeding rijk aan B-vitaminen zoals volkoren granen, vlees, eieren en bladgroenten helpt bij het omzetten van voedsel in energie en draagt zo bij aan alertheid.
• Voldoende magnesium en ijzer: Tekorten aan deze mineralen veroorzaken vermoeidheid. Voeding zoals noten, zaden, bladgroenten en vlees zijn goede bronnen van magnesium en ijzer.
• Kleine maaltijden: Het eten van kleinere, frequentere maaltijden gedurende de dag, in plaats van drie grote maaltijden, helpt om energieniveaus stabiel te houden.
• Vermijd alcohol: Hoewel alcohol slaperigheid kan veroorzaken, verstoort het ook de kwaliteit van de slaap, wat bijdraagt aan slaperigheid overdag.

Opmerkingen

Diagnose en Behandeling

Voor een accurate diagnose van hypersomnie is het vaak nodig om een polysomnografie (slaapstudie) uit te voeren. Deze studie kan helpen om andere slaapstoornissen, zoals slaapapneu, uit te sluiten. Na de nachtelijke slaapstudie kan een Multiple Sleep Latency Test (MSLT) worden uitgevoerd, waarbij de snelheid waarmee een persoon overdag in slaap valt, wordt gemeten. De behandeling van hypersomnie richt zich vaak op de onderliggende oorzaak. Als er bijvoorbeeld een medische aandoening of medicijn is dat de overmatige slaperigheid veroorzaakt, zal de behandeling daarop gericht zijn. In andere gevallen kunnen stimulerende medicijnen worden voorgeschreven om de waakzaamheid overdag te verhogen.

Bij de behandeling van hypersomnie kunnen zowel reguliere (algemeen aanvaarde medische praktijken) als complementaire (alternatieve of aanvullende) benaderingen worden toegepast.

Reguliere behandelingen:

1. Medicijnen zoals modafinil of armodafinil worden vaak voorgeschreven om de waakzaamheid overdag te verhogen bij patiënten met hypersomnia.
2. Als hypersomnie secundair is aan een andere aandoening (zoals slaapapneu of depressie), wordt de onderliggende aandoening direct behandeld. Bijvoorbeeld, CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) voor slaapapneu.
3. Als een bepaald medicijn slaperigheid veroorzaakt, kan een arts overwegen om over te schakelen naar een ander medicijn zonder deze bijwerking.

Complementaire behandelingen:

1. Het verbeteren van slaapgewoonten kan helpen. Dit omvat het behouden van een consistent slaapschema, het vermijden van schermen voor het slapengaan en het creëren van een rustige, donkere slaapomgeving.
2. Sommige mensen met hypersomnie hebben baat bij acupunctuur, een oude Chinese geneeswijze waarbij dunne naalden op specifieke punten in het lichaam worden geplaatst.
3. Er zijn verschillende kruiden en supplementen die worden gebruikt om slaap en waakzaamheid te bevorderen, zoals valeriaanwortel of melatonine. Het is belangrijk om met een arts te overleggen voordat je deze middelen gebruikt.
4. Technieken zoals geleide meditatie en mindfulness kunnen helpen om de geest te kalmeren en om de kwaliteit van de slaap verbeteren.
5. Bewegingspraktijken kunnen helpen bij het verbeteren van de slaapkwaliteit en het verminderen van de symptomen van hypersomnie.